دانوستاندنێن بوودجەیا پارلامەنتۆیا ئیراقێ یێن سالێن 2023-2024-2025 ب داوی ھاتن. د پرۆژەیاسایا بوودجەیێ دە ژ بۆ کوردستانێ ھندەک دەستکەفتی ھەبوون. میناک رێژەیا پارا ژ سەدی 10 بوو سەدی 12. ئەڤ گرینگن لێ ژ دەستکەفتان گرینگتر، دو تشت ھەبوون کو دانوستاندنان نیشان دان. کۆمپلۆیا شیعەیان یا ل دژی ستاتویا ھەرێما کوردستانێ و خیانەتا یەنەکێ.

 خیانەتا یەنەکێ یا دویەمین یا کەرکووکێ

گەلێ کوردستانێ ھەلوەستا یەنەکێ یا د پێڤاژۆیا دانوستاندنێن بوودجەیێ دە وەکە خیانەتا دویەمینا کەرکووکێ پێناسە کر. ب تایبەتی ژی کوردێن کەرکووکێ وەک کەسێن کو خیانەت ژ نێزیک ڤە دیتنە، یەکسەر وەک خیانەتا دویەما کەرکووکێ ب ناڤ کرن.

دەستپێکا پرسگرێکا سەرەکی د جڤینا لیژنەیا دارایی یا 28 گولانێ دە دەست پێ کر. ل ڤر ب رێکەفتنا رەشنڤیسا یەنەکێ و گرۆپێن شیعە کو بەری نھا ئالیێن سیاسی ل سەر رێکەفتبوون، مادەیەکە نوو لێ ھات زێدەکرن. د خالا 14 یا پرۆژەیاسایا بوودجەیێ دە گۆتنا “ئەگەر پارێزگەھەکا ھەرێما کوردستانێ راستەراست بخوازە بوودجەیا خوە ژ ئیراقێ وەربگرە، دکارە وەربگرە” وەک بەندا 8 لێ ھات زێدەکرن.

د جڤینێن پارلامەنتۆیێ دە ژ بلی یەنەکێ ھەموو فراکسیۆنێن پارتیێن کوردستانی ل دژی ڤێ بریارێ دەرکەتن. د بریارێ دە ھندەک سەڕەراستکرن ھاتن کرن و ھەڤۆکێن وەکە “ئەگەر مافێ پارێزگەھەکێ نەیێ دایین، مووچە نەیێن دایین وێ دەمێ دێ سەرلێدانا سەرۆکوەزیرێ ئیراقێ هێت کرن.” بریار وەکە کو یەنەکێ دخوەست دەرنەکەت. بەلێ، ھەرێما کوردستانێ نە رووخی لێ ژ پشت ڤە ھات بریندار کرن.

ھەر چەند یەنەکە ڤێ بریارێ ب گۆتنێن وەکە “دادپەروەری ھات جێبەجێکرن” دپارێزە و ژ دوور ڤە وەکە بریارەکە بێگونەھ خویا دکە، لێ د ئەسلێ خوە دە مەترسیەکا مەزن ل سەر ستاتوویا کووردستانێ ئاڤا کر.

بەریا ھەر تشتی ئەڤ بریارە بریارەکا سیاسی بوو، نە ئابۆری بوو. ئەو بریار دژی دەستوورا ئیراقێ ب خوە بوو. د راستیێ دە ھەولدانەک ژ بۆ تێکبرنا ستاتویا ھەرێما کوردستانێ بوو. دەما کو ھوون د وارێ ئابۆری دە رێ بدن پارێزگەھەک کو ب دەولەتا ناڤەندی رە پەیوەندیێن ئابۆری پێش بخە، دێ کونەکێ ل سەددێ بکە و ئەو کون دێ رۆژ ب رۆژ فەرەھ ببە و سەد دێ پەقیت.

د راستیێ دە، ل ئیراقێ ھەم پەرلەمان و ھەم ژی دادوەری د ھەلوێستەک ئانتی-کوردستانی دە تەڤدگەرە. دادگەھا فەدەرالا ئیراقێ ب بەردەوامی بریارێن ل دژی کوردستانێ دگرە. دڤێت نەیێ ژبیرکرن کو دەستوور چ جاران ل ئالیێ بندەستان نابن. گەلێن بندەستێن وەکە کوردان ژ ئالیێ سازیێن یاسایی ڤە نایێن پاراستن. ئەڤ ھەلوێستا یەنەکێ یاسایان قول دکە و مەرتالا پاراستنا ھەرێما کوردستانێ لاواز دکە.

یەنەکە ل دژی کوردستانێ بوویە گۆپالێ دەستێ نەیاران

ل گۆری یاسایێن ئیراقێ ژ بۆ ھەرێمەک وەکە ھەرێما کوردستانێ ببە فەدەرال دڤێت 3 پارێزگەھ ھەبن. ب گۆتنەکە دن ئەگەر پارێزگەھەک خوە دوور بخە، ھەرێما کوردستانێ ستاتویا خوەیا فەدەرال ژ دەست ددە. سەدەما کو پێکھاتەیێن شیعەیێن ئیران و ئیراقێ ل سەر سلێمانیێ ئەوقاسی رادوەستن ژی ئەڤە. خەتا خیانەتێ ل سلێمانیێ زکێ نەرم یێ ھەرێما کوردستانێیە. گەر ئەو دخوازن ئێریشی کوردستانێ بکن، پێشی ھەر کەس دخوازە یەنەکێ بکار بینە.

یەنەکە ھەر تم ل دژی کوردستانێ ئاموورەکە کێرھاتی بوو. ئەڤ ژی نە رەوشەکە نوویە. پێشی، د شۆرەشا ئیلۆنا 1966 دە، باپیرێن تالابانی ئیبراھیم ئەحمەد و ھەڤالێن وی، ژ بۆ رێ ل بەر ئۆتۆنۆمیا کوردستانێ بگرن، لگەل حکوومەتا فاشیستا بەعس یا ئیراقێ رێکەفتن کرن. ئەڤ رەوش ژ سالا 1991 و ڤر ڤە ژی ل باشوورێ کوردستانێ بەردەوام دکە.

ب ڤی ئاوا یەنەکێ جارنان ژ ئالیێ ئیرانێ ڤە و جارنان ژی ژ ئالیێ دەولەتێن رۆژئاڤایی ڤە ب ڤی رەنگی تێ بکارئانین. بزاڤێن مینا یەنەکێ ھێژ نەبوویی رێخستن ب ھاریکارییا ڤان ھێزان ل سەر پییا دسەکنە. ئەگەر یەنەکە تێک بچە ژی، یێن کو یەنەکێ بکارتینن دیسا ژی ب قنینێ ئۆکسیجینی دێ وێ زندی ھێلن.

روحا عادل موراد د یەنەکێ دە دژیت

ژ بەر کو یەنەکە ڤێ راستییا خوە دزانە، ھەر تم لگەل دژمنێن کوردستانێ ھەڤپار کار دکە. ب تایبەتی شیعەیێن ئیراقێ ناخوازن کوردستان ئاڤەدان ببە، ئابۆرییا وێ مەزن ببە و ببە ھێزەکا ناڤدەولەتی. ژ بەر ڤێ ئەجیندایا خوە یەنەکێ ددن کێلەکا خوە.

عادل موراد یەک ژ رێڤەبرێن یەنەکێ بوو و چەند سالان بەرێ وەفات کر. د سالا 2012 دە، سەرۆکوەزیرێ وێ دەمێ یێ ئیراقێ نووری مالکی، دەما کو بەردەوام نەحەزییا خوە یا ژ بۆ ھەرێما کوردستانێ نیشان ددە، عادل موراد ژی شیرەتان ل مالکی دکە و رێ نیشا وی ددە. عادل موراد گۆتە مالکی، “ئەگەر بوودجەیا دارایی یا ھەرێما کوردستانێ ببری، مووچە نایێ دایین، وێ دەمێ دێ گەل ل دژی ئیدارەیا ھەولێرێ رابە سەر لنگا و ھەولێر ژی تەسلیمی بەغدایێ ببە.” ئەڤ ئاگاھی سەرکردەیێ یەنەکێ شێخ جەعفەر مستەفا ب خوە دگۆت کو عادل مووراد ئەڤ چەندە گۆتیە مالکی.

ژ وێ دەمێ ڤە بەغدا ل گۆری ڤێ گۆتارا عادل موراد تەڤدگەرە. ئەم ل ڤر کڤانەکێ ڤەکن، عادل موراد ژی ھەڤالەکی نێزیکی جەمیل بایک و پەکەکێ بوو.

ئێریشێن ئابۆری یێن ل سەر ھەرێما کوردستانێ دێ زێدەتر ببن

پارتیێن سیاسی یێن ئیراقێ دژمناتیا ھەرێما کوردستانێ دکن. پەکەکە و رێخستنێن کوردان ژی د ناڤ دە ھەر کەس دخوازە ڤێ خیانەتێ وەکە دژمناتیا پەدەکێ نیشان بدە. لێ دژمناتی ل سەر ئابۆرییا کوردان و باندۆرا وێ یا ل سەر سیاسەتێیە. ب تایبەتی بھێزبوونا دەستھلاتداریا ئابۆریێ یا رێڤەبەریا ھەولێرێ وەکە مەترسیەکا مەزن ژ بۆی خوە دبینن. ژ بۆ ڤێ ژی دێ ھەول بدن پێکھاتەیێن کرێگرتی د ناڤا کوردان دە ب کار بینن. ھەلبەت ئەڤ پێکھاتە دێ یەنەکە و پەکەکە بن.

یەنەکە دێ ھەول بدە ئەو داخوزییێن 2019 دە ئانکو راگھاندنا خوەسەریێ نوو بکە، پەکەکە دێ چالاکیێن ئیستیفزازی بکە. یەنەکە و پەکەکە دێ ل بەر دەرییێ بەغدا ژ بۆی خوە خازخازووکیێ بکن.

ھەر دو پێکھاتە دێ بێژنە تەھران و بەغدا “بنێرن، ئەم ل ڤرن، مە بکار بینن”

د ئەنجامێ دە یەنەکە نەگھیشت تشتا کو دخوەست. شیعەیان سپاسیا یەنەکێ کرن و ژ بۆی وان دەست قوتان. کوردستان د بن سەرکرداتیا پەدەکێ دە ڤێ جارێ ژ دەربەیەکە کوژەر رزگار بوو. لێ پیچەک بریندار بوو. گەلێ کوردستانێ ڤێ جارێ خیانەتا یەنەکێ ب زندی ل سەر ئەکرانێن تەلەڤیزیۆنان تەماشە کر.

  دبێژن “گورگ زڤستانێ دەرباس دکە، لێ سەرمایا کو دیتی ژ بیر ناکە.” ھەلبەت دێ گەلێ کورد ژی ڤێ خیانەتا یەنەکێ و ئالیگرێن وێ دەرباس کەت، لێ ڤێ خییانەتێ ژ بیر ناکەت.