پەڤچوونێن د ناڤبەرا ئارتێشا ترک و په‌كه‌كێ دا ژ داوییا تیرمەهێ و سەرێ تەباخێ ڤە ل ده‌ڤه‌را د ناڤبەرا ئامێدیێ و دێرالۆکێ دا دژوار بوونە. ئەڤ ده‌ڤه‌ره‌كه کو تێدا گوند و ئاقارێن چاندنێ یێن خه‌لكێ سڤیل لێ دژین هه‌نه.
ب تایبەت گوندێ گوهەرزێ و بەرچی، بوویە هەدەفا ئێریشێن هەوایی و تۆپبارانا دەولەتا ترک. هەر چەند گوندی ژ بەر پێویستییا ئابۆری ناخوازن گوندێن خوە چۆل بکه‌ن ژی، لێ ژ بەر نەبوونا ئەولەهیا ژیانێ د ناڤا ترسێ و چاره‌نووسا نه‌دیار دا دژین.
چما ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ پەڤچوون دژوار بوونە و گەر ئەڤ بۆمبەباران نه‌راوه‌ستیت باندۆرا وێ دێ زێدە بیت؟. لێ ژ بلی هێزێن هەرێمی باندۆرێن نه‌رێنی ناهێنه زانین. ب تایبەتی چاپەمەنییا په‌كه‌كێ ل سەر ڤێ مژارێ ئاگاهییێن قرێژ بەلاڤ دکەت و ئیدیعا دکەت کو ئه‌و ده‌ڤه‌ر “هەرێما گەریلایە” و دبێژە کو ئەو دێ «هەبوونا هێزێن پێشمەرگەی ل وێ دەڤەرێ» وه‌ك به‌هانه‌یا شەر بنرخینن.
په‌كه‌كە 90% ده‌ڤه‌رێن د بن سەروەرییا خوە دا رادەستی ئارتێشا ترک کرنه و چاڤ بەردایە دەڤەرێن نوو
فەرماندارێ هه‌په‌گێ مورات قارایلان د 13ێ تەباخێ دا داخویانیەک دا و ئیدیعا کر کو شەرێ هەمبەری پێشمەرگەی مسۆگەرە. قارایلان ئیدیعا کر کو سەدەما ڤێ یەکێ ئەوە کو “پێشمەرگەیان ل قادێن گەریلا خالێن کۆنترۆلێ ئاڤا کرنە”. قارایلان دبێژە، «گەریلا جهەکی ب کار تینە، ژ ور تێ و دچە، برینداران ڤەدگوهێزە؛ ئەم دبینن کو پێشمەرگە ل ور ب جیهـ بوونە. جهەک ڤالایە؛ ئەو یەکسەر چەند پێشمەرگە ل ور ب جیهـ دکه‌ن. لەشکەرێن ترک و ئەم ل ڤرن؛ ژ نشكه‌كێ ڤه د ناڤبەرێ دا جهەکێ خوە ئاڤا دکه‌ن».
جهێ کو قارایلان دبێژە «پێشمەرگە خالان ئاڤا دکە» خەتا رێیا ئامێدیێ و دێرالۆکێ یە. گەلۆ ژ بەر ڤێ یەکێ چ تایبەتمەندییا ڤێ خەتا رێ هەیە؟
د ئۆپەراسیۆنێن کو دەولەتا ترک ژ سالا 2018 ێ ڤە د ناڤا سینۆرێن هەرێما کوردستانێ دا دایە دەستپێکرن، هەتا 50 کم سینۆر بەزاندییە. هەموو ده‌ڤه‌رێن ل سەر سینۆر یێن ب سالان د دەستێ په‌كه‌كێ دا بوون، د دەمەکێ کن دا ژ دەولەتا ترک رە هاتن هشتن. ئەڤ تێ وێ واتەیێ کو په‌كه‌كێ 90% ده‌ڤه‌رێن تێدا سەروەر به‌رزه کرینە.
جهێ کو په‌كه‌كە ب تنێ نها کۆنترۆل دکەت چیایێ گاره یه. خەتا کو قارایلان دبێژە گەریلا تێن و دچن ناڤچەیێن دێرالۆک، شێلادزێ و گوندێن گوهەرزێ و بەرچی نە.
په‌كه‌كێ چاڤ بەردایە رێیا ستراتەژیک
ئەڤ رێ دەردۆرا رێیا سەرەکەیە کو خەتا «دهۆک-ئامێدیێ-دێرالۆک-شێلادزێ-بارزان و سۆران» ب هەڤ ڤه گرێددەت. ئەڤ رێیا سەرەکی بۆ دەڤەرێ وەکە هەستیێ پشتێ یە. قارایلان دخوازە ئەڤ رێ ژ وان رە بێ هشتن. گەلۆ ئەڤ یەک مومکینە ؟
نێزیکی 100 هەزار کەسان ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ دژین. پرانیا وان خەلکێ گوندێن «نێروە-رێکان و نهێلی و زێبارێ» نە، کو په‌كه‌كێ پشتی سالێن 1990ێ ده‌ڤه‌رێن وان کۆنترۆل کرینه و د سێ سالێن داویێ دا ژ بۆ ئارتێشا ترک هشتن. د ڤان 30-40 سالێن داویێ دا وان گوندێن خوە بۆ په‌كه‌كێ هێلابوون و ل سەر خەتا رێیا «ئامێدیێ – دێرالۆک – شێلادزێ» ب جیهـ بوون. نها ژ بەر شەرێ په‌كه‌كێ دیسا ئەڤ کەس دبنه قوربانی. په‌كه‌كە دخوازە ئەڤ نیشتەجیهێن دەڤەرێ کۆچبەر ببن.
ل ڤێ دەڤەرێ خەلک ئەڤه 30-40 سالن ب رێنجبەری و رەزڤانییێ دەبارا ژیانا خوە دکه‌ن. لێ ژ مەها تیرمەهێ هەموو کارێن رێنجبەری و چاندنێ راوەستیانە. خه‌لك رۆژ ب رۆژ فەقیرتر دبیت و نکارە بچە ناڤا دەهل و رەزێن خوە.
په‌كه‌كە مەترسیێ ل سەر بەنداڤا دێرالۆکێ چێدکەت
ل 12 تەباخێ ئۆتۆمۆبیلا پێشمەرگەیان یا کو بەر ب نوقتەیا پارێزڤانییا بەنداڤا دێرالۆکێ ڤە د چوو راستی ئێریشا چەکدارێن په‌كه‌كێ هات. دەما کو پێشمەرگەیان بەرسڤ دا، 10 دەقیقەیان پەڤچوون چێبوو. هەر چقاس په‌كه‌كە ئیدیعا بکە کو جهێ پێشمەرگەیان قادا شەرە و دبێژە، «ئالیکاریا دەولەتا ترک دکن» لێ راستی نە وسایە. گەلیێ دێرالۆکێ ژ بۆ خەلکێ دەڤەرێ سه‌ره‌كانییا ژییانێ یە. ئاڤا ڤاخوارنێ و بەنداڤا ئەلکتریکێ ل وێ دەڤەرێ یە.
گەلیێ رەشاڤە-دێرالۆک ژ بۆ ژیانا خەلکی ده‌ڤه‌ره‌كا ستراتەژیکە. هه‌ر چه‌ند کو هنده‌ك بەشێن ڤێ بەنداڤێ تەمام نەبوونە ژی، ئەلەکتریک و ئاڤا ڤەخوارنێ ددەته باژاری و گوندێن ئامێدیێ-دێرالۆکێ و شێلادزێ. ئەڤ بەنداڤه ژ ئالیێ هەرێما کوردستانێ و كۆمپانیێن ژاپۆنی ڤە ب هەڤ را تێ چێکرن. هێزێن پێشمەرگە کو په‌كه‌كە دبێژە هاتنە ده‌ڤه‌رێن مە، ئەولەهیا ڤێ بەنداڤێ دکن.
گەشتوگوزار کو دەرییێ دەبارا ژیانا خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ یه زیانەک مەزن دبینە
تایبەتمەندیەکا دن یا ده‌ڤه‌را کو په‌كه‌كێ وەکە ده‌ڤه‌را خوە ب ناڤ دکە ئەوە کو ناڤەندەکا گەشت و گوزارێ یە. رێیا سەرەکی یا د ناڤبەرا ئامێدیێ و دێرالۆکێ دا جهەکی ناڤەندی یە کو هه‌رچه‌ند ژ ئالیێ سڤیلان ڤە تێ بکارئانین و ژ بۆ گەشتیاریێ ژی زۆر جوانە. ل سێگۆشەیا د ناڤبەرا گەلیێ شێرانە، پرا بالندا، بیاڤی، ئاڤاشین و زێ دە، ب تایبەتی ژی ل سۆلاڤا ئامێدیێ، ب دەهان ناڤەندێن گەشتیاری هەنە. چاڤکانیەکا گرنگ یا دەبارا ژیانا خەلکێ دەڤەرێ یە.
ل گۆری دانەیێن د 6 مەهێن ئەول یێن سالا 2023 دا زێدەتری 1 میلیۆن گەشتیار هاتنه ڤێ ده‌ڤه‌رێ. ژ بەر په‌كه‌كێ هەموو رهێن ژیانا خەلکێ زوها بوونە، تەنێ گەشت و گوزار ژ بۆ دەبارا ژیانا خەلکێ دەڤەرێ مایە. گەر ئەو جهێن کو په‌كه‌كە دبێژە ئەم دخوازین بکن قادا شەر دێ گەشت و گوزار راوەستە. په‌كه‌كێ چیایێ رەش، کۆلین، کورەژار، سەرێ بێزنۆ، چیایێ مەرین و ب ده‌هان لووتکە ژ بۆ ترکان بەردان و نوکە ژی د خوازن بنسڤک و دەحلێن گوندییان بۆ خوە بکن وارگەهـ، یێ ل چیا خوە رانەگرتی دێ چاوا ل ناڤ گوند و رەزان خوە راگریت.
مەبەستا پێشمەرگەی ئەوە کو دەڤەرێ ژ شەر دوور بێخیت
سەدەما ڤان تایبەتیێن ده‌ڤه‌رێ یێن کو مە تەنێ ب کورتی بەحسا وان کری یە، دەستنیشان دکەت کو پاراستنا ده‌ڤه‌رێ ژ بۆ حکوومەتا هەرێما کوردستانێ چ قاس پێویستە. ژ بەر ڤێ یەکێ گۆتنا قارایلان یا کو دبێژە «گەریلا ژ بەر کو نەهێت -نەچیت ئەردێ دگریت» نە راستە، د هەموو سیستەمێن ئەولەهیێ دا بەنداڤ و شوونوارێن گەشت و گووزاری خالێن ئەساسی یێن پاراستنێ هەنە. سەروەرییا وەلاتان ب پاراستنا ڤان جهان دیار دبیت. ل سەر خاترا یەک دو چەکدارێن په‌كه‌كێ كو ل دەڤەرێ هاتن و چوونێ بکن ئەولەهییا خەلکێ سڤیل و بەنداڤ ناهێت سستکرن.
هەروه‌ها په‌كه‌كێ ژ سینۆرێ چەلێ هەتا کورەژاری کو 40 سال بوون ئه‌و ده‌ڤه‌ر د دەستێ وان دا بوون، بێی شەر و بەرخوادانەک مجد بەردان و رادەستی ترکان کرن. ئێجا رابوونە ل دەورووبەرێن گوندان، د پشت دەرگووش و قاچ و کۆلینگێن خەلکی شۆیێن مێرخاسیێ دکن. وە ئەو کەلهێن سروشتی یێن وەکە سەرێ سینیا، کورەژار، مەرین و رەشەی بەردا ڤێجا دێ تو ل بن مەنفەز و د ناڤا کەپرێن گەشتییاران دا ل بەر-خوە-بدی؟! دەڤ ژ ڤێ شانۆیا پێکەنۆک بەردن کەس ب وە باوەر ناکەت. پێشمەرگە ڤێ ده‌ڤه‌را ستراتەژک ژ بۆ شانۆیا د ناڤبەرا دەولەتا ترک و په‌كه‌كێ دە تێ كرن ناهێلیت. پاراستنا خەلکێ دەڤەرێ سەروەرییا ده‌ڤه‌رێ ئەرکا سەرەکی یا پێشمەرگێ کوردستانێ یە.
