پێکهاتەیا رێخستنی یا پسکۆ-جڤاکی یا په‌كه‌كێ هێژ ژی باش نایێ زانین. په‌كه‌كە رێبازا خوە یا ل دژی کۆلۆنیالیزم و خیانەتێ ب دو تشتان «هێزا جەوهەری و ژیراتیێ» ڤەدبێژە. لێبەلێ، ئەڤ یەک ب تەڤاهی نە ووسایە.
په‌كه‌كە نە خودانا چ ناسنامەیێن ئەتنیکی، نەتەوی و چاندی یە. په‌كه‌كە تەڤگەرەکا بێ ناسنامەیە و ناسنامەیا کوردان ژی كرێت دکەت.
مالباتێن دەستهلاتدارێن په‌كه‌كێ ل کویڤه نە؟
دەما کو پێکهاتەیا سۆسیۆ-چاندی یا بژاردەیێن دەستهلاتدار بهێته لێکۆلێن كرن، ئەم دکارن ڤێ راستیێ پتر ببینین. میناک، گەلۆ کەس دزانیت رەوشا مالباتێن «جەمیل بایک، دوران کالکان، مسته‌فا قاراسو و موراد قارایلان» د وارێ جڤاکی و سیاسی دا چاوایە؟ نا. ژ ڤان هەر چار مالباتێن سەردەستێن نەمر چەند کەس تەڤلی په‌كه‌كێ بووینە، چەند شەهید بووینە، چەند کەس هاتینە گرتن…؟ ما کەس دزانیت؟ نا. ژ بەر کو ژ ڤان مالباتان کەس تەڤلی رێخستنێ نەبوویە. شەرکرن، شەهیدبوون، گرتن، مالوێرانی و دەربەدەری کارێ کوردێن فەقیرە.
هەر چار رێڤەبەرێن نەمر، بێی کو شەرم بکه‌ن هەر رۆژ دبێژنه مالباتێن کورد «چەکا شەهیدی ل ئەردێ نەهێلن» دخوازن ب گرێدانێن خوینێ، ئەندامێن مالباتێ یێن مایی بكێشنه د ناڤا ڤێ زڤرۆکا مرنێ دا. ب ڤی ئاوایی گەلەک مالبات ل کوردستانێ بێسەرووشوون و به‌رزه بوون. پره‌نسپا ئیدەئۆلۆژیک یا د ناڤا په‌كه‌كێ دا تەنێ ئامورەکێ پرۆپاگاندایێ یە. میناک دبێژیت: ئەز ل دژی پێکهاتەیا جڤاکی یا فەئۆدالا کوردستانێ مە، لێ د پراكتیکێ دا ڤان تێکلیێن فەئۆدالێن مالباتی-خزم و خوینێ ژ بۆ كو شەرڤانان تەڤلی خوە بکەت ب کار دئینیت.
په‌كه‌كێ هەری زێدە ژ تێگه‌هشتنا کوردان یا تۆلهلدانێ و چاندا «چەک ل ئەرد نەهێلانێ» سوود وەرگرت. په‌كه‌كێ د جڤاکا کوردی دا تێکلیێن مالباتی و خزماتیێ ب ئاوایەکی پر بێهش ب کار ئینا دا کو چەرخا شەری بزڤرینیت. ئەندامێن مالباتا رێڤەبەرێن په‌كه‌كێ ب خواندنێ، كارگێریێ و خزمەتا دەولەتێ ڤە مژۆلن، هەموو بارێ شەری یێ فیزیکی، دەروونی و مادی ژی ل سەر کوردێن بەلەنگاز یێن بێ ناڤ و بێ ناسنامە دهات مەشاندن. لێ یا بالکێش ئەوە کو مالباتێن سەردەستێن په‌كه‌كێ ژ ڤی شەری و وێرانیا مەزن بێ های ژیان و دژین. گەلۆ وە قەت بهیستییە کو کەسێن ب پاشناڤێن ئۆجالان، قارایلان، بایک، قاراسو و کالکان شەهید بووینە؟ نا.
د سالا 2002 دا برازایا ئۆجالان یا ب ناڤێ ئامارا تەڤلی بوو. ئۆجالان د هەر نۆتا هەڤدیتنێ دا زەخت ل رێڤەبەریا په‌كه‌كێ دکر کو ئامارایێ ژ بۆ خواندنێ بهنێرنه ئەورۆپایێ. د داویێ دا، ل سالا 2004، تام دەما کو په‌كه‌كێ بریارا شەری دای ئامارا ژ بۆ خواندنێ هنارتن فرانسا، زارۆکێن کوردێن فەقیر و ژار ژی شاندن ئەنیا شەر. د تەڤاهیا رێخستنا شەر دا، هوون نه‌شێن بۆ نموونە ژی ئەندامەکی مالباتا رێڤەبەر ببینن.
گرووپا نەمر یا په‌كه‌كێ دوور ژ مه‌یدانا شەری دژیت
د خەندەک، ژێرزەمین، تونێل و چیایان دا زارۆکێن کوردێن بەلەنگاز ژیانا خوە ژ ده‌ست دده‌ن و ئەڤ یەک وەکە قەدەر دهاته دیتن لێ گرووپا نەمر یا یا په‌كه‌كێ هنده فێلباز و بێبەخت بوو ژیانا خوە ب هێڤییا قەدەرێ ڤه نه‌دهێلا. د هەموو سەرهلدانێن سیاسی یێن کوردستانێ دا هەموو مالبات، خزم و عەشیرا سەرۆکێ سەرهلدانێ پێشەنگیا سەرهلدانێ دکرن و ل بەرووکێن پێشیێ یێن شەری بوون. راستییا جڤاکی و پێکهاتەیا چاندی یا گەلێ کورد رێبه‌رییه‌كا ب ڤی رەنگی ئافراندیە. واته، پێشەنگێن سەرهلدانێ بەشداری د هەموو قۆناغێن سەرهلدانێ دا دکر، پێشەنگی و بەرپرسیاری گرتن سەر مللێ خوە.
ئەڤ کەڤنەشۆپیا لەهەنگیێ د دەما سەرهلدانێن ل کوردستانێ دا بێناڤبەر بەردەوام کریە. شێخ عوبەیدوللایێ نەهری، عەلیشێر، شێخ سه‌عید، برۆیێ حەسکێ تێلی، ئیحسان نووری پاشا، عەلیێ ئوینس، سه‌ید رزا، قازی محه‌مه‌د، مەلا مستەفا بارزانی و پاشمایێن ڤێ کەڤنەشۆپیێ هەتا ئیرۆ ب ڤی شێوازی پێشەنگیا سەرهلدانێن چەکداری کرنە.
هەروه‌ها د تەڤگەرێن شۆرەشگەری یێن چەپ دا ژی، سەرۆکێن شۆرەشگەر د ئەنیا هەری پێشی یا شەر کرنێ دا بوون. یەکانە کەسێ کو ل گۆری ڤێ کەڤنەشۆپیا رێڤەبەریا سەرهلدانێ تەڤناگەریت، عه‌ڤدللا ئۆجالانە. د سه‌ر کاراکتەرا چەپا رادیکالا تەڤگەرا په‌كه‌كێ دا، ئۆجالان قەت چەک هه‌لنه‌گرت و ب هەزاران کیلۆمەتران دووری هاویردۆرا شەر و پەڤچوونان ما. د دەما کو شەر و دژواری ل سەر کوردان وەکە مەزهەبەکی کو دڤێت بهێته عیبادەتکرن تەئۆریزە دکر ژی، چ جاران نه‌چوو مه‌یدانا شەر و پەڤچوونان.
فۆبیا ئۆجەلان یا چیا و چەکان
ئۆجەلان ب دەهان هەزار گه‌نجێن کورد هنارتن چیایان، لێ هه‌ر وەکه كو وی فۆبیا هه‌بیت یەک گاڤ ژی وی نەهاڤێت چیایێن کوردستانێ. هەر ده‌م دگۆت «چییا خەیالا من یا 40 سالی یە»، لێ جەسارەت نەبوو کو ژ دوور ڤە ژی ل چیایێ باگۆک و جوودی بنێریت.
ئاپۆ د گۆت کو دەرکەتنا سەرێ چیایان و هه‌لگرتنا چەکان تەکانە رێیا رزگاریێ یە، لێ وی ل قەسرێن شامێ مەلەڤانی دکرن. ئۆجالان، سەرۆکێ تەڤگەرەکا توند یا کو ب ده‌هان هەزار مرۆڤان ژیانا خوە تێدا ژ دەست داین، ب میلیۆنان مرۆڤ کۆچبەر بووین، ب هەزاران ژی ل چیایانە، لێ مخابن وی یەک گاڤ به‌ر ب چیایان نه‌هاڤێت و نە ژی دەستێ خوە هاڤێت قەبزا سیلەحی. گەلۆ بۆچی؟
چیا؛ یەکانە دۆست و ستارگەها کوردانە، هەتا یەکانە سەدەما هەبوونا نه‌ژادا کورد و یه‌زدانێ پاراستنا نەتەوەیا کوردە. ئۆجالان ژ بۆ كو ترسۆنەکاتیا خوە بڤەشێریت د گۆت «ئەگەر بچم چیای دێ کۆمکوژیێن مەزن چێبن» وی ژ بۆ خوە مانا ل شامێ پایتەختا دەولەتا داگیرکەر یا سووری، ژ چیایێن کوردستانێ ئەولەتر د حەسباند. ئۆجالان ژیانا د ئاڤاهیه‌كی دا ل شامێ، کو ل وی ئاڤاهی بەرپرسێ لەشکەریێ قونسۆلخانەیا ترک ژی لێ دما، ژ ژیانا ل چیایێن زاگرۆسێ ئەولەتر د دیت.
ئۆجالان چ جار چیایێن کوردستانێ هه‌لنه‌بژارتینه
د سالا 1998 دا دەما دەولەتا سووریێ گۆتیه ئۆجالان، “تو ل کو دەرێ بخوازی ئەمێ تە ببه‌ن، تو ژ وەلاتێ مە دەرکەڤە” ئاپۆ قەد هزر ل چوونا چیایێن کوردستانێ یێن د بن دەستێ هەزاران هەڤالێن خوە دا نه‌كر.
هەر رۆژ ب ساعەتان بەحسا جڤاکا خوەزایی، ژیانا کۆمینال و ئەکۆلۆژیک دکر، لێ ژ بۆ خوە چوونا پایتەختێن مۆدەرنیتەیا کاپیتالیست تەرجیح کر.
دەما کو ئۆجالان د سالا 1998 دا ل شامێ ئاسێ مابوو، ژ «ئایفەر کایا» یا ب کۆدناڤێ رۆزەرین گۆت، «دەما ڤەگەرا مالێ یە» و بەرێ خوە دا بالافرگەها ناڤنەتەوەیی یا شامێ.
ئەڤ هه‌لبژارتنا ئۆجالان ب ئەرکێ كو وی هه‌لگرتیه ڤە گرێدایی یە. کیژان هێزا كو ا سالا 1979 ئەو ل شامێ ب جهـ کر بیت، هەمان هێزه ئەو بره ترکیێ ژی. واته ئۆجالان ل شوونا پرۆفایلا رێبەرێ قەهرەمانێ سەرهلدانێن کورد هه‌لبژێریت، پرۆفایلا سەرۆکێ رادەستبوویی-خایین هه‌لبژارت. و بوو پەسندار و خزمەتکارێ دەولەتا ترک یا داگیرکەر. تەسلیمبوونا ئۆجالان بۆ دەولەتا ترک وەک «بەرخوەدانا شێوازا رێبەرتیێ» هاتە بناڤکرن. ب هەموو فێلمازییێن تەئۆریک و فەلسەفیک خواست ڤێ تەسلیمبوونێ ب گه‌لێ كورد بدەته قەبوولکرن. ب ئێك پرس خویا دبیت کو «بەرخوەدانا شێوازا رێبەرتیێ» یا ئۆجالان شاشە. مەسەله ئەز ژ ئۆجالان دپرسم؛ «ئەگەر مازلووم دۆگان، کەمال پیر، خه‌یری دوورمووش» و ب سەدان گرتییێن دی یێن د زندانان دە خەتا «بەرخوەدانا رێبەرتیێ» ئەساس وه‌رگرتبا، گەلۆ په‌كه‌كە و تێکۆشینا وێ یا چەکداری دا هه‌بیت؟ قەد نەدبوو.
یێ کو ڤێ پرۆفایلا سەرۆکاتییا تەسلیمبوویی و ئیدۆلۆژیا په‌كه‌كێ ئاشكه‌را دكه‌ت، هەبوونا ستاتۆیا کوردستانی یا باشوورێ کوردستانێ یە.
په‌كه‌كە ل دژی دیرۆکا کەڤنەشۆپی و خەتا بەرخوەدانێ یا کوردە
خەتا نەتەوپەرەستی یا کو ل باشوورێ کوردستانێ پێشدکەڤیت، ماسکەیا سەختە یا کورداتییا په‌كه‌كێ ئاشكه‌را دکەت. دژمناتیا په‌كه‌كێ یا ل هەمبەری په‌ده‌كێ و بارزانی دژمناتیا کەڤنەشۆپیا خەتا سەرخوەبوونا نەتەوەیی یە. بارزانیێن کو خودان کەڤنەشۆپیا تێکۆشین و بەرخوەدانێ یا سەد و پێنجی سالی نە، یاریا په‌كه‌كێ یا کوردایەتی یا بێ کورد و بێ کوردستان پووچ دکەت.
د بنگەهێ دژمناتیا توند یا په‌كه‌كێ یا ل هەمبەر رێبازا بارزانی دا، دژمناتییا خەتا کەڤنەشۆپیا سەرهلدانێن کوردان یێن دیرۆکێ هەیە.
خەتا سەرکردایەتیا په‌كه‌كێ و هەڤالبەندێن وێ، خەتا کەمالیست یا چەپ، ل گه‌ل خەتا نەتەوە-دەولەتا کورد یا په‌ده‌كێ ناکۆکن. په‌كه‌كە ژ بۆ ڤێ پەڤچوونێ هاتییە وەزیفەدارکرن. کورد بێی کو کەمالیزمێ ناس بکه‌ن نکارن په‌كه‌كێ ناس بکن.
په‌كه‌كە و پێکهاتەیێن وێ (چەپێن ترک) دخوازن د شەخسێ په‌ده‌كێ دا تۆلا کەمالیزمێ ژ خەتا نەتەویی یا کورد هلینن. دخوازن خەتا نەتەوی یا کورد کو ل باشوورێ کوردستانێ ب کەد و هەولدانەک مەزن زیندی دمینیت، ژ ناڤ ببه‌ن. د ڤی دەمی دا پرسگرێکا په‌كه‌كێ نە سیاسه‌تا رۆژانە یا په‌ده‌كێ یه. ئەڤه دژمنا خەتا کوردستانی یە خه‌تا کو په‌ده‌كه تەمسیل دکەت.
واته په‌كه‌كە دخوازیت سیستەما دەولەتا کۆلۆنیالست ب ناڤێن «براتی، یەکیتیا دەمۆکراتیک، وەلاتێ هەڤپار» ل کوردستانێ جیبجی بکەت. ئەڤ خەت و تێگه‌هشتن ژ بۆ کوردان خەتەرییا هەره مەزنە. ئەڤ ئۆتۆ-کۆلۆنیالیزمە. ستاتویا فعلی یا نەتەو-دەولەتا کوردی یا ل باشوورێ کوردستانێ دژه‌ژه‌هرا خەتا په‌كه‌كێ یا ئۆتۆ-کۆلۆنیالیستە.
په‌كه‌كە یا کو ل باکور بنکەتی، سۆزا شۆرەشێ ددەته باشوور
د ڤی واری دا هێزا هەره مەزن یا په‌كه‌كێ ئەوە کو گرسە و کادرۆیێن وێ یێن کو ب دەرەوێن کو باوەر دکه‌ن. په‌كه‌كە ئیدیعا دکەت کو ل باکور شۆرەش کریە، هه‌ر چه‌ند کو تەڤاهیا باکورێ کوردستانێ ژ دەست دایە، تێک چوویە، هەتا ژ وێرێ ژی هاتیە دەرێخستن.
په‌كه‌كە سەنگەرێن خوە یێن 40 سالان هەرێمێن خوە یێن لەشکەری، کارێن پەروەردێ، تەندورستی، لۆژیستیکی و رێڤەبەری رادەستی ئارتێشا ترک کرینە. لێ رەغمێ ڤێ تێکچوونێ هێژ ژی دشێت دەرکەڤیت و سەرکەفتنا خوە ل زاپێ راگه‌هینیت. لێ ژ حه‌فته‌نین هەتا خاکورکێ لووتک و بەروارا چیایەکی ژی د دەستێ په‌كه‌كێ دا نینە. په‌كه‌كە هێزا خوە یا تەڤگەری-چالاکی و سەروەرییا هەرێمێ به‌رزه کریە.
گەریلا د هندەک تۆنێلێن بن ئەرد دا ب حەسرەتا تیژکا رۆژێ دكه‌ن، ژ بزاڤا سیاسی و لەشکەری دوور مەحکوومی ژییانێ یە، لێ رێڤەبەرێن په‌كه‌كێ ڤێ رەوشێ وەکە تاکتیکەکا شەر یا ب باندۆر بۆ رایا گشتی پرۆپاگاندە دکه‌ن. ژ بۆ هێزەکا لەشکەری، تێکچوون ناهێته واتەیا کوشتنا هەموو لەشکەران، تێکچوون ب به‌رزه‌كرنا دەستپێشخەری یا چالاکیێ و پێک نه‌ئینانا تاکتیکی چێدبیت. په‌كه‌كە د وارێ لەشکەری دا تێک چوویە و تەنێ هێزا وێ یا مانیپولاسیۆنێ ئانكو راگەهاندنا وێ مایە.
مخابن ئەڤ تێکچوونا په‌كه‌كێ ژ تێکچوونا سەرهلدانێن کوردان یێن د دیرۆکێ دا گەلەک جودایە. سەرهلدانێن د دیرۆکێ دا ژ ئالیێ لەشکەری ڤە هاتینە شکاندن، لێ ب ئارمانج، ڤین و روحا خوە تەسلیم نەبووینە. راستی بەرۆڤاژی په‌كه‌كێ یە. د شەخسێ ئۆجالان دا په‌كه‌كە به‌رێ تەسلیم بوو و پاشی گاڤ ب گاڤ تەسلیمیەت ل سەر هەموو کوردان فەرز کر.
په‌كه‌كە ژ بۆ کو تێکچوونا خوە بەلاڤ بکەت هەموو دەستکەفتیێن کوردان ژ ناڤ ببه‌ت. هەول ددەت فکر و هەستا رزگارییا نەتەوی د ناڤ کوردان دا نه‌هێلیت. ستراتیژییا بەلاڤکرنا ئۆتۆ-کۆلۆنیالیزمێ ل هەموو پارچەیان ژ بۆ کوردان خەتەریەکا گه‌له‌ك مەزنە. کوردێن د بن سەروەرییا په‌كه‌كێ دا هەموو هێڤیێن خوە یێن رزگاریێ ژی به‌رزه کرن. د ڤی واری دا یەکانە ئەرکێ وەلاتپارێزێن کوردە کو رێ ل ستراتیژییا په‌كه‌كێ یا بەلاڤکرنا شکەستنێ بگرن و زیانێن وێ کێم بکه‌ن.
