وەزیرێ دەرڤەیێ ئەمەریکا ئەنتۆنی بلینکن 5ێ ڤێ مههێ سەرهدانا بهغدایێ کربوو. ئەڤ سەرهدان د وارێ تێگههشتنا ئاستا ناکۆکی و ئالۆزیێن ل رۆژهلاتا ناڤین دا گەلەک گرنگ بوو. ژ بلی ناڤەرۆکا هەڤدیتنێ، مژارێن پراكتیکی ب زەلالی بێباوەرییا هەڤکارێن ل هەرێمێ نیشان دا.
بلینکن ژ بالافرێ ب چۆخكێ پۆلای دەرکەت و چوو بهغدایێ. وی حکوومەتا ئیراقێ ئاگاهدار نەکر و ژ نشکان ڤە سەرهدانا بهغدایێ کر. هەلبەت د ئهجێندایا سهرهدانێ دا هێرشێن ڤێ داویێ یێن ل سەر بارهگههێن ئەمەریکا بههرهكا گرنگ هەبوو. لێ ئەمەریکا باش دزانیت کو ئەڤ هێرش نە تەنێ ژ ئالیێ ملیسێن ل دهڤهرێ ڤە تێنە کرن. د ڤان هێرشان دا هێزێن سەرەکی یێن د ناڤا دەولەتا ئیراقێ دا راستەراست بەرپرسیارن.
د 5ێ ڤێ مههێ دا، نووچەیەک هات بهلاڤ كرن کو وان «کانالێن پهیوەندیێن ئاگاهیان» ل گهل سەرکردەیێن ئارتێشا ئیراقی ل بارەگەها ئاسمانی یا عەین ئەل-ئەسەد، قوت کرنە. سەدەما سەرەکی یا ڤێ یەکێ نە تەنێ زێدەبوونا هێرشێن ل سەر بارەگەهێن ئەمەریکایێ یه، بهلكو پهیوهندی ب شەرێ ئیسرائیل وحەماسێ ڤه ههیه. ژ بەر کو هێرشێن ل دژی ئەمەریکا ب ئیستخبارەتەکا دەقیق تێن کرن و دگههن ئارمانجا خوە. ئەمەریکا وە هزر دكهت کو ئەڤ ئیستخباراته ژ ئالیێ هێزێن کو ل گهل وان کار دکەت، ئانكو ژ ئالیێ ئارتێشا ئیراقێ ڤه، هاتیە دان.
مە دیت ل ئیسرائیلێ کو ناڤەندا شەری یه ژی وەزیر بلینکن چۆخكێ پۆلایی ل خوە نەکر بوو. پاشەرۆژ و ئاستا کو ئەمەریکا ل ئیراقێ گههشتیێ دێ زێدەتر هێته نیقاش و گۆتوبێژکرن. ب تایبەتی ئەڤ رەوشا ئەمەریکا ل ئیراقێ کەتییێ ب نێزیکاتیا وێ یا ل هەمبەری کوردان ڤە گرێدایی یە. بەلێ، ئەمەریکا کورد وەک هەڤکار دیتن و پهیوهندیێن ئابۆری و دیپلۆماتیک یێن گرنگ ل گهل پێشئێخستن، لێ بەلێ د هەمان دەمی دا نههێلا کو کورد ب ئاوایەکی سەربخوە تەڤبەگەرن و ژ ئالیێ ستراتیژی ڤە ژی بهێزتر ببن.
سێ خەلەتییێن مەزن یێن ئەمەریکایێ ل هەمبەری کوردان
یا یەکەم ژ ڤان خەلەتییان ل سالا 2004ێ، دەما کو ئیراقا نوو ئاڤا د بوو، هاتە کرن. هەر چەند مژارەک پر درێژە ژی، لێ هەولا ئەمەریکا ژ بۆ كو کوردان رازی بکەت کو ببن بەشەک ژ ئیراقێ و پاشی ژی رێنهدانا وێ یەکێ کو کورد دەرباسی دهڤهرێن خالا 140ی یێن کوردستانی ببن، وەک خانەقین، گەرمیان، کەرکووک، مەخموور و…هتد. ژ ڤان خەلەتیێن ئەمەریکا یا هەره مەزن و یەکەم بوو.
خەلەتییا دویەمین ژی سیاسەتا ئەمەریکا یا ل هەمبەر پێکهاتەیێن ملیسێن شیعە بوو، کو ژ حکوومەتا مالکی دەست پێ کر. پشتگری دا پێکهاتەیێن شیعە یێن كو وەک دەولەتا د دهولهتێ دا ل ئیراقێ تەڤدگەرییان. ل گەل هێرشێن داعشێ ههژموونا ئیرانێ یا ل ئیراقێ زێدە بوو و ئەمەریکا چاڤێن خوە ل زێدهبوونا دەستهلاتا ئیرانێ گرتن.
خەلەتییا سێیەمین و هەری مەزن کو هێژان ژی ل بیرا مەیە، هەلوەستا ئەمەریکا یا نێگهتیڤ ل هەمبەر گشتپرسییا کوردستانێ بوو. ل 25ێ ئیلۆنا 2017ێ رەفەراندووم پێکهات، لێ مخابن ئەمەریکا هەلوەستەکا نەیاری ل دژی کوردان نیشان کر. پشتگری دا داگیرکرنا کەرکووکێ، ئەمەریکایێ ئیراق تەشویقی داگیرکرنا کوردستانێ دکر. گەلۆ هەکە کوردستان هاتبا داگیرکرن نوکە دا رەوشا ئەمەریکا ل ئیراقێ چاوا بیت. هەروهها ئەمەریکا ب بێدەنگییا خوە داگیرکرنا کەرکووکێ ژ ئالیێ توندرەوێن شیعه ڤە پەسەندکر. کەرکووک د وارێ سیاسی و ستراتیژی دا خوەدی جهەکێ پر دیاردەیە د جیۆپۆلیتیکا رۆژهلاتا ناڤین دا. ئەمەریکا بوو پالپشتێ سیاسەتا ئیرانێ یا ل دژی کوردستانێ.
سەرۆک بارزانی ب ئاوایەکی ئەشکەرە هەلوەستا ئەمەریکایێ ب تایبەتی د دەما رەفەراندوومێ دا رەد کر و گۆت؛ «ئەڤه 14 سالن ئەمەریکا ب هەمان زمانی ل گهل مە دئاخڤیت. ل گەل پێکانینا پرۆسێسا گشتپرسییا سەرخوەبوونا کوردستانێ، ئەمەریکا ل کێلهکا دەولەتا ئیراقێ سەکنی بەرەڤاژی هێڤیێن مە، وان هەلوەستەک بێئالی نیشان نەدان» ئەمەریکا بێ هێڤه وێڤە ب ئاوایەکی ئۆبژەکتیڤ ل کێلەکا حهشدا شهعبی یا کو ئیرۆ سەروەرییا بهغدایێ دکەت سەکنی.
پشتگریا بێدەنگ و شەرمۆک یا ئەمەریکایێ یا ژ بۆ هێرشێن ل دژی کوردستانێ پشتی رەفەراندوومێ ژی دەوام کرن.
وەکە میناک شاندنا داهاتا پەترۆلا کوردستانێ بۆ بهغدایێ د بن بەرپرسییارییا وەلاتێن رۆژئاڤا ب تایبەت ئەمەریکا دا پێکهات. ئەمەریکا و وەلاتێن رۆژئاڤا ل هەمبەر پرۆژەیا بێبههركرنا کوردان ژ پەترۆلا کوردستانێ، کو ژ بۆ هلوەشاندنا حکوومەتا کوردستانێ ئەڤ پلانگێری د هات مەشاندن شریک بوو. لێ ئیرۆ ئەم باش دبینن کو ئەمەریکا بڤر ل چۆکا خوە دا یه. لهوما وەزیرێ کار و بارێن دەرڤە یێ ئەمەریکا ل بهغدا چۆخكێ پۆلایی ل بهر خوه كریه.
هەروهها د ڤێ پێڤاژۆیا رەفەراندوومێ دا هێرشێن لۆبیێن د ناڤا ئەمەریکا دا ل سەر حکوومەتا کوردستانێ بەردەوام بوون. د هەلوەستا دژمناتی و دوبەندییا یهنهكێ یا ل هەمبەری حکوومەتا هەولێرێ دا، ئەرێکرنا بێدەنگییا ئەمەریکا هەیە.
ب کورتاسی، ئەمەریکا پشتەڤانیا هەولێن بهێزکرن و سەرخوەبوونا هەرێما کوردستانێ ناکەت، بەرهڤاژی ڤێ یەکێ هەول ددەت کوردستانێ سینۆردار بکەت، ئهڤه سەدەما سەرەکی یە کو ئیرۆ ئەمەریکا ژ خوه ژ بهغدایێ ڤهدكێشیت. ئەمەریکا یا کو ئیرۆ ل بهغدایێ ب چۆخكێ پۆلایی ژی نکاریت خوە بپارێزیت ل سەر کوردان فهرز دكهت کو ئەو خوە بسپێرن بهغدا. بەلێ، ل هەولێرێ پاپا دشیا ب ئارامی بگەریت، بالیۆزێ بریتانیا ستیفان هجکەی ژی ل هەولێرێ ب پایسكلێ بگەریت. هەموو کارمەندێن وەلاتێن دەرڤە ب ئارامی ل پایتەختا کوردستانێ هەولێرێ دگەرن.
دڤێت ئەمەریکا و وەلاتێن رۆژئاڤا ڤێ راستیێ ببینن: بهێزکرنا هەولێرێ تەکانە تشته کو دکاریت ل دهڤهرێ پاشڤهرووییێ ئاستەنگ بکەت. هەولێر د ناڤا فهوزایا رۆژهلاتا ناڤین دا کەنداڤا ئەولەهی و ژیانێ یە. کورد ئێدی ژ بۆ کو ل گۆری تەرجیحێن خوە مهیدانا ژیانێ ئاڤا بکن، دڤێت پشتگریێ وەربگرن. گەر پایتەختا کوردستانێ هەولێر ئەولەهییا خوە ژ دەست بدەت، ئێدی کەس نهشێت ب چۆخكێ پۆلای ژی ل ئیراق و رۆژهلاتا ناڤین بگەریت.
