د 22ێ کانوونێ دا په‌كه‌كێ ل خاکورکێ هەیا زاپێ رێزە چالاکی ل دار خستن. چالاکی بلەز و بەز کەتە رۆژەڤا ترکیێ و جڤاکا کورد. دخویە کو ژ بەر مژ و مۆرانێ چالاکیەک هاتیە ل دارخستن. چالاکی ب شێوازێ لێدان و رەڤ بوو. ژ بەر ڤێ یەکێ چالاکی نەچالاکیەکا مەزنە وەکی جهـ گرتن و تێدا مانێ بوو. لێ دەما کو ئەم ل ئاوایێ پێشکێشکرنا چالاکیێ ژ لایێ په‌كه‌كێ و دەولەتا ترک دنێرین، تێ دیتن کو ئەنجامێن وێ گرنگن. چالاکی نەتەنێ مژارا ئارتێشا ترک و گەریلایە. به‌لكو نیشانا پێڤاژۆیەکا کو تێدا گەلەک مژارێن گرنگ هەنە؛ وەکە هه‌لبژارتنێن هەرێمی یێن ترکیێ، پلانێن ل سەر هەرێما کوردستانێ، هەڤرکیا ب ل گه‌ل ئیرانێ، رەوشا رۆژئاڤا و هه‌لبژارتنێن ئیراقێ.
سەرکەفتنا چالاکیێ ب هەژمارا مریان ڤە نایێ نرخاندن
پشتی چالاکیێ په‌كه‌كێ و دەولەتا ترک هەژمارێن کوشتیان جودا – جودا راگەهاندن. دەولەتا ترک هندەک دیمەنێن گەریلایێن ژیانا خوە ژ ده‌ست دایی کو کامیرە ب سەرێ وان ڤە بوو، پارڤە کرن. هەژمارێن هەردو ئالیان چ جار راستیێ نیشان نا ده‌ن. ب هەر ئاوایی ئەڤ رەوش ب هەژمارا مریان نایێ نرخاندن.
بەریا هەر تشتی ئەم ڤێ ببێژن؛ ل خاکورکێ نە تەنێ 12، 112 لەشکەرێن ترک ژی بهێن کوشتن ئەڤ ژ بۆ ئارتێشا ترک بێ واتەیە. چ ئارتێش تەنێ ژ بەر هەژمارا لەشکەرێن مری ئاگربەستێ ناکه‌ن و پاشڤە نازڤرن. گەر ئەڤ چالاکی ل ستەنبۆل و ئزمیرێ هاتبا کرن، دا یا واتەدار بیت و باندۆرەکا مەزن ئافرانیت. لێ چالاکیا کو هوون 35 کم ژ سنۆری دوور چ واتەیا خوە نینە.
خالەکا دی یا گرنگ ژی ئەوە کو ئەگەر دەولەتا ترک خوه‌ستبا دا بوویەرێ بچووک كه‌ت و هەژمارا کوشتیێن خوە ژی قەد ئەشکەرە نەدکرن. لێ دەولەتێ ب زانەبوون بوویەر بۆ رایا ترک راگەهاند و جەوەکێ هەستیار خولقاند.
ستراتەژیا بنگەهین ئەڤە: په‌كه‌كە کوردان کۆنترۆل دکە دەولەت ژی په‌كه‌كێ
په‌كه‌كە ب خوە و مەدیایا وێ ژی د جهـ دا بوویەر مەزن کرن و ب دیمەنێن کەڤن و نوو ڤە خەملاند و دیار کرن کو وان ئارتێشا ترک قەداندییە. ژ ئالیێ دن ڤە دەولەتا ترک ژی ب پلانەکە مەرکەزی پێلەک ئێریشێن ل دژی کوردان دا دەستپێکرن. رووپەلێن ترکی ل سەر حەسابێن وەکی تەلەگرامێ وێنە و ڤیدیۆیێن جەنازەیێن گەریلایان پارڤە دکه‌ن. د وێنەیەکی دا لەشکەرێن ترک ب بڤری سەرێ گەریلا ژێدکه‌ن و ئیشکەنجێ ب مەیتێ وان دکه‌ن. جەوەکێ وه‌سا هاتە ئافراندن کو کورد بەریا کو ژ په‌كه‌كێ بپرسن ئەڤ چالاک چییە، بۆ چ هاتە کرن دەروونیا کوردان ب وان ڤیدیۆیێن گەریلا هاتە تێکبرن. دەولەتا ترک ناهێلە کورد په‌كه‌كێ رەخنە بکه‌ن و ژ خەینی په‌كه‌كێ چ ئالتەرناتیڤەکا دن دامەزرینن.
لێ یێن کو ب ئاقلن، سیاسەتێ دزانن و ڤان 40 سالێن داوی دشۆپینن باش دبینن کو سیاسەتا کو د چارچۆڤەیا ڤێ چالاکیێ دا پێش دکەڤە دێ چ ل دوویڤ خوه ئینیت. دەولەتا ترک ب گۆتنا شەر هەیە، بەشەکێ گرن یێ جڤاکا ترکیێ مۆتیڤە دکە و ب درووشمێن ئالا-مللەت و ئاخ نه‌ژادپەرەستیا ترک گوور دکە. ل ئالیێ دن ژی کوردان مەجبوور دهێلە کو ل دۆرا په‌كه‌كێ کۆم ببن. دەولەت دخوازە کوردێن باکور د بن کۆنترۆلا په‌كه‌كێ دا بن. ژ بەر کو دەولەت ب رێیا په‌كه‌كێ وان کۆنترۆل دکە.
هەموو پێڤاژۆیێن ژ 1ێ خزیرانێ هەتا نها بەرهەمێ هشمەندیا دەولەتا ترکە
په‌كه‌كە یا کو دەولەتا کوردی ناخوازە، پارچەکرنا ترکیێ ناخوازە، ناسنامەیا کوردی ناخوازە ما دێ چ هەوجەیی ب شەرێ چەکداری هەبە؟
ئەڤ رەوش ژ سالا 2000ی ڤە هەر کو دچە کوورتر دبە. ب کورتاسی، هەلوەست و داخویانیێن ئۆجالان یێن ل ئیمرالیێ د ناڤا کوردێن باکور دا ژ په‌كه‌كێ قوتبوونەک چێکر. دەولەتا ترک پشتی سالا 2000ێ رێز و قیمەتەک بۆ ئۆجالان و په‌كه‌كێ ئاڤا کر.
پێنگاڤا 1ێ خزیرانێ یا کو په‌كه‌كێ د سالا 2004ێ دا دایه دەستپێکرن، نەپێنگاڤا په‌كه‌كێ بوو د جەوهەر دا پێنگاڤا دەولەتا ترک بوو. په‌كه‌كە یا کو دەولەتا کوردی ناخوازە، پارچەکرنا ترکیێ ناخوازە، ناسنامەیا کوردی ناخوازە ما دێ چ هەوجەیی ب شەرێ چەکداری هەبە؟ دەولەتا ترک ژ بۆ کو ل رۆژهلاتا ناڤین باندۆرا خوە زێدە بکە په‌كه‌كە دیسا ئانی ناڤا گورەپانا سیاسەتێ دا. ژ وێ دەمێ و ڤە هەموو بزاڤ و پێنگاڤێن په‌كه‌كێ بوونە جهێ پرس و گومانێ. ل پشت هەموو کریارێن وەکە چالاکیێن ئینتیحاری، نووچەیێن نەخوەشیا ئۆجالان، ئاگربەست و..هتد هشمەدیا دەولەتێ هەیە.
ئاقلێ دەولەتا کوور یا ترک پشتی سالا 2008ێ چاڤێن خوە ل هەموو کریار و چالاکیێن په‌كه‌كێ گرت. دەولەت کوردێن باکور بەر ب په‌كه‌كێ ڤە کشاند.
ئەڤ راستیەکە: دەولەتا ترک ستراتەژیا خوە ل سەر کوردێن چار پارچەیان ل سەر ملێن په‌كه‌كێ ئاڤا کریە. په‌كه‌كە کۆنترۆلا کوردان دکە، دەولەت ژی په‌كه‌كێ کۆنترۆل دکە.
ژ بەر ڤێ سەدەمێ ژ دامەزراندنا رێخستنا په‌كه‌كێ یا ب ناڤێ تاکێ هەتا ئۆپەراسیۆنا زاپێ، ژ چالاکیا ئۆره‌مارێ هەتا شەرێ شەمزینانێ، ژ ئاگربەستان هەتا چالاکیێن فارقینێ و پرسووسێ ب دەهان تێکلیێن تاری ل گه‌ب دەولەتێ هەنە.
ل سالا 2015 د “هەڤدیتنێن ئاشتیێ” یێن د ناڤبەرا ترکیە و په‌كه‌كێ دا کێ مێزە هلوەشاند؟ هەلبەت هەر دو ئالیان ژی هلوەشاند. په‌كه‌كە ل بەر چاڤێ دەولەتا ترک خەندەک د کۆلان. کوردستان دیسا بوو قادا شەر. په‌كه‌كە ب ئاوایەکی لەشکەری ژ باکور هات پاقژکرن. ژ ئالیێ دیرۆکێ ڤه ژی شەر گاڤ ب گاڤ ژ باکور هات دەرێخستن و بەر ب باشوورێ کوردستانێ ڤە، یانی بەر ب خاکا حکوومەتا هەرێما کوردستانێ ڤە هات کشاندن.
هەر کەسی په‌كه‌كە یا خوە هەیە
هەموو دەولەتێن داگیرکەر خوەدی په‌كه‌كەنە، لێ تەنێ په‌كه‌كە یا بەرژەوەندیێن کوردان دپارێزە تونەیە
پشتی بهارا عەرەبی یا سالا 2012ێ دەست پێ کری ناڤ و دەنگێ کوردان ل جیهانێ بەلاڤ بوو. ڤێ یەکێ د ناسنامەیا په‌كه‌كێ دا ڤەگوهەرتنەکا رادیکال پێک ئانی. په‌كه‌كە ده‌رفه‌ت دیت کو د ئاستێ لەشکەری دا خوە بەرفرەهـ بکەت و ب ناڤێن جودا خوە ب رێخستن بکەت. مەجالێ کو خوە وەکە هێزەکا پارامیلیتەر بدەته كار چێبوو. نها چەند باسکێن په‌كه‌كێ هەنە. میناک په‌كه‌كە ل رۆژئاڤا ب رێیا یه‌په‌گێ ل گه‌ل ئەمەریکا په‌یوه‌ندییان چێدکە. هەروه‌ها ل گه‌ل بەشار ئه‌سه‌د ژی د ناڤا په‌یوه‌ندییان دا یە.
ل ئالیێ دن د ناڤا ئیراقێ و ئیرانێ دا ل گەل پێکهاتەیا ئیرانی حه‌شدا شەعبی تەڤدگەرە. ل گەل عه‌بدوللا ئۆجەلان باسکێ لیگال سیاسەتا ترکیێ کۆنترۆل دکە. یانی هەر کەسێ په‌كه‌كە یا خوە هەیە. په‌كه‌كە ب ڤی شێوازێ تەڤگەریا و تەمەنێ رێخستنا خوە درێژ دکەت. لێ د ڤێ پێڤاژۆیێ دا تەنێ زیانێ دگه‌هینیته کوردان. ژ بەر ڤێ یەکێ هەموو دەولەتێن داگیرکەر خوەدی په‌كه‌كەنە، لێ تەنێ په‌كه‌كە یا بەرژەوەندیێن کوردان دپارێزە تونەیە.
ب تایبەتی نرخاندنا په‌كه‌كە یا باسکێ ئیرانێ پڕ گرنگە. ژ بەر کو په‌كه‌كە ل گه‌ل ئیرانێ تەڤدگەرە و ل ئیراقێ هەلوەستەکێ ئیرانپارێز نیشان ددە. ب تایبەتی ژی ل دژی کوردان تێ بکار ئانین. په‌كه‌كە نانێ خوە ب ڤێ خوەفرۆشییێ دخوە. چالاکیا خاکورکێ ژی ب ده‌ستوورا ئیرانێ هات کرن. ئەڤ یەک چاوا د بە؟
چما په‌كه‌كە ل خاكورکێ و هەرێما برادۆستێ چالاک بوو؟
دەولەتا ترک ل 28ێ گولانا 2019ێ ل چیایێ شەکیفێ د ناڤبەرا هەرێما خاکورکێ و خنێرە دا یە د ناڤا چەند ساعەتان دا ژ په‌كه‌كێ ستاند. چیایێ شەکیف بلندترین لووتکەیا هەرێمێ بوو و هەموو خنێرە، دۆلا لۆلانێ، گوپیتکێن لیلکان و چەپەرێن ئیرانێ ژی د ناڤ دا کۆنترۆل دکە. پشتی کەتنا شەکیف په‌كه‌كە نەچار ما ب تەمامی ژ هەرێمێ ڤەکشە.
مژارا شەکیفێ کو هەرێمەکا ستراتەژیکە، د ناڤبەرا ئیران و دەولەتا ترک دا بوویە مژارا نیقاشێ. ئیرانێ خوەست کو دەولەتا ترک شەکیفێ بەردە. شەکیف کۆنترۆلێ ل سەر پایگەهێن ئیرانێ ژی دکر، لۆما ژ ترکان خوەست شەکیف بێ بەردان. ل سەر ڤێ یەکێ دەولەتا ترک گاڤ ب گاڤ ژ هەرێمێن ب ناڤێ «شەهید دەرویش و شەهید شەریف» ڤەکشیا. ژ بەر هەڤرکیا ئیران و دەولەتا ترکیێ ل سەر ئیراق و هەرێما کوردستانێ، ئیرانێ ب ئاوایەکی په‌كه‌كە ل وێ دەڤەرێ ب جهـ کر.
خەتا خنێرە ژ بۆ په‌كه‌كێ بوو بۆریا هەناسە گرتنێ. ژ بەرکو په‌كه‌كێ هەموو هەرێمێن بەهدینان، حه‌فته‌نین و خاکورکێ ژ دەست دا بوون. گەریلا ل ڤێرێ ب جهـ بوون. ب تایبەتی ل لۆلانێ ب جهـ بوو. چالاکیا 23ێ کانوونێ ل سەر گرێن ئەرمووش یێن خاکورکێ پێکهات. هێزێن په‌كه‌كێ ژ لۆلانێ ئێرش برن سەر بنکەیێن ترکان. هەرێما لۆلان و خنێرە د بن پاراستنا پایگەها ئیرانێ دا یە چویچک بفرە ئیران ژێ ئاگاهدار دبە. لەورا ئێریش ل بن سیبه‌را ئیرانێ هاتیە کرن.
ئەڤ رۆژەڤ دێ بەردەوام بە
ئەمێ ل سەر ڤێ چالاکیێ دەم درێژ نیقاش بکه‌ن. د دەربارێ شێوازێ لەشکەری یا چالاکیێ دا هێژ زێدەتر ئاگاهی ب دەست نەکەتیە. پیڤانا لەشکەری خالێن سەرەکە یێن کو مە بەحس کرن ژ هۆلێ ناراکە. گەر ئەم ڤێ راستیێ نزانن کو په‌كه‌كە هێزەکا د بن کۆنترۆلا ترکیێ دا یە، ئەرکێ په‌كه‌كێ ل هەرێما کوردستانێ ئالۆزی چێكرنه و په‌كه‌كە د پێشبرکیا ئیران و ترکیێ دا خوەدی رۆلە و .. هتد ئەم نکارن ڤێ چالاکیێ ژی راست فێم بکه‌ین.
ژ نها ڤە ترکیە دێ ئێریشی رۆژئاڤا بکە و زێدەتر ئێریشی باشوور بکە. ئیران ب هنجەتا «په‌كه‌كە ل گه‌ل ترکیێ شەر دکە» دێ زێدەتر په‌كه‌كێ د ناڤا حەشدا شەعبی دا جهـ بکە. ئەڤ تێ وێ واتەیێ کو په‌كه‌كە دێ زێدەتر ئێرشی هەرێما کوردستانێ و هێزێن پێشمەرگەی بکە.
یانی یاریێن دەولەتێن داگیرکەر ل سەر کوردستانێ دێ زێدە ببن. په‌كه‌كە وەکە هێزەکا پارامیلیتەر د ناڤا ڤێ یاریێ دا دێ ئەرکا خوە كه‌ت. رایا گشتی یا کوردی هەکە ڤێ یاریێ فێم نەکەن دێ وەکە تەماشەڤان لێ بنێرن. نه‌ژادپەرستێن فاشیت یێن ترک دێ ئێرشێن خوە ل سەر کوردان زێدەتر بکەن. کورد د ناڤا ڤێ پێلا شۆڤینی دا، دێ وەرن پەرچقاندن.
کۆما ئاوازێن چیا ژی ب دەف، زڕنایێ و دیلانێ، وەک سترانا ئۆره‌مار دێ سترانەکێ نڤیسن. کوردێن کو حەقیقەتێ نەبینن دێ ل به‌ر ڤێ سترانێ گۆڤەندێ گێرن و درووشما بقیرن. پاشێ دێ ئالا ترکیێ هلدن و چنه کۆنگرەیا «پارتیا دەم» و خوەپێشاندێ بکه‌ن.
