بریارا پەدەکێ یا بەشدارینەکرنا د ھلبژارتنێن پارلامەنتۆیا کوردستانێ د جھ دە دەرکەت پێش، ئەڤ ھەلوەست دێ باندۆرەکە گرینگ ل ھەرێمێ بکە. د ئەسلێ خوە دە ئەڤ بریار نە بریارا بەشدارینەکرنا د ھلبژارتنانە، رەدکرنا ناسنامەیا حەشدا شەعبی یە کو ل سەر گەلێن ئیراق و کوردستانێ ھاتیە فەرزکرن. ژ بلی ھلبژارتنان دێ باندۆرێن گرینگ ل سەر ھەڤسەنگیێن ل ھەرێمێ ژی بکە. پەدەکە تێ واتەیا ھەرێما کوردستانێ و بناغەیا دەستھلاتا باشوور. گەر ھوون پەدەکێ ژ کوردستانێ ڤەکشینن، پێکھاتەیەک ب ناڤێ ھەرێما کوردستانێ نامینە. ژ بەر ڤێ راستییا پەدەکێ ژی ھەموو ھێزێن کو کوردستانێ ئیستسمار دکن دژمنێن پەدەکێ نە.
کەڤنەشۆپیا سیاسی یا بارزان یا ب ناڤێ رێبازا بارزانی، ب راستی ژی بنیاتێ باشوورێ کوردستانێ یە. بزاڤا سیاسی یا بارزانی سیستەمەکە کو نە تەنێ د ناڤبەرا عەشیرێن خوە دە، لێ ب ھەموو ناسنامەیێن جڤاکا کوردستانێ رە، تفاق و چاندا پێکڤەژیانێ ئاڤا دکە. ژ بەر ڤێ ھێزا خوە، ب ئاوایەکی کاریبوو ھەموو حکوومەتێن ئیراقێ بینە سەر میزێ و بوو ستوونا سیستەما دەستھلاتا کوردستانێ. ژ بەر ڤێ ئافرینەرییا خوە ھەر تم دبە ئارمانجا دژمنا. ھەر ھێزەک کو ل ئیراقێ بوویە دەستھلات، یەکەمجار ئێرشی بارزانییان دکە دا کو کوردستانێ وەکی کو ئەو دخوازن ئیستسمار بکن.
دەولەتا ئیراقێ ل رۆژھلاتا ناڤین دە دەولەتەکا نە مەشرووعیە. بەلێ د دیرۆکێ دە دەولەتەک ب ناڤێ ئیراق تونەیە. د دەستپێکا سەدسالا 20ێ دە دەرکەتیە ھۆلێ. سینۆرێن وێ ژ ھێلا گریترود بێل، ئارکەئۆلۆگەک بریتانی ڤە ھاتنە رەسمکرن. ژ بەر کو ئینگلیزان دزانیبوو کو ئیراقی نکارن خوە برێڤە ببن، وان د سالا 1921 دە پادیشاھەک ژ دەرڤە ئانین و ژ بۆ وی دەولەت چێکر. سیستەما کو ب مەلک فەیسەلێ یەکەم دەست پێ کری ھەیا نها ژی چ ئارامی نەدایە گەلێ ئیراقێ. تەڤگەرا بارزانی ل دژی داگیرکرنا کوردستانێ ھەمبەری ڤێ دەولەتا بیژی تێدکۆشی. پادیشاھیا سالا 1958 ھلوەشیا و ل شوونا وێ کۆمارا ئیراقێ ھات ئاڤاکرن. عەبدولکەریم قاسم دزانیبوو کو ئیراق بێیی کو لگەل کوردان، ب تایبەتی ژی لگەل بارزانییان هەڤپەیمان بن چێنابە. تەڤی ئالۆزی و ناکۆکییێن ھەیی ژی، بارزانییان رێ نەدا کۆمارا ئیراقێ کو کوردستانێ ئیستسمار بکە.
د سالا 1968 دە سەردەما نوو و ھەری درێژ یا ئیراقێ، رەژیما بەعس دەست پێ کر. ئەڤ ناسیۆنالیزما عەرەبی یا ب پێشەنگیا سەددام حوسەین، ژ بۆ سەروەریا ئیراقێ ل سەر ھەموو پێکھاتەیێن دن، ناسنامەیا بەعس فەرز کر. کۆمێن ژ ھەموو بەشێن جڤاکێ، د سەری دە کورد، شیعە، کرستیان و ترکمەنان ل دژی ناسنامەیا بەعسیان ل بەر خوە دان. لێ یا کو ب ڤێ بەرخوەدانێ ئیلھام ددا ھەموو پێکھاتەیان رێبازا بارزانی بوو. سەدام حوسێن باش دزانیبوو کو بێیی بێ باندۆر کرنا پەدەکێ ئەو نکارە چ ھێزەکێ تەسفیە بکە. ژ بۆ ڤێ ژی د ئەنفالێ دە دۆسیایەک تایبەت ژ بۆ بارزانییان ڤەکر. 8 ھەزار بارزانی ب ساخی ھاتن بن ئەرد کرن.
لێ کەڤنەشۆپیا سیاسی و پارتیا بارزانی تەسلیم نەبوو. ئەگەر خەلکێ ئیراقێ تەسلیمی ناسنامەیا بەعسیان نەبوو، سەدەما ھەری مەزن کەڤنەشۆپیا تەکۆشینا بارزانی بوو.
پەدەکێ د رووخاندنا سەدام دە ژی ھەمان رۆل لیست. سەدام و رەژیما بەعس ھاتن رووخاندن. لێ پێکھاتەیا دەولەتا ئیراقێ ب روویەکی زالمانە خوە ل سەر گەلێ کورد فەرز دکە.
ڤێ جارێ ناسنامەیا کو ل سەر گەلێ ئیراقێ ھاتیە فەرزکرن ناسنامەیا حەشدی شەعبی یە. ل ئیراقا کو چ پاشخانە و کۆکا وێ یا دیرۆکی تونەیە، گەل ب دارێ زۆرێ ژیانا ب ھەڤ رە ددۆمینە و جڤاکەک ل سەر جڤاکەک دن تێ فەداکرن. ل شوونا نەتەوەپەرەستیا عەرەب، ڤێ جارێ ل سەر کوردان ناسنامەیەکە پان ئیرانیست تێ فەرزکرن. ناڤەندییا ئیراقێ ژ بۆ دەستەسەرکرنا مافێن گەلێن ل ئیراقێ ل سەر بنگەھا دلسۆزیا لگەل ئیرانێ، دەولەتێ بکار تینە. ژ سەردەما نووری مالکی د سالا 2010 دە، ئیرانێ ب ئالیکاریا شیعەیان دەستھلاتا خوە ئاڤا کرییە. حکوومەتا ئیراقێ یا نووکە ژی ھەول ددە کو ئیراقێ ڤەگەرینە. ل ئیراقێ تەسلیمیەت ل سەر ھەر کەسی تێ فەرزکرن.
شیعەیێن ئیراقێ گەلەک ژ تەڤگەرا بارزانی ئیلھام گرتبوون، دزانین کو ھەبوونا وان چاوا ناسنامەیا کوردی ل ئیراقێ بھێز دکە. ژ بەر وێ ژی بەریا ھەر کەسی دخوەستن کوردێن ئیراقێ تەپاسەر بکن. نھا ژی مەژیێ کووریێ ئیرانێ دخوازە بارزانییان ب ئاوایەکی سیاسی تەسفیە بکە و د بنیات دە کوردان ب تەمامی تەسلیم بگرە. ژ بەر ڤێ یەکێ ئێرشا داعشێ ل کوردستانێ ھات کرن، ل شەنگال و کەرکووکێ ژی پەکەکە وەکە ھێزەکە ئەلتەرناتیف ھات بجھکرن. ژ بەر ڤێ یەکێ کەرکووک ھات داگیرکرن. ژ بەر ڤێ سەدەمێ خەتێن گازا سرووشتی یا کوردستانێ ھاتن پەقاندن. ژ بەر ڤێ سەدەمێ ناڤەندا باژارێ ھەولێرێ ب مووژەکان ھاتە لێخستن. د راستیێ دە، ژ سالا 2011 و ڤر ڤە ب ئاوایەکی ئەشکەرە، ژ سالا 2017 و ڤر ڤە ل دژی کوردستانێ تەسلیمیەتا چەکداری دهێت فەرزکرن. دادگەھا فەدەرالا ئیراقێ لنگێ قانوونی یێ ڤێ تەسلیمیەتێ یە. نەھشتنا فرۆتنا پەترۆلا کوردستانێ د ھەمان دەمێ دە شێوازەکێ ئابۆری یێ تەسلیم گرتنێ یە. ئەڤ پەترۆلە یا کوردانە، یا ئاخا کوردستانێ یە، گەلۆ ما ئەڤ دەولەمەندییا گەلێ کورد مایە سەر ئینسافا وەزیرا ئابۆری یا شیعە؟ کورد خوەدیێ ڤێ پەترۆلێ نە، نە دزن.
ئیرانێ ژ بلی پەدەکێ ھەموو ھێزێن ل رۆژھلاتا ناڤین دیل گرتنە. رێیا خوە ژ تەھرانێ بەر ب دەریایا سۆر ڤەکر و ھندک جھ مابوون کو ھێزێن پارامیلیتەرێن ئیرانێ تێدە نەبوون. لێ پەدەکە تەسلیم نەبوو، قەبوول نەکر کو ببە بەشەک ژ ملیسێن ئیرانێ. پەدەکە ل سەر تێکلیەکا ب روومەت، بەشداریا وەکھەڤ و مافێن دەمۆکراتیک و دەستووری ئیسرارێ دکە. ئەڤ ھەلوێستا پەدەکێ یا سەربخوە و مافپەروەر، ئەو کر ئارمانجا ئیرانێ و توندرەوێن ئیراقێ.
دادگەھا فەدەرال چەکا ڤێ پلانا ئێرشکارە. ژ دامەزراندنا خوە ھەتا نھا ب دەھان بریارێن ل دژی کوردان دانە. ھەتا ژ بۆ تێکبرنا ستاتوویا ھەرێما کوردستانێ دەستوەردانا پشکا بوودجەیا ھەرێما کوردستانێ، نە دایینا مووچە و ھەری داوی ژی د ھلبژارتنان دە کر. ئێدی پێویست بوو ل دژی ناسنامەیا حەشدا شەعبی بوونێ بهێت سەکناندن.
دەستوەردانا د قانوونا ھلبژارتنان دە نە ژ بۆ دەمۆکراتیککرنا سیستەمێ بوو، ژ بۆ کو ھەرێما کوردستانێ بکشینە ناڤا تاریاتی و پەڤچوونێ دە بوو. د راستیێ دە تەرجیحێن گەل و پێکھاتەیێن ل کوردستانێ دێ د بن ناڤێ پێکھاتەیێن دەولەتا ناڤەندی دە بێن گوھەرتن. ئەڤ یەک ژخوە د ھلبژارتنێن داوی یێن دەولەتا ئیراقێ دە ھاتبوو کرن. ل کەرکووک، دیالا و مووسلێ ب لیستەیێن دەنگدێران و سیستەما ئەلەکترۆنیک یا دەنگدانێ دەستوەردان ل ئەنجامێن ھلبژارتنان ھات کرن. ب ڤی ئاوایی جەحشێن ئیراقێ دھێن ھلبژارتن.
پێویستە ژ ڤر و پێ دە ئەم بێژین بەسە. کێر گەھشتە ھەستی. چاوا کو پەدەکێ ل دژی ناسنامەیا بەعس یا فەرزکری راوەستیا، ڤێ جارێ ژی دێ ل ھەمبەری ناسنامەیا حەشدا شەعبی بەرخوەدانەکا دیرۆکی نیشان بدە. ھەلبەت شەرت و مەرج دژوارن و جەحشێن وان ژی گەلەکن. مەدیایا پەکەکێ یا کو دەولەتا ئیراقێ پاک دکە، بۆیکۆتێن مامۆستەیان ژ بۆ ھێسانکرنا دەستوەردانا ئابۆری یا ئیراقێ، ھەموو رێکخەرێن وان جەحشێن دەولەتا ئیراقێ نە.
ئەگەر پەدەکە بکەڤە ھلبژارتنان دێ دیسا ژی وەک پارتیا یەکەم دەرکەڤە. ئەو دێ نە تەنێ ببە پارتیا یەکەم دێ ژ چەند حیزبان پێکڤە دەنگێن زێدەتر وەربگرە. د ھلبژارتنێن ئیراقێ دە ژی ئەڤ سەرکەفتن ب دەست خست بوو. لێ مژار ژ ھلبژارتنێ وێدەتر دچە. ژ بەر کو ئیراق ژ پرەنسیبێن لھەڤکری دوور کەت و ڤەگوھەری دەستھلاتەکا زالم، کۆلۆنیالیست و فاشیست کو گوھ نادە دەستوورێ. ھلبژارتنەکا کو ھەبوونا ڤێ پێکھاتەیێ پیرۆز بکە و رەوا بکە، دێ دەستکەفتیێن کوردان ژ ناڤ ببە.
لەوما بریارا پەدەکێ نە تەنێ بەشدارینەکرنا د ھلبژارتنا دە یە. بریارا پەدەکێ ل سەر ناڤێ ھەموو گەلان؛ سوریانی، ئاسووری، کەلدانی، ئەرمەنی و ترکمەن، ل سەر ناڤێ وان یێن کو ناخوازن ببن میلیسێن حەشدا شەعبی و دخوازن ب ناسنامەیەکا ئازاد و وەکھەڤ بژین، تێکۆشینەکا ھەڤپارە.
