گۆتارا رێڤەبه‌رێ په‌كه‌كێ جەمیل باییك د ئاژانسا ئانفێ یا په‌كه‌كێ دا هاته وەشاندن. جەمیل باییك د ڤێ داخویانییا خوە دا بانگ ل دەولەتا ئیراقێ کریە و گۆتیە، نابیت ل گەل دەولەتا ترکیێ ل دژی په‌كه‌كێ تەڤبگەریت. باییك د گۆتارا خوە دا گەلەک جاران پەسنا دەولەتا ئیراقێ دا و تێکلیێن دیرۆکی یێن په‌كه‌كێ و دەولەتا ئیراقێ ب بیر خستن. باییك خوە ژ بریارێن دادگەها فەدەرالا ئیراقێ را کره مەرتال و ئەڤ بریارێن ل دژی کورد و کوردستانێ وەکە «دەمۆکراتیزەکرنا کوردستانێ» ب ناڤ کرن.
گۆتارا جەمیل باییك ب راستی گۆتارەک بوو کو تێدا په‌كه‌كێ پابەندبوونا خوە یا ب ئیراقێ نوو کر و دیار کر کو دێ د شەرێ ل دژی په‌ده‌كێ دا ل کێلەکا ئیراقێ جهـ بگرن. ب راستی ئەم دشێین ڤێ ب مه‌نه‌فێستا ئیراقپارێزی و دژمناتیا په‌كه‌كێ یا ل دژی په‌ده‌كێ ب ناڤ بكه‌ین. ژ بەر کو د ئەسلێ خوە دا تەڤاهیا ئاخافتنا باییك نڤیسەکە کو خەتێن سەرەکی یێن شەرێ ل دژی په‌ده‌كێ دیار دکەت و سەدەمێن هەڤپار و خوەستەکێن هەڤپار یێن خەباتا ل گه‌ل ئیراقێ رێز دکەت.
باییك: مه ل گەل ئیراقێ هەرده‌م سیاسەتەکە هەڤبەش هەبوویە
نڤیسا جەمیل باییك ب راستی ژی بەلگەیەکا گرنگ بوو ژ بۆ ئاشکراکرنا ئیراقپارێزییا په‌كه‌كێ. باییك گەلەک جاران پەسنا ئیراقێ دا.
باییك وه‌ها گۆت: «ئەگەر ئیراق ل گه‌ل ترکیەیێ هەڤکاریێ بکەت، ئێریشێن داگیرکەریێ یێن دەولەتا ترک دێ رەوا بن و دربه‌كێ مه‌زن ب نامووس و شەرەفا ئیراقێ كه‌ڤیت».
ئەڤ گۆتنێن باییك، ژ ڤەشارتنا ئالیێ خوە یێ دژه – کوردستانی و کۆلۆنیالیست دوور، دەولەتا ئیراقێ وەک وەلاتەکێ ب روومەت، مافپەروەر و دەمۆکرات پێناسە کر. ئیراقا کو د دیرۆکێ دا وەکە گۆرستانا گەلان تەڤگەریایه تایبەت ژ بۆ کوردان، کرستییان و گەلێن دن، لێ مخابن ل گۆری باییك ئیراق دەولەتەکا دادپەروەر و ئازادیپەروەر ە. لێ ئەڤ شێوە پێناسەیا جەحشینییا په‌كه‌كێ یا ل گەل ئیراقێ نشان ددەت.
هەلوەستا په‌كه‌كێ یا ل ئیراقێ نیشانا تەڤگەرەکا جه‌حشاتیێ یا نوویە
په‌كه‌كە ژ سالا 2013ێ ڤە گرێدایی ئیرانێ یە و وەکە هێزەکا ملیس ل سەر رێڤەبەریا شیعه یا ئیرانێ ل ئیراقێ تەڤدگەریت. خرابیا هەره مەزن یا کو رەوشەنبیر و سیاسەتمەدارێن کورد ل جڤاکا کورد دکەن، ئەوە کو ل دژی «هەڤکاریا ل گه‌ل دەولەتا ئیراقێ كو شێوازێ جه‌حشاتییا نوویە» هەلوەستی نیشان ناده‌ن. ژ بەر ڤێ سەدەمێ ئیرۆ جه‌حشاتییەکا نووژەن دەرکەتیە هۆلێ کو ناڤەندا وێ سلێمانیێ یە. په‌كه‌كە یا کو د بن سەرۆکاتییا جەمیل باییك دا ژی پارچەیەکه ژ ڤێ جه‌حشاتیێ. تەڤلیبوونا په‌كه‌كێ یا د ڤێ تەڤگەرا جه‌حش دا ژ جه‌حشاتییا هێزێن باشوورێ کوردستانێ خەتەرتر ە. ژ بەر کو په‌كه‌كە نەفرەتا ل دژی ژ کۆلۆنیالیزما ئیراقێ ژ هۆلێ رادکە و جه‌حشاتییێ وەکە کارەکی رەوا و بێزیان پێناسە دکەت.
گەر هوون بالا خوە بده‌نێ جەمیل باییك ب ڤان گۆتنان هەلوەستا خوە یا د ڤێ مژارێ دا دیار دكه‌ت: «په‌كه‌كێ چ جاران زیان نه‌گه‌هاندیه بەرژەوەندیێن ئیراقێ. هەرده‌م سیاسەتا هه‌ڤالینی و بەرژەوەندیێ ل گه‌ل هه‌بوویه. ب تایبەت ئەگەر بریارا ئەنجوومەنا ئاساییشا نەتەوه‌یی یا ئیراقێ ل دژی په‌كه‌كێ راست بیت، ئەڤ بریاره ب قاسی کو دێ زیانێ گه‌هینیته بەرژەوەندیێن ئیراقێ، دێ ئه‌و قاس زیانێ گه‌هینیته په‌كه‌كێ ژی”.
جەردەڤانییا ل بۆتانێ چ بیت، په‌كه‌كە یا كو ل شەنگالێ بوویه حەشدا شه‌عبی ژی هەمان تشتە
گۆتنا جەمیل باییك یا «په‌كه‌كە چقاس زیانێ ببینیت دێ ئیراق ژی ئەو ئەوقاس زیانێ بینیت» دانپێدانا راستیەکێ یە. ژ بەر کو په‌كه‌كە پشتگر و ئاموورا هەره چالاکگێره د سیاسەتا حكوومه‌تا ناڤەندی یا ئیراقێ یا ل دژی کوردان دا. شەنگال د ڤی واری دا نموونه‌یه‌كا گه‌له‌ك باشە. ئەگەر په‌كه‌كە د بن ماسکەیا کوردی دا ل شەنگالێ ب جهـ نەببا، نە حه‌شدا شه‌عبی و نە ژی حكوومه‌تا ئیراقێ نەدکارین شەنگالێ ژ کوردستانێ ڤەقەتینن و هێزێن پێشمەرگەی ژ شەنگالێ دوور بكه‌ن. په‌كه‌كە ژ بۆ كو شەنگالێ ژ کوردستانێ ڤەقەتینیت سیستەمەکێ لەشکەری، سیاسی و جڤاکی ئاڤا کر. جهێن کو ژ حكوومه‌تا هەرێما کوردستانێ هاتینه قەدەغە کرن بۆ په‌كه‌كێ و حه‌شدا شه‌عبی سه‌ربه‌ست مان. د بن یەک ماسک دا تەڤ دگەرن.
پێویستە ئەڤ رەوشا شەنگالێ ب ئاوایەکی زەلال و ڤەکری بهێته ڤەگۆتن. چاوا کو جەردەڤانێن کو ل سەر «هەبوون و یەکپارچەبوونا دەولەتا ترک» سۆند خواربوون و ل باکورێ کوردستانێ چەکێن داگیرکەران راکربوون، هەمان جەردەڤانێن کو ژ بۆ یەکپارچەییا ئیراقێ و ژ بۆ شەنگال بکەڤیتە سەر ب ئیراقێ ڤە چەک راکری وەکە هەڤن. جه‌حشێ ئیراقێ دپارێزن ئانكو په‌كه‌كە و جه‌حشێن هەبوونا ترکێن داگیرکەر ل باکور دپارێزن هەمان تشتە.
چاوا کو د سالا 2013ێ دا د دانوستاندنێن ناڤبەرا په‌كه‌كێ و دەولەتا ترک دا جەردەڤان بێزار کربوون و دخوەستن پێڤاژۆیێ سابۆتە بکن، په‌كه‌كە ژی هەر پێنگاڤەکا ئەرێنی یا کو په‌ده‌كه ل گه‌ل حكوومه‌تا ئیراقێ دکە وەک كاره‌كێ ل دژی خوە دبینیت. ژ بەر کو چاوا جەردەڤانێن ل باکور مەعاشی دستینن و ب شەرێ ل دژی په‌كه‌كێ دژین، په‌كه‌كە ژی ب شەرێ ل دژی په‌ده‌كێ مەعاش دستینیت و دژیت. ب راستی ژی جەمیل باییك د گۆتارا خوە دا ئەو قاس بێهش بوویە و گۆتیە، “دڤێت دەولەتا ئیراقێ مەجالی نەدەته په‌ده‌كێ سازیێن دەولەتا ئیراقێ بکاربینیت».
ئەم جارەکێ بیرتینن: په‌كه‌كە پارێزڤانێ دەولەتا ئیراقێ یە. وەختێ ئەم ڤێ دبێژینن، دێ بێژن وەی گه‌نج دمرن، ب قەهرەمانی ل بەر خوە دده‌ن، وە نەبێژن. مخابن لەهەنگیا وان جوانان خزمەتا په‌كه‌كێ دکەت کو جەردەڤانیا خوە پێ ڤەشێریت و هەموو کەسان بێدەنگ بکەت. ژ بۆ ڤێ ژی کەسێن کو بەحسێ شەهیدان دکەن دڤێت ل ده‌ستپێكێ شەهیدێن کوردستانێ بیننه بیرا جەمیل باییكی و كۆما وی. ژ دەستپێکا سەدسالا 20ێ ل باشوورێ کوردستانێ ب کۆمکوژی و نەفیکرنێ، ب هەزاران مرۆڤ بێ سەرووشوون بوون د بن ئەردێ دا مان. جەمیل باییك ل سەر ڤێ یەکێ نافکریت و هەول ددەت بریارێن دادگەها فەدەرالا ئیراقێ یا ژ بۆ دۆرپێچکرنا کوردستانێ پالپشتی بکەت. ئەگەر بریارێن دادگەها فەدەرالی یا ئیراقێ بهێنه جێبه‌جێکرن، دێ سبە عەرەبەک هێت و بیته رێڤەبەرێ ترافیکێ ل دهۆکێ و کەسەکی شیعه ژی دێ هێته وبیتە رێڤەبەرێ تەندورستیێ ل هەولێرێ. دادگەها فەدەرالا ئیراقێ هەول ددەت کوردستانێ جارەکە دن داگیر بکەت. جەمیل باییك بریاران یەک ب یەک شرۆڤە دکەت و بریارێن ئیرادەیا کوردان دەستەسەردكه‌ت وەکو «هەولدانا دەمۆکراتیککرنا کوردستانێ» ب ناڤ دکەت.
مه‌نه‌فێستا شەر یا ل دژی په‌ده‌كێ
نرخاندنا جەمیل باییك یا کو ئانفێ وەشاندی، د راستیێ دا ته‌علیماتەکە کو ژ بۆ خەباتکارێن وی هاتیه دان. چاپەمەنی و پرۆپاگاندا هەموو دێ ل گۆری ڤێ گۆتارێ كارێن خوە برێخستن بکه‌ن. ژ بەر ڤێ یەکێ مە ل ده‌ستپێكێ ئه‌ڤ گۆتارا جەمیل باییك ب راستی وەکە مه‌نه‌فێستا شەرێ ل دژی په‌ده‌كێ نرخاند و ئه‌و وه‌سا دبینین.
جەمیل باییك دیار کر کو وەکە هەر جار د ناڤبەرا دەولەتا ترک و په‌ده‌كێ دا هەڤکاریەکا ستراتەژیک هەیە. هەتا پر ب بێرێزی وه‌ها دبێژیت: په‌ده‌كێ جلێن لەشکەرێن ترک ل پێشمەرگەیان دکە. واته په‌ده‌كە ب ئاوایەکی راستەراست یان نەراستەراست بەشداری ڤی شەری بوویە.» ئەڤ گۆتنێن جەمیل باییك د وارێ پراكتیکی دا چ راستیا وان نینە. پێشمەرگەیان چ جار ل چ جهه‌كی ژی جل و بەرگێن ئارتێشا ترک ل خوە نەکرینە. نە جەمیل باییك و نە ژی چ کەس نه‌شێن ڤێ یەکێ ئیسبات بکەن. لێ ئەڤه راستیەکە کو ئەندامێن په‌كه‌كێ جل و بەرگێن حه‌شدا شه‌عبی، ملیسێن شیعه‌یێن ل دژی کوردان یێن کو هەولێر بۆمبەباران کرین، ل خوە کربوون و ئالا ئیراقێ بلند کربوون و ئارما ئیراقێ ل سەر ملێن خوە دانان. په‌كه‌كێ ئالا ئیراقێ و عه‌له‌ما حه‌شدا شه‌عبی ل ملێن جوانێن کو ژ مێردین، مووش و جۆلەمێرگێ ژ بۆ رزگارکرنا کوردستانێ تەڤلیببوون، دانان و ئەڤ یەک ئیسبات و ئاشكه‌را یه.
جەمیل باییك ژ بەر کو مەعاشێ خەلکێ ناهێته دان، رادبیت و په‌ده‌كێ رەخنە دکەت. گەلۆ په‌كه‌كە کو د دیرۆکا خوە دا یەک بۆریا پەترۆلێ یا ترکیێ نەتەقاندیە؟ نه، لێ بۆریا نەفتا هەرێما کوردستانێ تەقاندیە و د 11 رۆژان دا تەنێ د تەقینەکێ دا 120 ملیۆن دۆلار زیان گهاندیە هەرێما کوردستانێ، ما هوون دبێژن ئه‌و دلگرانە کو مووچەیێن گەلێ باشوور نەدهاتنه دان. لێ نەدانا مووچەی ئەنجاما وێ سیاسەتا کۆلۆنیالە یا کو دەولەتا ئیراقێ ل سەر کوردستانێ فەرز کری یە. مخابن نەچارین کو ئەم وی جەمیل باییكێ کو هەول ددا سیاسەتا دەولەتا ئیراقێ یا پارچەکرنا کوردان رەوا ببینه ئەم ژی جەمیل باییكی وەکە سەرۆک جه‌حش ببینین و ئه‌و ڤێ ئەرکا خوە ژی باش بجهـ دئینیت. جەمیل باییك د داویا گۆتارا خوە دا گۆت، «پێویستە ل هەمبەر په‌ده‌كێ هەلوەست بهێته نشاندان» ل سەر ڤێ تەعلیماتا باییكی دێ د دەمەکێ نێزیک دا خوەپێشاندانێن جه‌ماوه‌ری ل دژی په‌ده‌كێ هێنه لدارخستن. هەکە ئیراق و ئیران ژی ده‌ست ژ دژمناتیا په‌ده‌كێ – بارزانی – پێشمەرگەی بەردن، لێ دیسا ژی په‌كه‌كە ده‌ست ژێ بەرنادەت. تێکلیێن په‌كه‌كێ و دەولەتا ئیراقێ گه‌له‌ك کەڤنن. لێ وەک مه گۆتی، ژ سالا 2013ێ ڤە، ئانكۆ 11 سالن، په‌كه‌كە ل سلێمانیێ پێش شەرێ په‌ده‌كێ ڤه خوە ددەته ژییانکرن. په‌كه‌كە ناخوازیت ڤێ دەرفەتێ ژ ده‌ست بده‌ت.
ئەم بانگا جەمیل باییكی سەرە راست دکه‌ین و بانگ دکه‌ین: «سیاسەتمەدار، رەوشەنبیر، نڤیسکار، گه‌نج، ژن و گشت خەلکێ باشوورێ کوردستانێ دڤێت ل دژی هەر جورە جه‌حشاتیه‌كێ هەلوەستی نشان بده‌ن و تێبکۆشن. شۆرەشا باشوور قیبله‌یا هەموو مللەتێ کوردە. د ڤان رۆژێن دژوار دا ئەم ل دژی ڤێ تەڤگەرا جه‌حشاتییێ تەکۆشینێ بلند بکه‌ین و پێشەرۆژا خوە یا ئازاد مسۆگەر بکه‌ین.
