ل بەھدینان د بن ناڤێ شەرێ پەکەکێ و ھێزێن چەکدارێن ترک دە شەرەک تێ مەشاندن. شەر ب تەکنیکا ھەری داوی و قەیدێن کامیرایێ ڤەگوھەریە شۆیێ. تێ گۆتن کو ھەر دو ئالیان ھەڤدو تێک برن و ھەڤدو نەهێلان. ھەر دو ئالی ژی ڤێ جارێ سەرکەفتنا خوە رادگەهینن و دبێژن ئەو دێ ھەڤدو ب داوی ئینن.
واتە تێ ئیدیعاکرن کو پەکەکە و لەشکەرێ ترک کو 40 سالن ل ئەنقەرە، ئامەد و جۆلەمێرگێ نکارن ھەڤدو تێک ببن، دێ د تونەلێن سەرگەلێ-گوھەرزێ و گرێ بھارێ یێ ئامەدیێ دە هەڤدو تێک ببن. لێ د راستیێ دە ئارمانجا سەرەکە یا ڤێ پەڤچوونێ پەدەکەیە. دەما کو پەدەکێ دکە ئارمانجا بنگەھین ھەول ددە رێبازا بارزانی تێک ببە.
ھەرچەند ھندەک دژمنێن کورد و کوردستانێ و کوردێن شریکێن وان ھەول بدن ڤێ راستیێ بەرۆڤاژی بکن، لێ تەڤگەرا سیاسی یا پەدەکێ و ھزرا سیاسی-جڤاکی یا رێبازا بارزانی فاکتۆرێن سەرەکە نە کو رێ ل بەر سەرکەفتنا کۆلۆنیالیزمێ ل کوردستانێ دگرن. ئەڤ یەک ل پشت ئێریشێن عۆسمانی، ئینگلیز، عەرەب، فارس و ھتد تێن کو دخوەستن رۆژھلاتا ناڤین بێ کورد د سەدسالێن 19 و 20 دە پارڤە بکن، ئیرۆ ئێرشی رێبازا نەتەوی یا بارزانی دکن.
د پەڤچوونێن ل سەر خەتا مەتینا-ئامەدیێ-گارێ دە ئارمانج نە پەکەکە یە، ئارمانج نەھشتن و لاوازکرنا پەدەکێ یە. پەکەکە نە خوەدی کاراکتەرەکی ئانتی-کۆلۆنیالیستە. پۆلیتیکایا ترکبوونێ یا کو عەڤدللا ئۆجالان ل ئیمرالیێ وەکە خەتا دەمۆکراتیک-ئیکۆلۆژیک- رزگاریا ژنێ راگهاند، راستیا پەکەکێ نە پارتییەکا دژ-کۆلۆنیالە، تەڤگەرەکا سینۆرپارێزێ کۆلۆنیالیستانە.
ھەماھەنگییا ڤەشارتی یا شەرێ پەکەکێ و تەسەکێ: Win-Win-Approach
د ڤی شەرێ ناڤبەرا پەکەکێ و ھێزێن چەکدارێن ترکیێ دە کو ل باکورێ کوردستانێ دەست پێ کریە و 40 سالن بەردەوام دکە، ھەتا نھا چ ئالیەک تێک نەچوویە. د ھەر پێنگاڤا کو پەکەکێ وەکە “سالا سەرکەتنێ” و دەولەتا ترک ژی وەکە “سالا تێکبرنا تەرۆرێ” راگهاندی، تەنێ کورد وەکە نەتەوە بریندار بوون و تێک چوون. دەما کو ھوون ھەر پێنگاڤا شەرێ کو ژ سالا 1990 ھەتا نھا بەردەوام کریە لێکۆلین بکن، ھوونێ ببینن کو شەرێ پەکەکێ و ئارتێشا ترک ل سەر پەرگالا سەرکەتنێ یا ب ناڤێ “وین-وین-ئەپرۆچ” ھاتیە ئاڤاکرن. چ ئالیان دەربەیەک کوژەک و وێرانکەر ل ھەڤ نەدانە. د ناڤبەرا وان دە مەکانیزمایەکا وسا ھەیە کو ھەر تم ھەڤدو خوەدی دکن.
دەولەتا ترک د سالا 1999 دە لگەل شەخسێ عەڤدللا ئۆجالان دە پەکەکە ب ھەمی ئاوایی کۆنترۆل کر. د شەخسێ پەکەکێ و ئۆجالان دە گەلێ باکورێ کوردستانێ دەستەسەر کرن. نە تەنێ باکورێ کوردستانێ، دەولەتا ترک هێژ ژی ب رێیا ئۆجالان ھەول ددە پارچەیێن دن، ب تایبەتی رۆژئاڤا و باشوورێ کوردستانێ بخە بن سەروەرییا خوە.
پەکەکێ د 1 خزیرانا 2004 دە دەست ب شەری کر کو رێ ل بەر تێکۆشینا دەولەتا ترک یا ل دژی رێڤەبەریا رەوا یا کورد یا ل باشوورێ کوردستانێ ڤەکر. پشتی وێ رۆژێ ئارتێشا ترک باشوورێ کوردستانێ کر ئارمانجا سەرەکە.
سەدەما کو د سالا 2015 دە ئۆجالان-ئاکەپێ-پەکەکێ و باسکێن دن یێن دەولەتا ترک ب ھەڤ رە شەرێ خەندەکان دان دەستپێکرن و مێزەیا چارەسەریێ ھلوەشاندن، ئەو بوو کو رێ ل بەر داگیرکەریا دەولەتا ترکا ل رۆژئاڤا و باشوورێ کوردستانێ ڤەبکە. ئەگەر پێڤاژۆیەک چارەسەریێ بمەشییا، نە عەفرین دهاتە داگیرکرن، نە ژی رەوشا نھا یا ل باشوور ب تایبەت ل بەرواری ژۆری، رێکان-نێروە و خەتا نھێلییان روونەددا.
گەر دەولەتا ترک پێویستی ب ئاگربەستێ هەبایە، دا ئۆجالان دەنە ئاخفتن. و دا بێژیت (بنێرن، ئەم نابێژن ئاکەپە، ئەم دبێژن دەولەتا ترک، ژ بەر کو دەولەتا ترک ژ ئاکەپێ مەزنترە). گەر پێویستییا دەولەتا ترک ب سەکناندنا شەری هەبایە ئۆجالان وەکە بلبلی دا دەنە ئاخفتن.
گەر کورد دخوازن بوویەرێ راست ببینن، دڤێت چاڤێن خوە ل سەر پێڤاژۆیا نوو یا کو ل رۆژھلاتا ناڤین پێش دکەڤە ڤەکن و باوەری ب پرۆپاگاندا و ڤیدیۆیێن ل سەر “بەرخوەدان، تێکۆشین، بالافرێن بێ مرۆڤ، گەریلایێن قەھرەمان، چالاکی و ھتد نەکن” ژ بەر کو چ ملەت ب سلۆگان و پرۆپاگاندایێ ب سەر ناکەڤن.
د پێڤاژۆیا بەر ب داویبوونا بھارا عەرەبی و دژبەرییا کوردان
بھارا عەرەبی کو د سالا 2010 دە دەست پێ کر، بەر ب قۆناغەکا نوو ڤە دچە. ب تایبەت پشتی بوویەرێن 7 جۆتمەھێ تەڤگەرەکا ھێزێن سیاسی ھەیە کو ھەول ددن ل دۆرا ئارمانجا ھەڤپار یا “دەرخستنا ئەمەریکا ژ رۆژھلاتا ناڤین” دە ببن یەک.
یەک ژ خالێن ھەڤپار یێن ڤێ رێکەفتنا کو تێ خوەستن ب کۆمکرنا ئیراق-سووریێ-ترکیەیێ پێک وەرە، بێی ستاتو ھشتنا کوردانە. تەڤی ھەموو ئالۆزی و ناکۆکیێن خوە ژی، ئەڤ ھەر سێ دەولەت د گەلەک مژاران دە، ب تایبەتی ژی ل سەر ھەستێن دژ-کورد، ل ھەڤ کۆم دبن. ئەڤ ھێزێن کو دخوازن کوردان ھەتا کو ژ دەست تێ بچووک بکن و بخن ناڤا پەرگالا ناڤەندی، بەریا رۆژئاڤا باشوورێ کوردستانێ دکن ئارمانج. ژ بەر کو چاڤکانیا سەرەکە یا نەتەوا کورد باشوورێ کوردستانێ یە. و فۆرمولەکا زەلال ژی ھەیە: “ژ بۆ کو دەستکەفتیێن کوردان ل باشوور بھێن ژێ وەرگرتن، پێویستە پەدەکێ ژ ناڤ ببەن.”
ئیران و ترکیا ل سەر باشوورێ کوردستانێ شەرێ ڤەشارتی دمەشینن. لێ د ھەمان دەمێ دە ھەر دو ئالی ژی ھەول ددن ئێریشی پەدەکێ بکن. ژ بەر کو چاوا کو ترکیێ دەست دانی سەر پەکەکێ، ئیراقا شیعە ژی دەست دانی سەر یەنەکێ. یێ کو د ناکۆکیا ھەر دو ئالیان دە ژ ھەر کەسی دوور دکەڤە و دیالەکتیکا تێکلی-ناکۆکی دپەژرینە، تەنێ پەدەکەیە.
ئارمانجا ترکیێ پەدەکەیە، نە پەکەکەیە
مەژیێ دەولەتا کوور یا ترکیێ دیت کو پەدەکە و رێبازا بارزانی و ستاتویا باشوورێ کوردستانێ یا ب پێشەنگیا وان، ب تایبەتی د سالێن 1992 و 2004 کوردێن باکور، تەڤگەرا باشوور وەکە چاڤکانییا نەتەوی ژ بۆی خوە ددیت.
وەکە مە ل ژۆر ژی گۆتی، کوردێن باکور د خەفکا ئۆجالان و پەکەکێ دە دیل ھاتنە گرتن. لێ بارزانی ب تێکلیێن خوە یێن ئابۆری-دیپلۆماتیک-سییاسی ھێزەکا گەلەک بلندە. ئەڤ ھێز ترکیێ دترسینە. ئارمانجا پەیمانێن کو ترکیێ د ڤان دەمێن داوی دە لگەل ئیراقێ چێکریە، د راستیێ دە پەدەکەیە. ژ بەر کو دەولەتا ترک بەر ب داویا بھارا عەرەبی ڤە دچە، مەحکوومی گوھەرتنێن ناڤخوە و دەرڤەیە و بەریا کو ئالۆزی ب دوماهی بهێن، ب پەیمانا لگەل ئیراقێ دکەڤە ناڤا خاکا کوردستانێ. و د ڤێ ئۆپەراسیۆنێ دە ژی ب زانەبوون داخویانیێن پلانکری ددە کو مەدیایا پەکەکێ بکاربە پەدەکێ بکە ئارمانجا کوردان. خوە وەکە ھەڤکارەکی پێشمەرگە نیشان ددە و بەحسا رێکەفتنا کو لگەل ئیراقێ چێکریە ژی ناکە.
ئالیێ ھەری نەرینی یێ کەتنا ترکیێ بۆ ناڤ ئاخا کوردستانێ ئەوە کو ب ھەمان ئاوایی رێ ددە حەشدا شەعبی یا شیعەیێن ئیراقێ ژی کو بکەڤە کوردستانێ. یەنەکێ خوە رادەستی شیعا کرییە و پەکەکێ ژی شەنگال ژ کوردستانێ ڤەقەتاند و خستە د بن دەستھلاتا حەشدا شەعبی دە.
ئەڤ شەر شەرێ سپیکرنا پەکەکێ و خستنا کوردان د ناڤا تەڤنێ پەکەکێ دە یە.
ئەڤ ئۆپەراسیۆنا کو ژ ئالیێ ئارتێشا ترک ڤە ھاتیە کرن، پەکەکە ب داوی نەکر، بەرۆڤاژی ئالیێن تاری یێن پەکەکێ پاقژ کرن. تێکلیێن پەکەکێ یێن تاری یێن ژ سالا 1999 و ڤر ڤە لگەل دەولەتا ترک ب ڤێ ئۆپەراسیۆنێ ھاتن نخوماندن. ب شەرێ پرۆپاگاندایێ یێ، بنکەتنا شەرێ خەندەکان، تێکچوونا رۆژئاڤا، بنکەفتنا باکور و ھتد. ئانکو یێن کو پێدڤی بوو حەسابێ بدن گەل وەکە کو پر قەشەنگن ھاتن دەستیشان کرن.
نھا کوردان وەک ماسیان د کێشن ناڤا تۆرا پەکەکێ دە. دخوازن پەکەکێ وەکە قەھرەمان بدن ناسین، مینا کو دیرۆکا پەکەکێ تونەبە، مینا کو ئۆجالان نەگۆتبە کو ئەز دخوازم خزمەتا ترکان بکم دایکا من ترکە، مینا کو پەکەکێ تەڤاھیا باکور د ناڤا سێنییەکا زێری دە رادەستی ترکیێ نەکرییە؛ دخوازن روویێ رەشێ پەکەکێ سپی بکن. لێ پەکەکە تەڤگەرەکە کو سبە کو ئۆجالان بێژە ب بەز وەرن ناڤا ھەمبێزا ترکیێ دە دێ پەکەکە ب بەز خوە هاڤێژە ھەمبێزا ترکان دە.
ترک ب زانەبوون کوردان ژ بارزانیان کو قیبلەگاھا سەرەکە یا تەڤگەرا نەتەوییە دوور دخن و دخن ناڤا تۆرا پەکەکێ یا د بن سەیوانا ترکیێ دە. پەکەکە نە تەڤگەرەکا نەتەوەیی یا کوردە، پەکەکە پاسەوانا سینۆرێ دەوەلتێن کۆلۆنیالیستە و ئاموورەکا چالاکە د دەستێ داگیرکەران دە. ئارتێشا ترک چ جاران پەکەکێ ژناڤ نابە، ئیران پەکەکێ ژناڤ نابە، ئەسەد پەکەکێ ژناڤ نابە، ئیراق ژی پەکەکێ ژناڤ نابە. ژ بەر کو ئەگەر پەکەکە ب داوی ببە، فکر و ھێزا نەتەوی، سەربخوە یا کوردان دێ ژ خەفکا پەکەکێ ئازاد بە و بگەھە ئارمانجا نیھایی یا نەتەو دەولەتا کورد. ژ بۆ ڤێ ژی ئارمانجا ئێریشا ل باشوور قەت و قەت نە پەکەکە یە، ئارمانج تێکبرنا پەدەکێ و نەھشتنا رێبازا نەتەوی-ملی یا بارزانییە.
