نۆتێن ل سەر دیرۆکا شەرێ پهكهكێ…
مەهمەت کاراسوونگوور د سالێن 1970یی دە یەک ژ کەسایەتیێن ناڤدارێن تەڤگەرا جوانێن باکورێ کوردستانێ بوو. د ناڤا پهكهكێ دە جهـ گرت و بەرپرسیارییا پێشەنگییا چالاکیێن لەشکەری یێن پهكهكێ ههلگرت. لێبەلێ، ئەو د پەڤچوونەکا گومانبار دە هاتە کوشتن، د دەمەکی دە کو ئەو دشیا زێدە یێ چالاک بیت.
پهكهكێ ب گشتی خەتا نەتەوەپەرەست و وەک هەر جار پهدهكه و پارتیا کۆمۆنیستا ئیراقێ ب کوشتنا قاراسونگوور تاوانبار کر. لێ کاراسوونگوور ب دەستێ یهنهكێ هات قەتلکرن. ب راستی ژی نەوشێروان مستەفا، کو وی دەمی ل قەندیلێ بەرپرسێ یهنهكێ بوو، د پرتووکا بیرەوەرییێن خوە دە دبێژە مە کاراسونگوور کوشت. دوران کالکان ژی د گەلەک ئاخفتنێن خوە یێن بەرێ دە دوپات كر کو یهنهكێ کاراسونگوور کوشتییە.
یهنهكێ ب شاشی ڤه ل کاراسونگوور نەدا، ب زانەبوون ئەو کره ئارمانج. لێ چما؟
باندۆرا ئۆجالان کو کاراسونگوور وەکە هەڤرکێ خوە دبینە و چەپێن ترک یێن كو کاراسونگوور وەکە کوردپەروەر پێناسە دكرن، ل پشت ڤێ بوویەرێ بوو؟ ئەم دکارن د بن چەند سەرناڤان دە بەرسڤا ڤان پرسان بدن.
مەهمەت کاراسونگوور کییە؟
مەهمەت کاراسوونگوور د سالا 1947ێ دە ل گوندێ دارەبی یێ ناڤچەیا کیخی یا ب سەر چەولیکێ ڤە ژ دایک بوو. د سالا 1972ێ دە ژ بەر خەباتێن خوە یێن شۆرەشگەری و یێن نەتەوی ل مەرەشێ بۆ باژارێ جۆلەمێرگێ هاتە ڤهگوهاستن و ل وێرێ مامۆستایەتی دکر. د سالا 1976ێ دە ل چەولیکێ هات گرتن و رێڤهبهرێ پۆلیسان یێ کو ل دژی وی توندی ب کار ئانی. کاراسونگوور ژی ل دژی وی رێڤهبهری دەست هلدان و رێڤهبهر ئینا حالێ مرنێ، لەو ژی ئیشکەنجەیهكا مەزن ل وی هات کرن.
د سالا 1978ێ دە دەست ژ کارێ مامۆستایەتیێ بەردا و ب ئاوایەکی ئاکتیڤ بەشداری تێکۆشینا نەتەوەیی بوو. مەهمەت کاراسونگوور کو ب ئاوایەکی ئاکتیف بەشداری پێڤاژۆیا ئاڤاکرنا پهكهكێ بوو، د سالا 1978ێ دە د کۆنگرەیا دامەزراندنێ دە ژ بۆ کۆمیتەیا ناڤەندی و کۆمیتەیا رێڤەبەر یا ژ سێ کەسان پێک دهات، هات هلبژارتن. سالێن مامۆستایهتیا وی ل جۆلەمێرگێ د ژیانا سیاسی یا کاراسونگوور دە و تەڤلیبوونا وی یا تێکۆشینا نەتەوەیی دە قۆناغهكا پر گرنگ بوو. چاوا کو وەزیفەیا لەشکەری یا ئێحسان نووری پاشا یا ل بایهزیدێ وهكربوو کو ئەو پێشەنگیا شۆرەشا ئاگریێ بکە، خەونا مەهمەت هۆجە ژی یا شەرێ پارتیزانی ل ڤان چیایێن جۆلەمێرگێ دەست پێ کر.
ئۆجالان شام، کاراسونگوور ژی چیایێن کوردستانێ پەژراند
رووخاندنا رەژیما شاه یا ئیرانێ د سالا 1979ێ دە دەرفەتا مەزنکرنا تێکۆشینا نەتەوی ل رۆژهلاتێ کوردستانێ ئافراند. مەهمەت کاراسونگوور ئەڤ رەوشه راست نرخاند و بریار دا کو خوە ل رۆژهلاتێ کوردستانێ ب جهـ بکە. رێیا کاراسونگوور بەرۆڤاژیێ رێیا عهبدوللا ئۆجالان بوو. ئۆجالان د سالا 1979ێ دە ل سەر دیارکرنا لۆکەیشنا «هێزا ئیلاهی» ئانگۆ دەولەتا کوور یا ترکیەیێ ل شام -فلستینێ هات بجهکرن. ئەڤ رێیا نوو یا ئۆجالان کو چ پهیوهندییا وێ ب کوردستانێ ڤه نینە، د ناڤا کادرۆیێن پێشەنگێن وەکە مەهمەت کاراسونگوور دە نەرحەتیەک مەزن دەرخست هۆلێ.
کاراسونگوور ل سەر ئاخا کوردستانێ رێخستنبوون و پێشەنگتیا تێکۆشینێ کربوو ئارمانج. ژ بەر ڤێ سەدەمێ دهات پێشبینیکرن کو کادرۆ و خەباتکارێن پهكهكێ یێن پشتی كۆدهتایا 12 ئیلۆنا سالا 1980یێ ل ولات مانە، نەچن کامپێن فلستینێ، بلا دەرباسی رۆژهلاتێ کوردستانێ ببن. ژ بۆ ڤێ مەبەستێ، وی ریێن ڤەگوهاستنێ پەیدا کرن و رێزان ئۆرگانیزە کرن. ل گهل هێزێن پهدهكێ یێن ل هەرێمێ ب کۆئۆردینە تەڤدگەریا، بارەگەهـ ئامادە دکرن و پێدڤیێن لۆجستی دابین دکرن. لێ بەلێ گرووپێن کو کاراسونگوور ل بەندێ بوون قەت نەهاتن. کادرۆیێن کو پشتی كۆدهتایا 12ێ ئیلۆنێ بەلاڤ بوون، ب فەرمانا ئۆجالان کۆم ب کۆم بۆ کامپێن فلستینێ هاتن راكێشان. ئۆجالان جەمیل بایک و دوران کالکان ئەرکدار کرن کو کۆمان بشینن کامپێن فلستینێ.
کاراسونگوور هەردهم ب رێیا ئۆفیسا پهدهكێ یا شامێ بۆ ئۆجالان پەیام دشاندن و داخواز دکر کو کۆمان بشینن هەرێما لۆلانێ. لێ ستراتیژیا ئۆجالان و تێکلیێن وی یێن تاری جودا بوون. چەپێن ترک کو پێکهاتەیا دەولەتا کوورا ترکیێ نە ل فلستینێ ب جهـ ببوون. واته چەپێن ترک دخوەستن ئۆجالان نێزیكی خوە بهێلن. د داویێ دە، هێزا کو ئۆجالان د قادا سووریێ دە ب جهـ کری، خوەدی پلانێن دەمدرێژ بوو. چەپێن ترک نەدخوەستن پهكهكە بچە سێگۆشەیا زاگرۆسێ، کو ئەو هەرێم ژ ئالیێ ئەنیا نەتەوی یا کوردستانێ ڤە دهات كۆنترۆل کرن. پلانا کو دەولەتا کوور یا ترک دخوەست ب رێیا ئۆجالان پێک بینە، هێژان نوو دەست پێ دکر. ئۆجالان ب تێرا خوە ل گهل سەرۆکێن چەپێن ترک یێن وەک مهری بەلی و سارپ کۆرای کو ژ کووراهیا دەولەتا ترک بوون، هاتبوو دۆرپێچکرن. لهوما ئهو دێ ڤێ دەرفەتێ نەکن قوربانا هەست و رامانێن کاراسونگوور یێن کوردستانی. وان هەر تشت گاڤ ب گاڤ جی بجی دکر.
کاراسونگوور هەول د دا کو ئۆجالان راكێشیته کوردستانێ
کاراسونگوور کو هایا وی ژ پلانێن دەولەتا کوور یا ترکیێ و ئۆجالان نهبوو، ژ بۆ کو پلانا خوە ب جهـ بینە بنگەهـ ئامادە دکر و دخوەست پهكهكێ بكێشیته سەر ئاخا کوردستانێ. کاراسونگوور د نامەیا کو بۆ ئۆجالان شاندیە دا، کو هێشتا ل وێ دەمێ ئۆجالان وەک ههڤال عەلی دهاتە بناڤکرن، وها دبێژە: «هەڤال عەلی، شۆرەشا ئیرانێ ل هەرێمێ ڤالاهیەکە جدی چێکر و ب دەهان رێخستنێن کوردستانی ل هەرێمێ جهـ گرتنە. دەرفەتێن پەروەردە و لۆجستی یێن مەزن هەنە. هەروهها هەرێمێن کو ئەم ژ بۆ شەرێ گەریلا پێشبینی دکن ژی نێزی هەرێمێ لۆلانێ نە. قادا لوبنان – فلستین ههم مە وەک رێخستنەکە پەنابەران لێ دكه و هەم ژی ژ وهلات دوورە. ژ بۆ ڤێ ژی پێویستە هەموو خەباتێن رێخستنی و پەروەردەهیێ دەملدەست دەرباسی هەرێما من (زاگرۆسێ) ببن».
ل ئالیێ دن ئۆجالان ئەڤ بانگێن کاراسونگوور بۆ خوە ب خهتهری دیتن. ب رێیا چەپێن ترک رۆژ ب رۆژ ژیانەک رحەتتر ل شامێ بۆ ئۆجالان دهات پێشکێشکرن. ژ بۆ ماییندە بوونا ئۆجالان ل سووریێ هەر تشت هات پێشکێش کرن. هەری داوی هێزا کو ئۆجالان ل وێرێ ب جهـ کری، دێ ب هەر ئاوایی رێ ل بەر هەولێن کاراسونگوور کو ئۆجالان بکێشە زاگرۆسێ، بگرە. ب راستی موخاتهبێ کاراسونگوور دەولەتا کوور یا ترکان بوو. ئۆجالان و چەپێن ترک ئهڤ راستی باش دزانین، لێ کاراسونگوور راستی نەددیت.
ژ بەر ڤێ یەکێ د ئەسلێ خوە دە ئەڤ نیقاش و پەڤچوون د ناڤبەرا دەولەتا ترک یا کۆلۆنیالیست و خەتا کوردستانی دە دهات مەشاندن. رامانێن نەتەوەیی یێن کاراسونگوور، خوەستەکا وی یا دەستپێکرنا شەرێ ل دژی کۆلۆنیالیزما ترک، ههروهها باوەریا وی یا کو پێشەنگیا تێکۆشینێ ل کوردستانێ بێ مەشاندن و ل دهستپێكا وان ژی خەباتێن وی یێن ژ بۆ ئاڤاکرنا ئەنیا نەتەوی یا کورد، ئۆجالان گەلەک نەرحەت کر، ئۆجالان ئهڤ هەولێن کاراسونگوور وەک گەفەک ل سەر سەرۆکاتیا خوە پێناسە دکر.
پهكهكە یا کاراسونگوور و پهكهكە یا ئۆجالان ژ هەڤ جودانە
ل ئالیێ دن ل کوردستانێ ژی هێزێن کورد هەلوەستا دلسۆزا مەهمەت کاراسونگوور نرخاند و ژ بەر وی جهـ ژ پهكهكێ رە ڤەکر. لێ پهكهكە یا کو کاراسونگوور تەمسیل دکە و پهكهكە یا ئۆجالان دو تشتێن ژ هەڤ جودانە.
دەما کو مەهمەت کاراسونگوور كار بۆ كێشانا کادرۆیێن ژ لوبنانێ بۆ وهلات دكر، ل گهل پهدهكێ ژی هەول ددا کو ئەنیەکە یەکیتیا نەتەوەیی ئاڤا بکە. ل هەمبەری ئەنیا کوردستانی یا کاراسونگوور، ئۆجالان ل گهل چەپێن ترک ئانگۆ، خەباتکارێن قادێ یێن میتێ یێن ل شامێ، ل دژی فاشیزمێ هەول ددا ئەنیەکە بەرخوەدانێ ئاڤا بکە. ئەڤ دو ئەنیێن جودا بوون. د سێگۆشەیا زاگرۆسێ دە خەتا رێبەرتیا کاراسونگوور و ل هەرێما شام – فلستینێ خەتا رێبەرتیێ یا ئۆجالان ژ هەڤ پڕ جودا بوون.
د سێگۆشەیا زاگرۆسێ دە ئەنیا کاراسونگوور مللی، نەتەوەپەرەست و کوردستانی بوو؛ ل ئالیێ دن ئەنیا ئۆجالان ل شامێ رێبەریەکە کو د بن کۆنترۆلا دەولەتێن هەرێمێ یێن کۆلۆنیالیست دە بوو، دووری ئارمانجێن کوردستانی بوو و نوونەرتیا چەپێن کەمالیستێن ترک دکر. هەلبەت ئالیێ کاراسونگوور راست بوو. یەک ژ پێشەنگێن پهكهكێ دوران کالکان ژی ڤێ رەوشێ وها راڤە دکە: «کاراسونگوور پێشەنگێ کو بەرخوەدانا سوێرەگێ ئۆرگانیزە دکر بوو. بەرپرسیارێ یەکەمین یێ تێکۆشینا چەکداری و ب فەرمی رێڤەبەر و نوونەرێ یەکەمینیێ کۆنسەیا لەشکەری بوو. فەرماندارێ لەشکەرییێ کۆمیتەیا ناڤەندی یا پارتیێ بوو. یەکەمین کەسێ کو ب ناڤێ فەرمانداریا لەشکەری بوو، ئەو کەسێ یەکەمین بوو کو ژ رێخستنکرن و پێکئانینا قادا تێکۆشینا چەکداری بەرپرسیار بوو. مەهمەت خۆجە ب خوە د سالێن 80-83ێ دە ل باشوور و رۆژهلاتێ کوردستانێ ئامادەکاریێن پێنگاڤا 15 تەباخێ دکر. هەمی ئامادەکاریێن باشوور وی ب رێ ڤە بر. د پێشەنگیا وی دە گەریلایان گاڤێن خوە یێن دەستپێکێ ئاڤێتن و هەڤالان ل سەر شۆپا وی گاڤ ئاڤێت ئاخا کوردستانێ».
ئۆجالان: بکوژن و وەک قەزایەکێ بدن دیار کرن
لێ بەلێ ئۆجالان ئەڤ چالاکیێن کاراسونگوور ژ بۆ سەرۆکاتییا خوە وەکە خەتەریەکە مەزن د دیت. ب ڤی ئاوایی ژ بۆ ژ هۆلێ راکرنا خەتا کوردستانی یا د ناڤا پهكهكێ سهرهلدای. ئۆجالان د نەورۆزا 1983ێ دە کاراسونگوور ئانی شامێ دا کو باندۆرا کاراسونگوورا یا كو ل کوردستانێ زێدە بوویە بشکینە. ل وێرێ ل گهل چەپێن ترک و ئاستا ژۆرا یهنهكێ دانهنیاسین و هەڤدیتن چێكرن. ئۆجالان رامانێن كوردهواری زێدهتر ژ رامانێن چهپگریێ ل جهم کاراسونگوور دیتن و ئەو وەک دلسۆزێ پهدهكێ تاوانبار کر. بریار هات دان کو کاراسونگوور ناڤەکی خەتەرناکە.
ئۆجالان د پرتووکا خوە یا ب ناڤێ «تاسفییەکرنا تەسفیەیێ» دە نێزیکاتیا کاراسونگوور وهها دنرخینە. «رایەدارێن ل ڤێ دەرێ (موخابەرات) دگۆتن کو پهكهكێ یا ل لۆلانێ د بن سەروەرییا پهدهكێ دە یە. ئەم ل لوبنانێ ب تەنا سەرێ خوە مانە. کلیکا کو ل وێرێ (لۆلان) دگۆت “ئەم پهكهكەنە” لێ ئەو چەتەنە. گەر ئەڤ گرووپ دەستهلاتداریا وە تێک ببن و هوون نکاربن ب وان رە مژوول ببن، د پەڤچوونەک یان شێوازەک دن دا وان تاسفییاجییان ژ هۆلێ راکن و بوویەرێ وەک قەزا دەستنیشان بکن. رووپەل 365»
ل هەمبەری کاراسونگور کۆمپلۆ هات ئۆرگانیزەکرن، ژ ئالیێ هێزێن یهنهكێ ڤە هات قەتلکرن
بریارا کوشتنا کاراسوونگور بێ گومان ل شامێ هات دایین. هەلبەت دەستپێکێ ئۆجالان ئەڤ بریار دا یە. هەستێن یەکێتیا نەتەوەیی یا کاراسونگوور هات ئیستسمارکرن و ژ وی هات خوەستن کو د شەرێ چەکداری یێ د ناڤبەرا یهنهكێ و پارتیا کۆمونیستا ئیراقێ دە ناڤبەینكاریێ بکە.
پشتی هن رێكکەفتنێن پراتیکی داخواز دکە کو د داویا مەها نیسانێ دە ل گەل بەرپرسێن یهنهكێ و كۆمۆنیستان بجڤە. کاراسونگوور دچە ناڤەندا پارتیا کۆمونیستا رۆژهلاتێ کوردستانێ یا ل قەندیلێ، ئیبراهیم بیلگین (سائیت) مەهمەت ئەرترک و مستافا باتمانی ل گهل خوە برن. جڤین دا ل 2 گولانێ دهمژمێر 11 هێت ئهنجام دان. ل وێ دەمێ پێشمەرگە ب گشتی ب شەڤ ل مزگەفتان رادزان. مزگەفتا کو کاراسونگوور لێ دمینە تێ دۆرپێچکرن و تێ رەمیکرن. کاراسونگوور و ئیبراهیم بیلگین دەردکەڤن دەرڤە و قیردکن دبێژن ئەم پهكهكەنە. یەکینەیا د بن فەرمانداریا نەوشێروان مستەفا دە کو یەک ژ کەسایەتیێن گرینگێن یهنهكێ بوو، کاراسونگوور دیت لێ رەمی بەردەوام ل سەر وی کر.
وەکە کو مە بەرێ ژی ئانیبوو زمان، نەوشێروان د پرتووکا بیرەوەرییێن خوە دە قەبوول دکە کو کاراسونگوور یەکینەیا وی کوشتییە. ل سەر نەرزایبوونا هەڤالێن کاراسونگوور نەوشێروان دبێژە «ئەم چ بکن، پهكهكێ ژی هیلوانێ کوردان رەشاند» ما چ بوویە.
رەوشا پرسێ یا سەرەکە د بوویەرێ ب خوە دە یە. ئۆجالانێ کو چ گرنگیێ نادە یەکێتیا کوردان، چما ناڤەکێ گرینگ یێ وەک کاراسونگوور شانده قادەکە وهها ئالۆز و تاری؟ چما یهنهكێ ییێن کو کاراسونگوور ژ نێزیك ڤە ناس دکرن ب ئهنقهست گوللـە بەردان وی؟
هەروهها مایینا كاراسونگوورا ل کامپێن پهدهكێ، یهنهكە بێزار کر. یانی هەم چەپێن ترک، هەم ژی پهكهكە و یهنهكە ژ خەتا کاراسونگوور و تێکلیێن وی یێن ل گهل پهدهكێ نەرحەت بوون. ژ کوشتنا کاراسونگوور ژی ئەڤ سێ هێز ب هەمان ئاوایی بەرپرسیارن.
خالەکە بالکێش ژی ئەوە کو پهكهكێ ژ بۆ جەنازەیێ کاراسونگوور چ گاڤ نەئاڤێتن. تەڤی کو ب سالان ل قەندیلێ دەستهلاتداری کرن ژی، رۆژەکێ ژی نەهاتن نه پرسین كا جەنازەیێ ڤی رێبەری ل کویە. ژ بەر کو گۆرا کاراسونگوور دا بیته سەمبۆل. لێ بەلێ د سالا 2002ێ دە دەما گوندیەکی پهدهكێ کو جەنازە ڤەشارتبوو، ئەڤ مژاره ئانی رۆژەڤا پهكهكێ.
ئۆجالان ژ رێبەرتیا نەتەوی-کوردستانی خلاس بوو
کۆمپلۆیا کو ژ شامێ هەتا قەندیلێ درێژ بوویی ب ڤی ئاوایی گهشت ئارمانجا خوە. ئۆجالان: «کلیکا کو ل لۆلانێ دگۆت “ئەم پهكهكەنە” ئەو چەتەنە. گەر ئەڤ گرووپ دەستهلاتداریا وە تێک ببن و هوون نکاربن ب وان رە مژوول ببن، د پەڤچوونەک یان شێوازەک دن دا وان تاسفییاجییان ژ هۆلێ راکن و بوویەرێ وەک قەزا دەستنیشان بکن».
د جینایەتا ئۆرگانیزە یا ل قەندیلێ یا کو کاراسونگوور تێدا هات قەتلکرن ژی ئەڤ تشت پێک هات. ب ڤی ئاوایی ئۆجالان سەرێ «چەتەیێ» لۆلانێ یا کو دگۆت «پهكهكە ئەمن» شکاند و «رێبەرتیا ل لۆلانێ» کو د مەشا رێبەرتیێ دە وەکە هەڤرکێ خوە یێ هەری هێز دیتبوو، ژ ناڤ بر.
ئەنیا کوردستانی یا کاراسونگوور هات تاسفیەکرن و ل شوونا وێ ئەنیا چەپا ترک یا ب فیتا ئۆجالان هاتە دانین. ئۆجالان زیهنیەتا نەتەوەپەرەستا د ناڤا پهكهكێ دە تاسفیە کر و ئەو رێباز وەکە «چەتەتی» ب ناڤ کر. هەگەر خەتا کوردستانی یا مەهمەت کاراسونگوور د ناڤا پهكهكێ دە سەرکەتبا، دێ پهكهكە وەکە ئیرۆ نهدبوو هێزەکا پارامیلیتەر. کاراسونگوور ب تەڤاهی ل سەر تفاق و بەرژەوەندیێن نەتەوی خوەدی تێگهشتنا تێکۆشینێ بوو. پەیمانا “ئەنیا نەتەوی” یا کو د سالا 1982-83ێ دە ل گهل پهدهكێ هات ئیمزەکرن ژی ب هەولدانا کاراسونگوور ب خوە ژی وەکە بەرهەما ڤی فەهمی پێک هات. پهكهكە یا کاراسونگوورا کو هێزا خوە ژ یەکیتیا نەتەوەیی دگرە و پهكهكە یا ئۆجالانا کو هێزا خوە ژ تفاقێن قرێژێن ب یەکینەیێن ئیستیخباراتا دەولەتێن کۆلۆنیالیستێن هەرێمێ رە دگرە، نە وەک هەڤن. پهكهكە یا ئۆجالان خوەدی هش و پشتگریا دەولەتێن داگیرکەر بوو، لێ پهكهكە یا کاراسوونگوور نوونەرتیا داخوازا ئازادییا کوردان دکر.
کاراسونگوور خوە سپارتیە نرخێن خوە یێن نەتەوی. دەما کو ئۆجالان خوەدی هەموو فەن و فێلێن رۆژهلاتا ناڤین بوو، کاراسونگوور تەنێ خوەدی وێ لەهەنگیا کوردان یا ونداکری بوو. هەگەر خەتا کاراسونگوور ب سەر کەت بایه، دێ ئیرۆ پهكهكەنە د بوو پێشەنگێ داگیرکرنا باشوورێ کوردستانێ. لێ مخابن د ڤی شەرێ باسکان دە جانبازییا رۆژهلاتا ناڤین سەرکەتی بوو. سەرکردایەتیا نەتەوەپەرەستا زاگرۆسێ ژ ئالیێ «سەرۆکاتییا» جهمبازا شامێ ڤە هات تێکبرن و خەتا نەتەوی یا پهكهكێ ب وێ کوشتنێ کراسونگور ڤە هاتە تێکبرن. ئەو رۆژ ئەڤ رۆژە هێژ ژی پهكهكەنە کەتییە سەر خەتەکا راست.
بێیی کو راستیا کاراسونگوور وەرە فێهمکرن، رەوشا کو ئیرۆ پهكهكە تێدەیە نایێ فام کرن. تاسفییەکرنا کاراسونگوور پێشییا پێڤاژۆیا یەکانە سەرۆکبوونا ئۆجالان ڤەکر.