جڤاکا کورد پشتی سالا 2016 دەست ب بھیستنا ناڤەکی نوو ل قادا سیاسی کر. ئەو ناڤ بافل تالەبانی بوو.
ھندەک لۆبی ل واشنگتۆن و لەندەنێ دخوازن بافل تالەبانی د ناڤ جڤاکا کورد دە بکن ھێز، لۆما ژی ب ئەشکەرەیی ریکلامێ ژ بۆ وی دکن…
لانسمانێ سیاسەتمەدارێ نوو و بافل تالابانی
لانسمان پەیڤەکا ب ئەسلێ خوە فرەنسییە. “لانسمان” تێگەھەکێ ریکلامییە ژ بۆ دانەناسینا بەرهەمەکێ، مارکە یان پرۆژەیەکێ کو تێتە کرن. ئانگۆ، ئەو رێکخستنەکا ژ ریکلامێ پر مەزنترە. د راستیێ دە، سەردابرنەکا بازارکرنێ و ھەولدانەکا ب زۆرێ-خاپاندنا مرۆڤانە کو تشتەکی بکرە. ئەو ھەمان تشتی ب ناڤەک دی و تەخلیفەک دی دفرۆشن وە. میناک، مارکەیەک کۆزماتیکی ب داخویانیەکا نوو کرێمەک کەڤن د پاکێتەک نوو دە دخە بازاری. ب کامپانیایەکا مەزن وێ کرێما کەڤن ب پاکێتا نوو دفرۆشن خەلکێ. ب تەخلیفەکا نوو ئەو تشتێ کەڤن ب پشتگرییا ھندەک پسپۆرێن ریکلامێ وەک پزیشک، شەھرەزا و بکارھێنەران ژ نوو ڤە دھێت فرۆتن.
یا کو ژ بۆ بافل تالابانی ھاتیە کرن، تام کارێ لانسمانییە. ئەو دروستکرنا بازار و ریکلامێیە. د راستیێ دە بافل تالابانی نە کەسەکی لەشکەری، سیاسی و وەلاتپارێزە. بافل تالابانی بەرھەمەکێ بازارگانیێ یە کو ھندەک کۆلۆنیالیست و لۆبییێن ھەرێمی دخوازن ب ئەتەکێتا کوردی ب کار بینن. ژ بەر ڤێ یەکێ کوردان دەستپێکێ بافل تالابانی پشتی خییانەتا 16 ئۆکتۆبەرا 2017 گاڤا کو دگۆت “ھەر کەسی پەیمانا فرۆتنا کەرکووکێ ئیمزە کر” ل سەر شاشێن تەلەفزیۆنا دیت. ئەڤ ئاماژا یەکەم ژ بەر ئیمزایا وی یا د فرۆتنا کەرکووکێ دە گەلەک خراب بوو و لێ پشت رە ژ بۆ کو ئەڤ ئاماژا بافل بهێتە گونجاو کرن دەست ب ریکلاما وی ھات کرن.
قارەمانێ ویکیپیدیایێ بافل تالابانی
میناک گەر ھوون ل ویکیپیدیایێ بنێرن، ھوون دێ دۆسیایەکا بافل تالابانی یا ب بالداری ئامادەکری ب 6 زمانان ببینن. ئەڤ نڤیسا ل سەر بافل ژ یەک پێنووسێ دەرکەتییە. بافل تالەبانی کو کەسێ زێدە ناسنەدکر؛ لێ ئەو د ویکیپیدیایێ دە وەکە ناڤەکی کو پشتی سالا 2000 د ئاستەکێ بلند دە بەشداری ھەموو کارێن یەنەکێ بووی، پەروەردەیا لەشکەری یا گرینگ دیتی و بەرھەمێن گرینگ ئافراندی، ھاتیە پێشکێشکرن. ب توندی تەکەزی ل سەر وێ یەکێ تێ کرن کو وی پەروەردەیا لەشکەری یا فەرمی د فەیلەقا دەرڤەیا فرانسا و ھێزێن تایبەت یێن بریتانیایێ دە دیتیە. و ئەو وەکی دامەزرینەرەکی سیاسی یێ ڤەشارتی کو ژ سالا 2003 ڤر ڤە نەھاتیە دیتن تێ پێناسەکرن. ویکیپیدیا ژی ئاماژە ب وێ یەکێ دکە کو بافل تالەبانی د دەما رەفەراندۆما کوردستانێ دە خوەدیێ پرۆژەیەک گرنگ بوو و ئەگەر ئەو پرۆژە بھاتا قەبوولکرن کەرکووک نەدھات داگیرکرن و بافل تالەبانی ناڤبەینکار و چارەسەرکەرێ پرسگرێکان د ناڤبەرا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ و جڤاکا ناڤدەولەتی دە بوویە. ب ڤێ پێناسێ دخوازن بافل وەک کەسەکی پر گرینگ پێشکێشی گەلێ کورد بکن.
ئالیکارییا پەکەکێ یا ژ بۆ لانسمانیا بافل تالابانی
واتە ب نڤیساندنا تۆمارەکا خەیالی ل سەر ویکیپیدیایێ ھەول ھات دایین کو بافل تالەبانی یێ نەناس ببە مارکەیەکا گرینگ. دیسا ژ بۆ لاسمانیا بافل تالابانی پەکەکە ژی خوەدی کەدەک مەزنە.
پشتی سالا 2000 د ناڤبەرا یەنەکێ و پەکەکێ دە ئالۆزیەکە گران دەرکەت. سەدەما ڤێ یەکێ ژی ئیران بوو کو بەرتەک نیشانی ئۆجالان و سیاسەتا پەکەکێ یا ترکیەبوونێ دا. لێ پشتی سالا 2012 کو جەمیل بایک بوو ھەڤسەرۆکێ کەجەکێ، پەکەکێ خەلەکەک نوو ل خوە زێدە کر و تەڤلی سیاسەتا ھەرێمی یا ئیرانێ بوو. ڤێ یەکێ رێ ل بەر پەکەکێ ڤەکر کو ل جھێن د بن کۆنترۆلا یەنەکێ دە، وەک سلێمانی و کەرکووکێ ب جھ ببە.
مەدیایا پەکەکێ رۆژەکێ ژی بەحسا بافل تالەبانی نەکر، ھەتا شەرێ بافل-لاھۆر تالەبانی، کو ئەندامێن یەنەکێ وەک بوویەرێن تیرمەھێ ب ناڤ دکن و د سالا 2021 دە دەرکەتبوو. ھەتا وێ دەمێ چاپەمەنیا پەکەکێ لاھوور جەنگی وەکە سەرۆکێ نوویێ باشوور نیشان د دا. دەما کو د ناڤ یەنەکێ دە رەوش ئالۆز بووی، پەکەکە یەکسەر د مەدیایێ دە ب توندی ل دژ لاھۆر دەرکەت ڤێ جارێ پەکەکێ ب بافل تالەبانی رە دەست ب پێوەندیێ کر. یێک سەر موراد قارایلان کەف ل سەر لێڤێن وی کەت و گۆت ئەز دخوازم بافل تالابانی ببینم. پەکەکێ ژ گەلەک ئالیان ڤە سوود ژ ئاژاوەیا کو بافل تالەبانی ل کوردستانێ ئافراندیە، وەرگرت. ژ بەر ڤێ سەدەمێ پەکەکێ د لانسمانیا بافل تالابانی دە پێشەنگیێ دکە.
مەدیایا پەکەکێ ب بەردەوامی وێنەیێن بافل تالەبانی یێن ل بەر ئالایێ کوردستانێ ب فۆتۆشۆپێ هاتیە دروستکرن پارڤە دکە و وی وەک رێبەرەکی نموونەیی یێ کو ل دژی ترکیێ شەر دکە نیشان ددە.
گەلۆ بافل تالەبانی د راستیێ دە ئەو بافل تالەبانییە کو ئەڤ لۆبی و ھێزێن ھەرێمی دیار دکن؟
مام جەلال ل سەر بافل چ گۆت بوو؟
ھەر کەس دزانە کو رۆژنامەڤانەکی ژ رەحمەتی مام جەلال پرسی بوو چەند زارۆکێن تە ھەنە مام جەلال وھا بەرسڤ دا بوو: “کورەکی من (قووباد) و کەرە کی من (بافل) ھەیە.
بافل تالەبانی ئەو کەس بوو کو مام جەلال د دەما ژیانا خوە دە رێ نەدا ل دەورووبەرێن یەنەکێ ژی بگەرە. ھەروھا پارێزگارێ بەرێ یێ کەرکووکێ و پزیشکێ تایبەتێ جەلال تالەبانی د ھەڤپەیڤینەکێ دە ئەڤ رەوشە ب کورتاسی ب ڤی ئاوا ڤەگێرا: “دەما مام جەلال ساخ بوو، نەھشت کو بافل ل بەر بارەگاھێ یەنەکێ را ژی دەرباس ببە.”
جوداھیا د ناڤبەرا لانسمان بافل تالابانی و بافل تالابانی یێ راستەقینە دە چییە؟
بافل تالەبانی د سالا 1973 دە ژ داییک بوویە، نە ل گەل دایک و بابێ خوە، ل جەم خالتیا خوە شاناز ئیبراھیم مەزن بوویە، ھەرتم پرسگرێکێن بافل لگەل مالباتێ ھەبوون. بافل کەسەکی عەسەبی، خەبەربێژ و ناکۆککار بوو. رەحمەتی مام جەلال ھەر تم دژی ڤێ کەسایەتیا تەڤلیهەڤ دەردکەت. بابێ وی ژ بەر کارێ کو د تەمەنێ بچووکاتیێ دە پێڤە مژوول دبوو، دفکری کو ب شاندنا پەروەردەیا لەشکەری ژیانا بافل دسیپلین و تەربیە بکە. ژ بەر ڤێ سەدەمێ ل دبستانێن لەشکەری یێن فرانسا و بریتانیایێ دا خوەند. د دەما خوەندنا خوە یا ل ور دە، ژ بەر پرسگرێکێن وی یێن دسیپلینێ، جارەکێ رێڤەبەریا دبستانێ خوەست وی دەربێخە. لێ ب دیپلۆماسیا مام جەلال نەھات دەرخستن. د دبستانان دە پلەیێن سەرکەفتی وەرنەگرتن. پشترە ل بریتانیا دەست ب کارێ بازرگانیێ کر. د ناڤا یەنەکێ دە ژی چ وەزیفەیەکا وی یا سیاسی نەبوو. ئەو ب واتەیەکێ د بن کۆنترۆلا ئینگلیزان دە مایە و ھەتا نھا ژی ھەموەلاتیێ بریتانیایە. دەردۆرا وی یا نێزیک دیار دکە کو وی ل ئینگلیستانێ گەلەک دەرمانێن تەرک کرنا تریاکێ و کحولێ وەرگرتنە. نووکە ژی بافل دەم ب دەم ژ بەر پرسگرێکێن تەندورستیێ، ژ بەر چاڤان وندا دبە. تێ گۆتن کو ئەو ژ بەر ب کار ئانینا مادەیێن ھشبەر تێ دەرمانکرن.
بافل تالەبانی د سالا 2008 دە ژی ب گەندەلی و سەختەکاریێ د ھات بناڤ کرن. بافل تالەبانی ب رێیا “دۆم لتد” ل قبرسێ د دۆزا 5.2 ملیۆن دۆلاران بەرتیل و سەختەکاریێ دە بەشدارە. ھەر وھا ڤێ رەوشێ ھەتا سالا 2013 بەردەوام کر. لێ چ دبە بلا ببە، پاشێ ئەڤ دۆز ب دەستەکی نەخویا ھاتە گرتن. یێن ئەڤ دۆزا قبرسێ باتال کری و یێن لانسمانیا بافل دمەشینن ھەمان دەردۆرن.
د ھلبژارتنێن 21 ئیلۆنا 2013 دە یەنەکێ شکەستنەکا مەزن خوار و بوو پارتیا سێیەمین. بافل تالەبانی ل کۆلانێن سلێمانیێ خەبەر دگۆتن خەلکێ و ئێرشی سەر وان دکر لۆما ژی ھات تەشھیر کرن. و پشتی ڤێ ھلبژارتنێ یەکسەر ژ سلێمانیێ دەرکەت.
ئیران تەڤلی پێڤاژۆیا دیارکرنا رێڤەبەریا یەنەکێ بوو
مام جەلال نەخوەش بوو و ھەڤژینا وی ھێرۆ تالەبانی ژ ئالیێ دەروونی ڤە نەدکاری سەرکرداتیا یەنەکێ بکە. ژ بەر کو ئیران ژ ھلوەشاندنا یەنەکێ دترسیا، بۆ خوە پێڤاژۆیا ئاڤاکرنا گرۆپەکا نوو د ناڤا یەنەکێ دە پێک ئانی. ھەموو ناڤێن کو پشتی جەلال تالابانی دەرکەتنە ھۆلێ، وەکە لاھوور جەنگی، بافل تالابانی و ھتد، ب ئەرێکرنا ئیرانێ و ب رەنگەکی لۆبیا دەولەتێن رۆژئاڤا چێ بوون.
کەچێن ئیبراھیم ئەحمەد، ھێرۆ و شاناز ئیبراھیم، خوە وەک خوەدیێن رەسەن یێن یەنەکێ دیتن و ژ بھێزبوونا لاھوور جەنگی عاجز بوون. رەوشەنبیرێن سلێمانیێ دیار دکن کو شاناز ئیبراھیم ژ دەردۆرا خوە رە گۆتیە، “لاھۆر مینا مافیایە، تەنێ ب مافیایەکێ وەکە بافل ئەم دکارن وی ژ ناڤ ببن” واتە مالباتا ئیبراھیم ئەحمەد ل دژی لاھوور جەنگی چالاکی پێک ئانین و ل شوونا وی بافل ھات وازیفەدارکرن.
کوشتنا قاسم سولەیمانی و لاھوور جانگی
مالپەرا نووچەیان یا ئامەریکی یا ب ناڤێ یاھۆ نیوس مالپەرەکە کو ب خوە نووچەیان چێناکە لێ نووچەیێن ژ چاڤکانیێن دن پارڤە دکە و دیار کر کو ھێزێن دژە تەرۆرێ یێن یەنەکێ یێن گرێدایی لاھوور جەنگی د گولانا 2021 دە بەشداری کوشتنا قاسم سلێمانی بوونە. ھێزێن کو د یاھۆ نیوسێ دە ئەڤ نووچە پێشکەش کری، ھەر ئەو ھێزێن یێن کو تەسفیەکرنا لاھوور جەنگی پەسەند کری. پشتی سێ مەھ ل سەر ڤێ نووچەیێ دەرباس بووین ژ نیشکا ڤە بافل تالەبانی د مەدیایێ دە دەرکەت و گۆت، “ئەز ژەھراوی بوومە” و پێڤاژۆیا تەسفیەکرنا لاھوور جەنگی یا یەنەکێ دەست پێ کر.
و ھەر کەسێ د ناڤا یەنەکێ دە کو نێزیکی ئیرانێ بوو، ل دۆرا بافل تالەبانی جڤییا. (د ناڤ کڤانێ دە دڤێت بێ زانین کو ئاکام عۆمەرێ کو د 13 کانوونا 2022 دە ب ئاوایەکی گومانبار ژیانا خوە ژ دەست دای، وەکە کەسەکی کو بەشداری بوویەرا قاسم سلێمانی بوو د ھات ئیتھامکرن.)
مەلا بەختیار و ئەندامێن دن یێن یەنەکێ ھاتن تەسفیەکرن
لاھوور جەنگی تەسفییە بوو و چوو، لێ ژ بۆ کو بافل تالەبانی ببە سەرۆکێ یەنەکێ، پێویستی ب پشتگریا ناڤەند و مەزنێن یەنەکێ ھەبوو. گەلەک کەسان پشتگری نەدان بافل تالابانی و ژ بەر کو روویێ وی یێ راستی ناس دکرن دەست ژ کار ڤەکشیان. یەک ژ وان ژی بەرپرسێ یەنەکێ مەلا بەختیار بوو.
مەلا بەختیار ل دژی یەنەکەیا بافل بوو. ژ بەر “ھەڤکاریا لگەل حەشدا شەعبی، سیستەما مافیایێ یا ئیداری ل سلێمانیێ و گەندەلیا ئابۆری”. مەلا بەختیار رەخنەیێن وەکە “یەنەکەیا بافل زیانێ دگەهینیتە ستاتوویا ھەرێما کوردستانێ و گەلێ کورد” دگرتن. ژ بەر ڤان رەخنەیان بافل ئەو ژ کار ڤەدەرکر. دەستپێکێ ژ کاری ھاتە ئاڤێتن، پشترا ژی ئابلۆقەیا ئابۆری ل سەر وی ھات سەپاندن.
مەلا بەختیار ھەمان دەم خەزوورێ بافل تالابانی بوو. بافل تالەبانی کو ب ھەلوەستێن خوەیێن ئێریشکار، تۆلھلدێر و ب ھێرس تێ ناسکرن، بەرتەک نیشانی خەەزوورێ خوە مەلا بەختیار دا. دەردۆرا یەنەکێ یا سلێمانیێ دبێژە، بافل تالەبانی دەست دانینە سەر زارۆکان و ھەڤژینا خوە ژ مالێ دەرخستیە. ھەمان دەردۆر ئیدیعا دکن کو بافل ھەڤژینا خوە رە گۆتیە “گەر تو باخڤی ئەز دێ تە کوژم” ھەڤژینا وی ژی ژ بەر ڤێ زەختێ چوویە بریتانیا.
ئارمانجا نڤیسا مە نە تێکلی و تفاقێن سیاسی یێن بافل تالابانی نە. ئارمانجا مە ئەوە کو ئەم جوداھیا د ناڤبەرا بافل تالەبانی یێ کو وەکە رێبەرەکی شۆرەشگەر پێشکێشی کوردان دکن و بافل تالەبانییێ راستەقینە دەرخن ھۆلێ. ژ بەر کو رێبەرتیا کەسەکی چەوت نکارە جڤاکێ بەر ب جھێ راست ڤە ببە. خەتا سیاسی ل ئالیەکی؛ کەسێ بێ یستقرار کو پرسگرێکێن وی یێن دەروونی ھەنە، تێ ئیدیعاکرن کو تریاکێ بکار تینە، د کوشتنا مرۆڤان دە دودل نینە، ب چاڤسۆری ئەڤیندارێ دەستھلاتداریێ یە، نکارە ژیانا خوە یا شەخسی ژی برێخستن بکە، لۆما ژی کەسەکی وھا نکارە رێبەریا کوردان بکە. بافل تالەبانی تەنێ ئاموورەکە د دەستێ ھندەک لۆبییێن رۆژئاڤا و بەرەیێ دژە کورد دە. ئارمانج ئەوە پێشەرۆژا کوردان ب ڤان سەرۆکێن چێکری ڤە بهێت تاریکرن. سەرکردەیەکی ب ناڤێ بافل تالابانی نینە. ل پشت “سەرۆکاتییا” بافل تالابانی بەرەیەکێ دژە کوردستانێ و رێخستنەکا بازرگانی ھەیە.
دڤێت کورد ھشیار بن…
