مورات كارایلان ئەندامێ کۆمیتەیا رێڤەبەرا په‌كه‌كێ، ده‌ربارێ رۆژه‌ڤا ل ئه‌نقه‌ره‌یێ ئاخڤی و گۆت: «ئەم نە ل دژی پێڤاژۆیا چارەسەریێ نه. لێ ئەمێ رێ نەدن پۆلیتیکایێن خاپاندنێ. یا بەرێ دوبارە نابە».
كارایلان دوهـ رۆژا چارشه‌می 23 جۆتمه‌ها 2024ان ژ مه‌دیایا رێخستنا خوه په‌كه‌كێ ره ئاخڤی، هن نرخاندن ده‌ربارێ پێڤاژۆیا چاره‌سه‌ریێ، نیقاشێن ل ئه‌نقه‌ره‌یێ، داخویانیێن ئاردۆگان و باخچه‌لی كرن و نه‌رینا په‌كه‌كێ ئانی زمان.
تركیێ ئەنجاما کو دخوەست ب دەست خست؟
د به‌شه‌كه گۆتنێن خوه ده كارایلان به‌حسا 9 سالێن رابووری یێن شه‌رێ ب ده‌وله‌تا ترك ره دكه و دبێژه ده‌وله‌تێ نەکاریە ئەنجاما کو دخوەست دەست بخە، ئه‌ڤ گۆتنا كارایلان ب وێ واته‌یێ تێ كو د 9 سالێن رابووری ده ئالیێ سه‌ركه‌تی د شه‌ر ده په‌كه‌كه یه، كارایلان ووسا ب پۆزبلندی ڤێ دبێژه هه‌ر وه‌كه په‌كه‌كێ ئارتێشا تركیه‌یێ قه‌داندیه و ده‌وله‌ت نه‌چاركری یه مافێن كوردان قه‌بوول بكه.
هه‌ر كه‌س دزانه د 9 سالێن رابووری ده ب سایا سەرێ په‌كه‌كێ گه‌لێ كورد چ مالویرانیەک ل هه‌ر چار په‌رچه‌یێن كوردستانێ ژیان كریه، 9 سالێن كو كارایلان قالا وان دكه، ژ سالا 2015ان ده‌ستپێدكه، گه‌لۆ د ڤان سالان ده چ چێببوو؟
د سالا 2015ان ده كو پێڤاژۆیا چاره‌سه‌ریێ ب سه‌ده‌ما په‌كه‌كێ راستی شكه‌ستنێ هاتی «شه‌رێ خه‌نده‌كان» ده‌ستپێكر، شه‌رێ كو پرانیا باژار و باژارۆكێن باكورێ كوردستانێ تێ ده هاتن كاڤل و وێران كرن، ب هه‌زاران كه‌چ و جوانێن كوردان د خه‌نده‌كان ده هاتن فه‌تساندن، په‌كه‌كه ب یێك جاری ل باكور قه‌دیا و باكور ب ته‌ڤاهی بۆ دوله‌تێ هشت، ئه‌نجاما یه‌كێ یا كو ده‌وله‌تێ خوه‌ستی ب هێسانی په‌كه‌كێ ب ئارمانجكرنا ئامبولانسه‌كێ و ژناڤ برنا پێڤاژۆیا چاره‌سه‌ریێ ل سه‌ر سێنیه‌ك زێر دا ده‌ستێ ئاردۆگان.
تلیا كاریلان و شه‌وتاندنا ئه‌نقه‌رێ!
پشتره و ژ سالا 2016ان ده‌وله‌تا ترك باكور ب ته‌ڤاهی ژ په‌كه‌كێ تاسفیه كر، یێك گێریلا ل ور نه‌هشت و ته‌ڤ هه‌رێمێن كو په‌كه‌كه لێ چالاك بوو، بوون جیهێن تۆریزمێ و ده‌رخستنا په‌ترۆلێ.
سالێن 2017 و 2018 و ژ ئێنجاما سیاسه‌تا شاش یا په‌كه‌كێ، ده‌وله‌تا ترك به‌رێ خوه دا رۆژئاڤا، و باشوور، رۆژئاڤا هێژان ژ زۆرا داعشێ رزگار نه‌بووی په‌كه‌كێ ئادرۆگان كێشی ور كر، یا راست ل بیرا هه‌ر كورده‌كی تێ وه‌ختا كارایلان تلیا خوه بلند كری و گۆتی: «ئه‌مێ ئه‌نقه‌رێ بشه‌وتینن، هه‌گه‌ر ئاردۆگان جه‌ساره‌ت هه‌به وێ لنگی وی بكه‌ڤه ناڤ عه‌فرینێ»، لێ چ چێبوو، كارایلان و رێخستنا خوه عه‌فرین د ناڤا سێ رۆژان ده بۆ ئارۆدگان و ئارتێشا وی هشت و بازدا، پشتره و هه‌یا سالا 2019ێ سه‌رێ كانیێ و گرێ سپی ژی ب ده‌ردێ عه‌فرینێ چوون و په‌كه‌كێ ئه‌و ژی بۆ ئاردۆگان هشتن.
رێخستنا په‌كه‌كێ یا كو هنجه‌ت دایه ده‌وله‌تا ترك كو رۆژئاڤا كوردستانێ داگیر بكه، بوو سه‌ده‌ما ئاواره و كۆچبه‌ربوونا ب سه‌دان هه‌زار ولاتیێن كورد.
فرۆتنا خاكا باشوورێ كوردستانێ
د 9 سالێن كو كارایلان قالا وان دكه، په‌كه‌كێ ته‌ڤ چالاكیێن خوه یێن له‌شكری ڤه‌گوهه‌ستن باشوورێ كوردستانێ، ب ئاوایه‌كی كو سال و مه‌هـ ده‌رباس دبوون و ده‌نگێ ته‌قاندنا یێك فیشه‌ك ژی ل باكور نه‌دهات بهیستن، ده‌وله‌تا ترك ب هنجه‌تا په‌كه‌كێ ب ده‌هان ئۆپه‌راسیۆن ب ناڤێن بریارداری و په‌نجه ل باشوور دان ده‌ستپێكرن، ب ده‌هان چیا و لۆتكه‌یێن ستراته‌ژیك كو 30 سال بوون په‌كه‌كه تێ ده وه‌كه چیایێن «شه‌كیف، خاكورك، برادۆست» د ناڤا چه‌ند ساعه‌تان ده بۆ ئارتێشا تركیێ هشتن، ڤان ئێریشان ژ كانوونا سالا 2017ان ده‌ستپێكربوون.
پشتره و هه‌یا سالێن 2021 و 2022ێ ژی «حه‌فته‌نین، زنارا كێسته، مه‌تینا، كوره‌ژارۆ» و ده‌هان گوندێن به‌رواری بالا ژ ده‌ست چوون و په‌كه‌كێ ب هه‌مان ئاوایی بێ شه‌ر بۆ ئارتێشا ئاردۆگان هشتن.
كارایلان ژی د هه‌ڤدیتنا خوه یا دوهـ ده هاتیه پڕ ب روو قایمی دبێژه ده‌وله‌تا ترك ئه‌نجاما كو د خوه‌ستی ب شه‌ر د ڤان 9 سالێن رابووری ده ده‌ست بخه، نه‌كاری ده‌ست بخه!.
هه‌ر ده‌ما كارایلان ئه‌و تلیه هلدایه ژوور و ژ دەڤێ وی کەف باری، كوردان داگیركه‌ریه‌ك ژیان كریه.
هه‌ولدانێن چاره‌سه‌ریێ و ئازادیا ئاپۆ
گه‌لێ كورد، دنیا و عاله‌م دزانه كو ژ رۆژا دامه‌زراندنا په‌كه‌كێ و هه‌یا رۆژا مه یا ئیرۆ عه‌بدوللا ئۆجالان ئه‌ڤ رێخستن خستیه د خزمه‌تا ده‌وله‌تا ترك ده و هه‌ر تشتێ كو ده‌وله‌تێ خوه‌ستی ل دژی كوردان ئه‌نجام بده ب رییا ئاپۆ و رێخستنا وی یا جه‌حش ئه‌نجام دا.
پشتی ئاپۆ ل سالا 1999 ژ نایرۆبی هاتیه ڤه‌گه‌راندن بۆ تركیێ، وی ئاشكه‌ره و ب روویێن قاییم ڤه ژ ده‌وله‌تێ خوه‌ست وی وه‌كه مقاول بۆ جی ب جی كرنا پلانێن ل دژی كوردان بدن شوغلاندن، ئاپۆ هه‌یا ئیرۆ ڤێ خزمه‌تێ ژ ده‌وله‌تێ ره دكه و ڤێ قرێژا خوه ل بن ناڤێ «ته‌جریدا ده‌ره‌و» د په‌چنه.
كارایلان و ته‌ڤ رێبه‌رێن په‌كه‌كێ ئه‌ڤ چه‌ند سالن هه‌ول ددن گه‌لێ كورد ب هه‌بوونا ته‌جریدا ل سه‌ر ئاپۆ بخاپینن، قالا رۆحێ به‌رخوه‌دانێ و ته‌سلیمنه‌بوونا ئاپۆ دكن، دبێژن: «ئه‌م ب روحێ فه‌دایی یێ ئاپۆ ل چیایێن كوردستانێ شه‌ر دكه‌ن، پێشیێ ل ده‌وله‌تا میتینگه‌ر دگرن، رێ ل به‌ر قڕكرنێن نوو دگرن»!.
یا راست ژ رۆژا ڤه‌گه‌راندنا ئاپۆ و وه‌ختا ژ ده‌وله‌تێ ره گۆتی: «ده‌رفه‌تێ بدن ئه‌ز خزمه‌تا ده‌وله‌تێ بكم، دیا من تركه» و هه‌یا ئیرۆ رۆژه‌كا ب ته‌نێ ژی ل به‌ر خوه نه‌دایه، ئاپۆ هه‌ر تشت هه‌یه ته‌نێ روحێ به‌رخوه‌دانێ نه‌به، ئاپۆیه‌كی ته‌سلیمبوویی و زلامێ میتێ ل هۆلێ هه‌یه، ئاپۆیێ به‌رخوه‌دێر و شۆره‌شگه‌ر تونه، ئاپۆیه‌كی ئیعتیرافچی و خزمه‌تكارێ ده‌وله‌تێ هه‌یه، ئاپۆیه‌كی رێبه‌ر و فه‌دایی تونه، ئاپۆیه‌كی مقاول هه‌یه».
كارایلان ئیرۆ ژی ده‌ربارێ هه‌ولێن چاره‌سه‌ریێ و نیقاشێن ل ئه‌نقه‌ره‌یێ دبێژه: «هەولدانێن چارەسەریێ ئەگەر نە د چارچۆڤەیا ئازادیا رێبەر ئاپۆ دە بن، حوكمێ خوە نینە».
رێخستنا جه‌حش د 40 سالێن شه‌ر ده چ بۆ كوردان كر؟
پێتری 40 سالانه په‌كه‌كه شه‌ره‌كی ساخته ژ بۆی به‌رژه‌وه‌ندییا تركیێ ب ناڤێ «به‌رخوه‌دانێ» د مه‌شینه، ده‌هان هه‌زار ئینسانێ كورد هاتن كوشتن، یێك مه‌ترا خاكا كوردستانێ ژی رزگار نه‌بوو، سال دچن و سال ده‌رباز دبن، په‌كه‌كه دبێژه ئه‌مێ ئیسال به‌رخوه‌دانێ گه‌ش بكن و پشتره بنكه‌تنێن پێت، وه‌نداهیێن مه‌زنتر یێن كه‌چ و جوانێن كوردان و خاكا پیرۆزا وه‌لات دكه‌ڤه ده‌ستێ تركان، 40 سالێن شه‌رێ ساخته، تو ئه‌نجامه‌ك بۆ كوردان چێنه‌كر، تركیه بهێز كه‌ت و كورد بێ هێز بوون، په‌كه‌كه ژی ب فیتا ئیمرالیێ و میتێ ته‌ڤدگه‌ره و وه‌زیفه‌یا مقاولیێ و ب ده‌ستڤه‌به‌ردانا خاكا كوردستانێ بۆ تركیێ دلیزه.
ب كورتاسی خزمه‌تێن ئاپۆ و په‌كه‌كێ پێشكێشی ده‌وله‌تێ كری و هێژان دكه‌ن، ب قه‌ده‌ر وێ خزمه‌تێ نه یا كو ئه‌تاتوركی بۆ تركیێ كری، گۆتنا ئاپۆ ژی یا كو دبێژه: «په‌كه‌كه ل باكورێ ئیراقێ جهێ باوه‌رییا تركیێ نه» باشترین به‌لگه و ده‌لیله ل سه‌ر وێ خزمه‌تا كو په‌كه‌كه بۆ تركیێ دكه».
كارایلان: ئه‌مێ بانگا باخچه‌لی ت جاری قه‌بوول نه‌كن
ده‌ربارێ نیقاشێن ل ئه‌نقه‌ره‌یێ و بانگا ده‌وله‌ت باخچه‌لی یا كو دبێژه: «بلا ئۆجالان وه‌ره پارلامه‌نتۆیێ و په‌كه‌كێ هلوه‌شینه»، كارایلان دبێژه: «بانگا دەڤلەت باخچەلی، هەر چەند خوەدی ناڤەرۆکەکە دەرڤەیی ئاقلی یه کو ئەم ت جاری نکارن قەبوول بکن،لێ بانگەکە کو رێبەر ئاپۆ وەکە موخاتاب دبینە. ئەڤ راستی ل هۆلێ یە. ئەگەر نێزیکاتی ل گۆری ڤێ هەقیقەتێ بە، بێگومان وێ ژ ئالیێ کوردان ڤە ژی بەرسڤا خوە ببینە. ئەگەرنە ب ڤی رەنگی بە و د چارچۆڤەیا لێگەرینا رزگاریا ژ تەنگاڤیێ وەکە نێزیکاتیێن تاکتیکی بە وێ ئەنجامێ ب خوە رە نه‌ئینه. بێگومان ئالیێ کورد ژ مانەورایێن ب ڤی رەنگی یێن تاکتیکی تێرە».
د راستییا خوه ده، مژارا نها نیقاش ل سه‌ر تێ كرن نیقاشا ل سه‌ر دۆزا گه‌له‌كی بنده‌ست و زلم لێكری یه، ئه‌ڤ دۆز ژ وێ یه‌كێ مه‌زنتره كو ب ئازاد كرن یان راكرنا ته‌جریدا ل سه‌ر كه‌سه‌كی بێ گرێدان، گه‌ر تركیه دخوازه مژارا كوردان چاره‌سه‌ر بكه پێویسته ته‌ڤ ئالیێن سیاسی یێن كوردان موخاته‌ب وه‌رگره.
