رۆژا 20 جۆتمەھا کو ھەڤدەم بوو ب سالڤەگەرا داستانا پردێ کو پێشمەرگەیێن کوردستانێ د ڤێ داستانێ دە ئارتێشا سێ دەولەتێن داگیرکەر تێک برن، خەلکێ کوردستانێ جارەکە دن ب دەنگێن خوە خەونێن خاین و خاکفرۆشان پووچ کرن. ئەڤ ھلبژارتن ل گۆری ھلبژارتنێن بەرێ د ئاتمۆسفەرەکە دەمۆکراتیکا مۆدەرن و پر ئاشتیانە دە پێک ھات. رێژەیا بەشداربوونێ ژی ژ ژمارەکە باش دەرباس بوو و بنپێکرن کێم بوون.
ھەموو درووشمێن کو داخوازا ھلوەشاندنا ھەرێما کوردستانێ و تونەکرنا پەدەکێ دکرن، تێک چوون. خەلکێ کوردستانێ ئێدی د سەردەما ھشمەندیا نەتەوەیی یا بلند دە دژین.
یێن کو ل دژی پەدەکێ سلۆگانا تونەکرنێ بکار ئانین، دڤێت سبە جارەکە دن بەر ب پیرمامێ بچن و نەچار بمینن کو ل پێشیا پەدەکێ خوە بچەمینن.
د دەما کامپانیایا ھلبژارتنێن پارلامەنتۆیا کوردستانێ دە، ھن پارتیان زمانەکی کرێت یێ بازارێ بکار ئانین. زمانێ کو ژ کەسایەتێن سیاسی زێدەتر دشبھە تایبەتمەندیێن خەبەربێژێن کۆلانان. درووشمێن ھەموو پارتیان ژ بلی پەدەکێ وێرانکەر بوون. دروشمێن وان ژ بۆ وێ بوو کو خەلکێ کوردستانێ و ب تایبەتی ژی نفشێ جوانان بێھێڤی بکن. لێ بەلێ، ئەڤ سلۆگان و زمانێ بازاری یێ کو وان بکار ئانی، د داویێ دە بوو سەدەما تێکچوونێن مەزن ژ بۆ ڤان پارتیان. ل ھەموو جیھانێ د دەما کامپانیایێن ھلبژارتنان دە گەلەک جاران داخویانیێن توند ژ ئالیێ ئالیێن ھەڤرک ڤە تێن بکارئانین، لێ یا کو یەنەکێ د ڤێ ھلبژارتنێ دە کر، تەنێ روورەشکرنا پێڤاژۆیێ بوو. ژ بەر کو یا یەنەکێ کری نە پرۆپاگاندا بوو، سڤکاتی و ئەخلاقێ بازارێ بوو.
خەلکێ کوردستانێ قۆناغا بەرێ یا باوەریا ب بێ رێ بوونێ د کامپنیایا ھلبژارتنێ دە دەرباس کریە. نفشێ نھێ نفشەکی ھشمەندە. نفشەکە کو دخوینە، ب گەلەک زمانان دئاخڤە و تەکنۆلۆژیێ ھەری باش بکار تینە، نفشەکە کو ژ بۆ پێشەرۆژێ خوەدیێ رامان و بەرنامەیە.
پەدەکە د ڤێ ھلبژارتنێ دە ل گۆر تەعلیماتێن سەرۆک مەسعوود بارزانی زمانەکی ب تەمامی دەمۆکراتیک و نووژەن بکار ئانی. زمانەکی کو بێ گۆتن و بەرسڤێن توند بوو. چ رێڤەبەر و ئۆرگانێن فەرمی یێن پەدەکێ بەرسڤ نەدان سڤکاتی و سووجدارکرنێن پارتیێن دن. ھەر چەند پارتیێن دن ل دژی پەدەکێ پر خەراب ئاخڤین و گەلەک سینۆر دەرباس کرن ژی، لێ سبە دەما کو دووبارە دچن جەم پەدەکێ دڤێت سەرێ خوە بتەوینن و لێبۆرینێ بخوازن. ئیجا پەدەکە وان عەفوو دکە یان نا، ئەڤ ئەرکێ پەدەکێ یە.
پەدەکە ئەرکا بەرسڤدانا ئالیێن دن سپارتە خەلکێ سەربلندێ کوردستانێ و خەلکی ژی ل سەر سندۆقێن دەنگدانێ ژ مافیا، تەرۆریست و بازرگانێن مادەیێن ھشبەر رە گۆتن: ھوون ناکارن.
د ڤێ ھلبژارتنێ دە تەرۆریستێن پەکەکێ ب رێیا ئالیگرێن خوە و چەند رووپەلێن سەختە ل سەر تۆرێن جڤاکی وسا نیشانی خەلکێ ددان کو ڤێ جارێ داویا پەدەکێ یە و پێکھاتەیا دەستووری یا ھەرێما کوردستانێ تێک دچە. ھەتا چاپەمەنیا ئەرگەنەکۆنێ ژی پر ریکلاما یەنەکێ کر.
د ھلبژارتنێن بەرێ دە تەنێ ئیران و حەشدا شەعبی ئالیکاریا یەنەکێ دکرن، لێ ڤێ جارێ ئەرگەنەکۆن و ژیتەمێ کو د سالێن 1990 دە ژ کوشتنا 30 ھەزار کوردێن باکوورێ کوردستانێ بەرپرسیارن، مەدیایا خوە خستبوون خزمەتا یەنەکێ.
تشتا کو پەکەکێ کری پر نۆرمالە ژ بەر کو پەکەکە ئەڤ 45 سالن ژ بلی تەرۆریزەکرن و دژمناتیا ملەتێ کورد تشتەکی دن نەکریە. پەکەکە وەکە ھەر جار ئەرکا خوە ب جھ ئانی، جارەکە دن ئەنقەرە و تەھران پشتراست کرن کو ھەتا پەکەکە ھەبە، ئەو ھەر دێ دەم ئامادە بە کو ب دلسۆزی ئارمانجێن داگیرکەران پێک بینە.
رۆژنامەڤانێن پەکەکێ کو ژ ئالیێ یەنەکێ ڤە ل تاخێن کوردسات، بەختیاری و راپەرینێیێ سلێمانیێ ئۆدەیێن ئۆپەراسیۆنێ ژ وان رە ھاتبوو ڤەکرن، ب ھەموو ھێزا خوە ھەول دان خەلکێ بخاپینن ب تایبەت کوردێن باکورێ کوردستانێ، ژ بەر کو ھەموو خەباتێن وان ب زمانێ ترکی بوون. لێ دەما ئەنجام و سەرکەفتنا مەزنا پەدەکێ ھات راگھاندن، ھەموو ڤەگەریان شکەفتێن قەندیلێ و نەکارین تشتەکی بنڤیسن. ئەو پەرەیێ کو یەنەکێ ژ بۆ ڤێ ئۆدەیا ئۆپەراسیۆنێ تەرخان کربوو، ژ پەرەیێ داھاتا سینۆرێن سلێمانیێ بوو کو یەنەکە ڤێ پەرەیێ ددزە و مالێ خەلکێ کوردستانێ یە.
یەک ژ مژارێن کو ھەری زێدە بوو جھێ نیقاشێ، مەسەلەیا زێدەبوونا دەنگێن تەڤگەرا نەوەی نوێ بوو. لێبەلێ، ئەڤ ژ بۆ من نە سۆپرایزە بوو. ژ بەر کو مرۆڤ ھەتا ل ڤێ دەڤەرێ نەژی، نکارە سۆسۆیۆلۆژیا مرۆڤێن ور فێم بکە. دەنگێن کو نەوەی نوێ ب دەست خستنە، پرانیا وان دەنگێن تەڤگەرا گۆڕانێ نە. ئەگەر ئەم ل دەنگێن تەڤگەرا گۆڕانێ یێن د ڤێ ھلبژارتنێ دە بنێرن، ئەم ڤێ راستیێ ب زەلالی دبینن. ھەروھا ژ بۆ جارا یەکێ 450 ھەزار دەنگدێرێن نوو دەنگێ خوە ب کار ئانین، ھندەک ژ وان دەنگدەرێن نوو دەنگێن خوە دانە نەوەی نوێ. ئەڤ تەرۆرا ھزری یا کو ژ سالا 1964 و ڤر ڤە ل ڤێ دەڤەرێ ل دژی پەدەکێ ددۆمە، سەدەمەکە مەزنە ژ بۆ پارتیێن دن دا کو دەنگان بدەست بخن.
ب سالانە پارتیێن دن پەدەکێ ب دیکتاتۆریێ تۆھمەتبار دکن و ئیددیعا دکن کو پەدەکە خەلکێ نەچار دکە کو دەنگێ خوە بدن وی. ھەر وھا گەلەک جاران دھات ئیدیعاکرن کو کەسێن ژ دەرڤەیی ھەرێما کوردستانێ دەنگێن خوە ددن پەدەکێ و پەدەکە ژ ڤان دەنگان سوودەکە مەزن وەردگرە.
ئەڤ ھلبژارتنا کو د بن چاڤدێریا نەتەوەیێن یەکبوویی و نوونەرێن وەلاتێن جیھانێ دە ھات کرن، ئەڤ ھەموو گۆتەگۆت پووچ کرن. پەدەکێ د ڤێ ھلبژارتنێ دە دەنگێن خوە گەلەکی زێدە کرن. ل گۆری ھلبژارتنێن 2018 پەدەکآێ 230 ھەزار دەنگێن زێدە ب دەست خستنە. ھەلبەت بدەستخستنا ڤان دەنگێن زێدە ئاستا ھشمەندیا فەردێ کورد دیار دکە کو ئێدی راستیێ دبینین و گوھ نادن نووچەیێن شاش و پرۆپاگاندایێن پۆپولیست. ب گشتی پەدەکە د ڤێ ھلبژارتنێ دە زێدەتری 800 ھەزار دەنگ بدەست خست. ھەروھا 100 ھەزار دەنگدەرێن پەدەکێ ژی ژ بەر پرسگرێکا شۆپا تلیان نەکارین دەنگێ خوە بدن. ئەگەر وان ژی دەنگ بدانا، دا پەدەکە زێدەتری 900 ھەزار دەنگان بدەست بخە.
ئەڤ ھلبژارتنا دەمۆکراتیک و سەرکەفتی یا ھەرێما کوردستانێ جارەکە دن نیشانا رایا گشتی یا ناڤنەتەوەیی دا کو ھەرێما کوردستانێ میناکەکە سەرکەفتی یا دەستھلاتداری و دەمۆکراسیێ یە. ژ بەر ڤێ یەکێ ئێدی چالاکڤان و ئۆپۆزسیۆنێن سەختە نکارن ڤێ پرسێ وەکە چەکەکە کرێت ل دژی نەتەوەیا کورد بکار بینن.
د دیرۆکێ دە راستیەک ھەیە کو دژبەرێن پەدەکێ ھەر تم ڤێ راستیێ ژ بیر دکن. پەدەکە نە تەنێ پارتیەکە سیاسییە، د ھەمان دەمێ دە دبستانا کوردایەتیێ و رامانا نەتەوییە. پەدەکە ھێزا خوە ژ ئیرادەیا نەتەوا کورد دگرە. ژ بەر ڤێ یەکێ کەسێن کو ئیددیعایا تونەکرنا پەدەکێ دکن، دڤێت پێشی داوی ل نەتەوەیا کورد بینن، ژ بەر کو پەدەکە نەتەوەیا کورد ب خوەیە. یێن کو د ناڤبەرا 78 سالان دە ل دژی پەدەکێ خوە جەرباندین، نھا د ناڤا زبلدانا دیرۆکێ دە نە. لەوما وەکە کورد دبێژن: ئاقلمەند ئەوە کو ژ دیرۆکێ دەرسا وەردگرە و خەلەتیان دوبارە ناکە.
دڤێت کابینەیا دەھەما حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ب سەرۆکاتیا مەسروور بارزانی کابینەیا پاقژکرنا کوردستانێ ژ تەرۆر و بازرگانیا مادەیێن ھشبەر بە. دڤێت کابینەیا نوو سلێمانیێ ژ تەرۆریستێن پەکەکێ و ڤێ نەئارامیا کو ل ڤێ دەڤەرێ ھەیە پاقژ بکە. ئیرۆ یەک ژ سەدەمێن ڤێ ئالۆزیا کو ل ڤێ دەڤەرێ ھەیە، ھەبوونا پەکەکێ یە. یێن د بن ناڤێ پەنابەرێن سیاسی دە ل ور دژین، ھەموو کادرۆ و ئەندامێن پەکەکێ نە. د پاشەرۆژێ دە گەر باژار ژ ڤانا نەیێ پاقژکرن، دێ ببن مەترسیا ھەری مەزن ل سەر ئاساییشا نەتەوییا کوردستانێ و پێشەرۆژا جوانان.
رێنماییێن سەرۆک مەسعوود بارزانی یێن د دەما کامپانیایا ھلبژارتنان دە و دەنگێن خەلکێ کوردستانێ ل سەر سندۆقان تەکەز ل سەر وێ یەکێ کرن کو خەلک کوردستانەکە دووری تەرۆر و مادەیێن ھشبەر دخوازن. ڤێ جارێ دێ یەک پارلامەنتۆ، یەک حکوومەت، یەک بریار و یەک ھێزا پێشمەرگە ھەبە.
قۆناغا نھا ئاڤاکرنا کابینەیا دەھەمینا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێیە. حکوومەتەکا یەکگرتی یا نەتەوەیی یا بھێز. یەک ھێزا پێشمەرگە و یەک بریار. لێ بەلێ بەرۆڤاژی کابینەیێن بەرێ، ڤێ جارێ حکوومەت دێ ببە حکوومەتەک کو ھەر پارتیەک ل گۆری رێژەیا دەنگان و کورسیێن پارلامەنتۆیێ مەقامێ وەربگرە. ئێدی سەردەما 50+50 ب داوی بوویە.
یەنەکێ د کەمپینێن ھلبژارتنان دە گەلەک جاران بەحسا سەڕاستکرنا ھەڤسەنگیا ھێزێ دکر و ئارمانجا یەنەکێ ژی ژ ڤێ گۆتنێ ڤەگەراندنا سەردەما 50+50 بوو. لێ پارتیەکە ب 23 کورسیان چاوا دکارە داخوازا نیڤا مەقام و ھێزێ بکە؟ ئەڤ بنپێکرنا دەمۆکراسی و نرخێن ئازادیێیە. ئەگەر د سالێن بۆری دە ژ بەر ھندەک مەترسیێن ھەرێمێ و پرسگرێکێن ناڤخوەیی سیستەم 50+50 بوو، نھا رەوش جودایە و قۆناغەکە دنە. ژ بۆ پەدەکێ ئەڤ سیستەم ژ زوو ڤە ب داوی بوویە. پارتیەکە سیاسی نکارە ب رۆژ ببە دەستھلاتدار و ب شەڤ ببە ئۆپۆزسیۆن. یەنەکێ د کابینەیا بەرێ دە ئەڤ یەک دکر. لێ ئەو سەردەم قەدیا.
نھا چاڤێ ھەموو دنیایێ ل سەر ئاڤاکرنا حکوومەتا نوویا کوردستانێیە. ھەتا ئامەریکا، نەتەوەیێن یەکبوویی و وەلاتێن جیھانێ ژی ئەڤ یەک ب ئەشکەرە ئانین زمان. د ناڤا ھەڤکێشە و گوھەرتنێن ل رۆژھلاتا ناڤین دە، ھەبوونا کوردستانەکە ب ھێز ھەم ل ھوندر و ھەم ژی ل دەرڤە پێویستیەکا دیرۆکییە. د ڤێ ناڤبەرێ دە ئەرکێ مەزن و دیرۆکی ژی ل سەر ملێن پەدەکێ یە.
سەرکەفتنا دار بەروویا کوردستانێ پیرۆز بە.
دلۆڤان عەلی
