ب نه‌مانا ئه‌سه‌د چاره‌نووسا رۆژئاڤا به‌ر ب كو دچه؟
سووریه‌یێ ئیرۆ رۆژه‌كه دیرۆكێ ژیان كر، دیكتاتۆریه‌ت پشتی 53 سالێن ده‌ستهلاتدارییا ره‌ژیما به‌عس ئا حافز ئه‌سه‌د و كوڕێ وی به‌شار هلوه‌شی، مخاله‌فه‌تێ ره‌وش گرته ده‌ستێ خوه ب هێڤیا ئاڤاكرنا سووریه‌یه‌كا نوو، لێ هێژان نه‌زه‌لاله په‌رگالا كو وێ جیهێ ره‌ژێمێ بگره دێ ب ت ئاوایی به، چاره‌نووسا پێكهاته‌یێن سووریه‌یێ وێ چ به، ته‌یبه‌ت چاره‌نووسا كوردان، گه‌لو كورد دێ مافێن خوه ستینن، یان قوناغه‌كه دن یا تاریاتیێ ل پێشییا رۆژئاڤا وه‌لاته؟.
ل 27 مژدارا ئیسال 2024ێ هه‌یئه‌تا ته‌حریر شام ئێریشا ل سه‌ر ئدلب، حه‌له‌ب و ته‌لرفعه‌ت و شه‌هبایێ ده‌ستپێكر و ب ئاوایه‌كی هه‌ری بله‌ز پێشڤه‌چوون، وان باژار ب باژار ژ ده‌ست ره‌ژیمێ ده‌رخستن، ئێریشێ 11 رۆژان ده‌وام كر و ئیرۆ 8 به‌رفانبارێ هه‌یئه‌تا ته‌حریر شام كه‌تن شامێ و داوی ب ره‌ژیما ئه‌سه‌د ئانین، ره‌ژیما كو 53 سالان سووریه ب دیكتاتۆریه‌ت ته‌پساندی.
كورد و ده‌ستپێكا شه‌رێ سووریه‌یێ
ب ده‌ستپێكرنا شه‌رێ ناڤخوه یێ سووریه‌یێ ل سالا 2012ان، كورد ژی وه‌كه ته‌ڤ گه‌لێن دن یێن وی وه‌لاتی ب هێڤیبوون كو ب ئاوایه‌كی كارا ته‌ڤلی شۆره‌شێ ببن، لێ هه‌ر د زوو ده هاتن بێده‌نگ كرن و په‌رچقاندن. ئالیێ كو كورد ته‌پساندین نه ره‌ژیم بوو په‌كه‌كه بوو یا كو ل گۆری لهه‌ڤهاتنه‌كێ شه‌رێ ب وه‌كاله‌ت پێش ره‌ژیما ئه‌سه‌د ڤه ل وێ ده‌مێ دایه ده‌ستپێكرن.
په‌كه‌كێ ل وێ ده‌مێ پارتیا یه‌كیتیا ده‌مۆكراتیك په‌یه‌ده ئاڤاكر، په‌یه‌دێ لهه‌ڤاتنه‌ك ب ره‌ژیما ئه‌سه‌د كر. ل گۆری ل هه‌ڤهاتنێ حكوومه‌تا سووریه‌یێ ژ په‌یه‌دێ خوه‌ست، پاراستنا باكوورا سووریێ ئه‌ركا وان به. په‌یه‌دێ ئه‌ول كوردێن نه‌رازی یێن كو د گۆتن «الشعب یرید اسقاط النظام» ته‌پساندن پشتره به‌رژه‌وه‌ندیێن ره‌ژیما ئه‌سه‌د ل رۆژئاڤا پاراستن، ئانگو «شه‌ره‌كی ب وه‌كاله‌ت» پێش ره‌ژیمێ ڤه مه‌شاند.
راده‌ستكرنا رۆژئاڤا بۆ ره‌ژیمێ
په‌یه‌دێ و باسكێ وێ یێ له‌شكری یه‌په‌گێ، ب ده‌ستپێكرنا شه‌رێ ل دژی داعشێ ل 2014ان هه‌ر د زوو ده ده‌رباسی مه‌یدانا شه‌ر دبه، جه‌نگه‌كه بێ وێنه كر، لێ به‌لی د راستی ده، ره‌ژیما ئه‌سه‌د سوودمه‌ندا یه‌كێ یا ڤێ له‌هه‌نگییا یه‌په‌گێ بوو.
یه‌په‌گێ و هه‌سه‌دێ هه‌رێم هه‌رێم رزگار كرن وه‌كه عه‌فرین، منبج، ره‌ققه، ته‌بقه، كۆبانێ، گرێ سپی، عه‌ین عیسا، سه‌رێ كانیێ، حه‌سه‌كه، قامشلۆ، هه‌ر وها دربێسیێ، شه‌دادیێ و ب ده‌هان باژارۆكێن دن. 11 هزار شه‌هید و 24 هزار بریندار چێبوون، پرانی ژێ خۆرت و لاوێن كورد بوون، ئه‌نجاما ڤێ قوربانیێ ئاڤاكرنا كانتۆنان، پشتره رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر بوو، لێ ئه‌ڤ هه‌ول نه‌بوونه هێڤێنا ئاڤاكرنا كیانه‌كه كورد ئێ ب ناڤێ رۆژئاڤا كوردستانێ.
پشتی 7 سالێن پڕ خویناوی ئێن شه‌رێ ته‌رۆرێ، په‌یه‌دێ جه‌نگا ب وه‌كاله‌ت ب داوی كر و «رۆژئاڤا كوردستانێ» راده‌ستی خوه‌دیێن وێ رژیما سووریێ كر.
په‌یه‌ده كو پارتیا ده‌ستهلاتدارا ته‌كئالی ئا رۆژئاڤایه، وێ د سالێن خه‌بات وته‌كۆشینا خوه دا ته‌ڤ پارت و ته‌ڤگه‌رێن ولاتپارێز دوور كرن، هه‌ر چه‌ند كو سه‌ركرداتیا باشوورێ كوردستانێ ل وێ ده‌مێ ب رابه‌راتیا سه‌رۆك بارزانی ب لهه‌ڤهاتنێن هه‌ولێر و دهۆكێ هه‌ول دا، یه‌كگرتنا پارت و ئالیێن رۆژئاڤا چێبكه، لێ په‌یه‌دێ لهه‌ڤهاتن پێشێل كرن و رۆژئاڤا ته‌كئالی برێڤه‌بر، بریارا قه‌ندیلێ ل سه‌ر په‌یه‌دێ یا زال بوو، لۆما ژ ئه‌و زه‌نگا خه‌ته‌را ژناڤچوونا رۆژئاڤا بوو.
لهه‌ڤهاتنا 2019ێ یا په‌یه‌دێ و ره‌ژیما ئه‌سه‌د
دگه‌ل ده‌ستپێكرنا ئێریشا داگیركاریا تركیێ ل 9 ئۆكتۆبه‌را سالا 2019ان، هه‌سه‌دێ بریار دا ل گه‌ل رژیما ئه‌سه‌د لهه‌ڤهاتنه‌كێ پێك بینه، لهه‌ڤهاتن چێبوو، لێبه‌لێ ئه‌و ب ده‌ستپێكه‌كه هه‌ری خراب بوو ژ روویێن له‌شكری، سیاسی و دیرۆكی ڤه، واته ده‌ستپێكا ژناڤچوونێ.
پشتگه‌رمیا په‌یه‌دێ ب په‌كه‌كێ و وه‌رگرتنا فه‌رمانان ژ قه‌ندیلی، رێ ژ بۆ هاتنا تركیێ بۆ رۆژئاڤا كوردستانێ خوه‌ش كر، هه‌ر وه‌ك په‌یه‌دێ فام نه‌دكر كو به‌رزكرنا وێنه‌یێن ئۆجالان وێ ئێستیفزازا تركیێ بكه و رێ ژبۆ داگیركاریێ ڤه‌كه، وێ باش فام دكر، تركیه وێ ده‌رباسی رۆژئاڤا ببه.
ئارتێشا تركیێ ئێریشا سه‌ر رۆژئاڤا ب به‌هانه‌یا ئاڤا كرنا «هه‌رێمه‌كه ئه‌وله‌هیێ» ده‌ستپێكر، هه‌ر د زوو ده هه‌سه‌دێ هه‌ست ب ترسێ كر و په‌نا ژ بۆ رژیما ئه‌سه‌د بر، پشتی 5 رۆژێن ئێریشێ ل 12 ئۆكتۆبه‌را 2019ان به‌رپرسیارێن هه‌سه‌دێ و حكوومه‌تا سووریێ جڤیان، ئه‌و جڤین یا لهه‌ڤهاتنا ڤه‌گه‌راندنا (رۆژئاڤا كوردستانێ) بوو ژ بۆی ره‌ژیمێ.
ناڤه‌رۆكا لهه‌ڤهاتنا هه‌سه‌دێ و رژیما سووریێ:
ئارته‌شا سووریێ ل ته‌ڤ ناڤچه‌یێن سینۆری ئێن ناڤبه‌را تركیێ و سووریێ ده وه‌ره جێگیر كرن.
ئارته‌شا سووریێ وێ ده‌رباسی ناڤا باژارێن كۆبانێ و منبجێ ببه.
ئارته‌شا سووریێ وێ ده‌باسی ناڤا ته‌بقه‌یێ ببه، هه‌موه‌خت به‌نداڤێن فراتێ و مه‌نسووره كو دكه‌ڤنه سه‌ر چه‌مێ فراتێ ل ره‌ققه.
پالاوگه‌هێن په‌ترۆلێ ئێن دێرازوورێ وێ راده‌ستی سووریێ بهێن كرن.
ئارته‌شا سووریێ ژ هێزێن سووریایا ده‌مۆكراتیك خوه‌ستیه قامشلۆیێ راده‌ست بكه‌ن.
هه‌سه‌ده رازیبوویه باژارێن رۆژئاڤا ب هه‌ڤبه‌شی دگه‌ل رژیمێ وه‌ره‌ن برێڤه‌برن.
ب ڤێ لهه‌ڤهاتنێ، رۆژئاڤا كوردستانێ ئێدی وه‌كه ستاتۆ نه‌هات ته‌ماشه‌كرن، ژ روویێ له‌شكری ڤه ژ ده‌ست چوونا ناڤچه‌یێ بوو، ژ روویێ سیاسی ڤه ڤه‌گه‌رین بوو ژ بۆ ده‌ستپێكا شۆرشا سووریێ و سالا 2012ان، په‌كه‌كێ ووسا ب خوینا 11 هزار لاوێن كورد لیست.
گه‌لۆ چاره‌نووسا هه‌ڤپه‌یمانێن ئه‌سه‌د د سووریه‌یا نوو ده وێ چ به؟
د شه‌رێ 11 رۆژێن رابووری ده كو ئه‌نجاما وێ كه‌تنا ئه‌سه‌د و ده‌ستهلاتا دیكتاتۆر بوو، هێزێن كوردی رۆل لیست، په‌یه‌دێ، یه‌په‌گێ و هه‌سه‌دێ و فه‌رماندارێ وێ مه‌زلووم عه‌بدی د ناڤبه‌را شه‌ڤ و رۆژه‌كان ده هه‌لوه‌ست گوهه‌رتن، مه‌زلووم عه‌بدی یێ كو ل سالا 2019ان گۆتی چاره‌نووسا مه و ئارتێشا به‌شار ئه‌سه‌د یه‌كه و ئه‌م دخوازن هه‌سه‌ده تایبه‌تمه‌ندیه‌كێ د پێكهاته‌یا ئارتێشا ئه‌سه‌د ده وه‌رگره، دوهـ بۆ یه‌كه‌م جار گۆت به‌شار ئه‌سه‌د دیكتاتۆره! .
چه‌كدارێن ته‌حریر شام د شه‌رێ 11 رۆژێن رابووری ده ته‌ڤی كو چ په‌ڤچوونێن ووسا ب هه‌سه‌دێ ره نه‌كرن، لێ به‌لێ هه‌ر هه‌سه‌ده ب ئیخانه‌تێ و لهه‌ڤهاتنا ب ره‌ژیما ئه‌سه‌د ره تاونبار كر، ئه‌ڤ یه‌كێ ئاماژه‌یێن خێرێ ب خوه ره نا ئینه. سالح موسلم دوهـ ل مه‌دیایا په‌كه‌كێ ده‌ركه‌ت و د نرخاندنا ره‌وشێ ده په‌سنێ مخاله‌فتا سووریێ دكر. ته‌ڤی ڤان هه‌لوه‌ستێن نه‌جیهگیر هێژان ژی نه‌زه‌لاله كانێ ب نه‌مانا ئه‌سه‌د ره‌وش وێ ل سووریێ و رۆژئاڤا به‌ر ب كو بچه و مخاله‌فتا كو ده‌ستهلات گرتیه ده‌ست خوه وێ چ ره‌فتاره‌كی ب باسكێن په‌كه‌كێ یێن ل رۆژئاڤا بكه.
لوما دڤێ كوردێن رۆژئاڤا ژ بۆ كو ڤێ ده‌رفه‌تا زێڕین وه‌ندا نه‌كن، دڤێ ژ په‌كه‌كێ و باسكێن وێ یێن رۆژئاڤا ره ببێژه ده‌ڤ ژ رۆژئاڤا به‌ردن، ده‌ڤ ژ رێڤه‌به‌رییا ته‌كئالی و دژمناتییا پارتیێن كوردستانی و وه‌لاتپارێز به‌ردن، دڤێ ئێدی ته‌ڤ پارت و ئالیێن سیاسی یێن كوردی ب هه‌ڤره بخه‌بتن و مافێن كوردان د سووریه‌یا نوو ده ده‌ست بخن، دڤێ رێ نه‌دن ئێدی قه‌ندیل و جه‌میل باییكێ كو دبێژه پێوه‌ندیێن مه ب مالباتا ئه‌سه‌د ره دیرۆكی نه چاره‌نووسا ڤێ په‌رچه‌یا كوردستانێ وه‌ندا بكنه‌ڤه. دڤێ كورد ل دۆرا هه‌ڤ كۆم ببن و ژ په‌كه‌كێ ره ببێژه به‌سه، تایبه‌ت كو ئاردۆگان به‌ریا چه‌ند رۆژان ژی گه‌ف خوارنه و گۆتیه كو ئه‌و رێ ناده په‌كه‌كه سوود ژ ره‌وشا كو نوو ل سووریێ ده‌ردكه‌ڤه ببینه.
