ئیرۆ ئەم سالڤەگەرا 100ێ یا کو شێخ سه‌عید و هەڤالێن وی تێدا ژ ئالیێ دەولەتا ترکیێ ڤە هاتبوون سێدارەدان، ب رێزداری و مننەت ل بیرتینین و ل هەمبەر خەباتا وان سەرێ خوە دچەمینین. بیرهاتنا وان د لێگەرینا مەشا ئازادی و سەرخوەبوونا نەتەوه‌یا کورد دا هەردەم بوویە قیبلەگەها ئازادیخوازان.
و ئیرۆ د سالڤەگەرا 100 سالییا وی دا، پێویستە کو ئه‌م ب خودان ل خەباتا شێخ سه‌عید و هەڤالێن وی و تەکۆشینا کو وان ژ بۆ مە هشتنە دەرکەڤین. نە تنێ ب گۆتنێ لێ ب كریار، دڤێت ئەم ڤێ خەباتێ سه‌ر و ژ نوو تێبگه‌هین و د دیرۆکا کوردان دا مافێ وێ یێ راست پێ بده‌ین. ئەڤه ژ بۆ مە هەموویان ئەرکەکێ زۆر گرنگە.
سەرهلدانا شێخ سه‌عید و رۆلێ دیرۆکی یێ تەڤگەرا ئازادی یا کو رێكخستنکارێ ڤێ سەرهلدانێ بوو، ژ ئالیێ کوردان پێویستی ب خودانلێده‌ركه‌تێ هەیە. سەرهلدانا شێخ سه‌عید کو 1.5 ساله و نیڤان پشتی لۆزانێ دەست پێ کر، سەرهلدانەکا نەتەوەیی یا هەره بەرفرەهـ بوو ل دژی سیستەما قرکەر یا دژه-کورد هاتبوو کرن. رەخنەیێن ل سەر کێماسیێن ته‌کتیکی و مژارێن تەکنیکی یێن ناڤخوه، ژ نرخ و هێزا ڤێ سەرهلدانا مەزن ژ ئالیێ ئارمانجا نەتەوەیی، دەروونناسییا جڤاکی و چاندا بەرخوەدانێ ڤە ژ بۆ کوردان کێم ناکه‌ن.
لێ ئیرۆ واتە و رۆلێ دیرۆکی یێ سەرهلدانا شێخ سه‌عید د بن ئێرشەکا پرئالی دا یە. ژ ئالیەکی ڤه دیرۆکا دەولەتا کۆلۆنیال یا ترکیێ كو شێخ سه‌عیدی و خەباتا وی وەکی سەرهلدانەک پاشڤەروو، ئۆلی، دژو-سکولاریزمێ و ب ته‌شویقا ئینگلیزان نیشان ددەت. کەمالیست سەرکێشیا ڤێ شرۆڤەیا چەوت دکه‌ن و دخوازن تێگەهەکێ دیرۆکی ب ڤی شێوازی بئافرینن.
ژ ئالیێ دن، ئۆجالان و رێخستنا وی په‌كه‌كه ل سەر شێخ سه‌عید و خەباتا وی سیاسەتەکا شەرێ تایبەت یا دوئالی د مەشینن.
د ئێرشا ئۆجالان و پارتیا وی یا ل سەر شێخ سه‌عید و سەرهلدانا وی دا، رێبازا یەکەم رێبازەکە کو ل سەر شرۆڤەیا کەمالیستان پێكدهێت. ئۆجالان ژی ل گۆری شێوازێ کەمالیستان سەرهلدانێ وەکی «یاریا ئینگلیزان» پێناسە دکەت و سەرهلدانێ رەشدکەت.
ئەڤ شرۆڤەیا ئۆجالان خییانەتەکە ل دژی شێخ سه‌عید، هەڤالێن وی و دیرۆکا کوردستانێ. لێ ژ بۆ ڤەشارتنا ڤێ رێبازا خیانەتێ، ڤێ جارێ رێبازا دویەم ب کار دئینن و وەکی کو ئه‌و ب خودان ل شێخ سه‌عیدی دەردکەڤن، وه‌ك هەسپێ ترواده‌یێ ئه‌و هەول دده‌ن ناڤەرۆکا بنگەهین یا پرەنسیب و ئارمانجا سەرهلدانێ پووچ بکه‌ن. ب ڤی ئاوایی هەول دده‌ن كو نه‌رازیبوونێن ژ گەل دهێنه سەر پککێ ژی ئاستەنگ بکه‌ن.
میناک، دوهی ل بروکسەلێ کۆنفەرانسەک هاتە ئۆرگانیزەکرن. کۆنفەرانس ب ناڤێ “سالڤەگەرا 100ێ یا سەرهلدانا شێخ سه‌عید، تەڤگەرا ئازادی، شێخ سه‌عید و هەڤالێن وی، بیر و دژاتییا کۆمی” ژ ئالیێ کۆنگرەیا نەتەوەیی یا کوردستانێ (كه‌نه‌كێ) یا گرێدایی په‌كه‌كێ، جڤاتا ئیسلامی یا کوردستانێ، ئەنستیتیویێن کوردی یێن ئه‌لمانیا و بەلجیکایێ ڤە هات ئۆرگانیزەکرن. هەروه‌ها هاتە ئدیعاکرن کو ئۆجالان ژی پەیامەک بۆ کۆنفەرانسی هنارتیه. د پەیامێ دا ئۆجالانی گۆتیە: «رێیا شێخ سه‌عید ب پارادیگمایا نەتەوه‌یا دەمۆکراتیک ڤە دێ گه‌هیته واتەیا خوە».
ئەڤ کۆنفەرانسه تنێ شانۆیەکە کو ژ بۆ ڤەشارتنا تەسلیمبوون و خیانەتا ئۆجالان هاتیە کرن. ئۆجالان نە ل هەمبەری شێخ سه‌عید و نه ژی ل هەمبەری چ سازوومانکارێن دیرۆکا کوردستانێ نە خودان رێز و حورمه‌ته. د شێوازێ شرۆڤەیا دیرۆکا کوردستانێ یا ئۆجالان دا هەموو سەرۆک و رێبەرێن کوردان بەلەنگاز، بێفکر و خائین بوون. ل گۆری شرۆڤەیا دیرۆکا ئۆجالان، دیرۆکا کوردستانێ ب په‌كه‌كێ دەسپێکرییە و ژ بلی وی، چ تەڤگەرێن واتەدار و چ سەرۆکێن د رێزدار نینن. په‌كه‌كه ژ سالێن 1990ێ ڤێ بۆچوونا خوە د ئەدەبیاتێن خوە دا بەلاڤدکەت و هەموو تەڤگەرێن کوردی یێن دیرۆکی وەکی تەڤگەرێن نەتەوەپارێزێن کەڤنەشۆپ پێناسە دکەت. ئۆجالان د دیالۆگێن خوە یێن ل گه‌ل یالچین کوچک دا یێن سالا 1994ێ ژی ئاشكه‌را دبێژیت کو شێخ سه‌عید “ژ ئالیێ ئینگلیزان ڤە هاتیە رێڤەبرن”.
لێ پشتی چوونا ئیمرالیێ ئۆجالانی د شرۆڤەیا شێخ سه‌عیدی دا بێترس كار كر و ب فەرمی ئێریش ل شێخ سه‌عید کریە. بنێرە کا د 13 شباتا 2002ێ دا چ دبێژیت: “خودایێ مستەفا کەمال ژ خودایێ شێخ سه‌عیدی خورتترە، نێرینا مسته‌فا کەمال یا ئۆلی ژی ژ یا شێخ سه‌عید پێشکەتیترە. هەتا سالا 1925ێ شێخ سه‌عید ل کیڤه بوو؟ دەما زیان گه‌هشتیه بەرژەوەندیێن وی، دەرکەته مەیدانێ.”و هتد. لێ شێخ سه‌عید و تەڤگەرا ئازادی ب توندی ل دژی پەیمانا لۆزانێ دەرکەتبوون. ئۆجالان ب ڤی ئاوایی دبێژیت کو شێخ سه‌عید تنێ ژ بۆ پاراستنا داهات و سامانێ خوە سەرهلدان کریە.
هەمان ئۆجالان د دیدارا خوە یا ل گه‌ل پارێزەران یا 14 حزیرانا 2000ێ ژی ژ بۆ بێواتەکرنا شێخ سه‌عیدی وه‌ها گۆتیە: «ب دامەزراندنا کۆمارا ترکیێ رە هەموو ئازادیێن کوردان دهاتنە ناسین. ئه‌تاتورك، ژ ئالیێ ستراتەژی ڤە نێزیکی کێشەیێ د بوو. ب رێژەیەکا گرنگ کورد بەشداری شەرێ ئیستیقلالێ بوون. هەتتا عەشیرا مە ژی بەشداری کریە. بریتانیا، مژارێن نەفتا مووسل – کەرکووکێ… هتد هەبوون. سەرهلدانا شێخ سه‌عید ب ئارمانجا وه‌رگرتنا قه‌ربوویێ ژ ئه‌تاتوركی هاته پلانکرن و کورد هاڤێتنه د ناڤا ئاگری دا. ئەڤ سەرهلدانه ژ بۆ کوردان كاره‌ساته‌كا مەزن بوو».
ل گۆری دەولەتا ترکان شێخ سه‌عید مرۆڤەکێ جاهل، پاشڤەروو و دیندار بوو. هەتا نەدزانی بئاخڤیت ژی. ئۆجالان ژی هەمان تشتی دبێژیت و د دیدارا خوە یا ل گه‌ل پارێزەران یا 23 گولانا 2001ێ کو خوە ب شێخ سه‌عید همبه‌ر دكه‌ت و دبێژیت: «شێخ سه‌عید دەمێ دچوو سێدارێ، دەربارێ پێڤاژۆیێ دو پەیڤ نەکرن. حکمەتا من د ڤێرێ دا یە».
یانی ل گۆری ئۆجالان شێخ سه‌عید هەتا دەمێ دچوویه سێدارێ ژی ب وێ قه‌ده‌رێ جاهل بوو کو نەدزانی تشتەکێ ببێژیت. لێ وه‌سا نینە. لێ ئۆجالانی ل دادگەهێن ترکیێ «ژ دایکێن عەسکەرێن ترک یێن کو د شەری دا مرین لێبۆرین خواست». شێخ سه‌عیدی لێبۆرین ژ کەسێ نەخواست و تەسلیم نەبوو لێ ئۆجالان تەسلیم بوو. ئۆجالان دشیا گەلەک ئاخافتنان بکەت لێ ئەو ب گۆتنا “دایکا من ترکە” خواست خوە ژ سێدارێ رزگار بکەت. شێخ سه‌عید دەمێ سێدارەدانێ بانگ کر و گۆتبوو: “داوییا ژیانا من ل دنیایێ هات. ئەز خوە د رێیا نەتەوا خوە دا فیدا دکه‌م، ب چ ئاوایی پەشێمان نینم. دێ رۆژەکێ نەڤییێن من تۆلا مە ژ دژمنێ مە ڤه‌كه‌ن، ئەڤه بۆ من بەسە».
دەمێ ئەم ل ژیان و هەلوەستا وان یا ل هەمبەری مرنێ د نێرین، ئەم دشێین ڤێ ب ئاشكه‌رایی ببێژین: «ئۆجالان چ جار جەسارەت نەکرییە وەکی شێخ سه‌عید و هەڤالێن وێ بێترس به‌ر ب مرنێ ڤه بچیت. ئۆجالان ب تەڤاهی ل دژی رێیا شێخ سه‌عیدە. هەتتا دژمنێ وێ رێكێ یە».
هەکە ئەم حسابه‌كا ئاسان بکه‌ین. شێخ سه‌عید ئەو کەسە یێ کو پێشەنگییا سەرهلدانێن کوردی قەبوول کری. مستەفا کەمال ئەو کەسە یێ کو شێخ سه‌عید سێدارە دایی و کورد قرکرین. ئۆجالان ژی ئەو کەسە یێ کو مستەفا کەمالی وەکی شۆرەشگەر و پێشڤەروو پێناسە دکەت. نها دپرسین گەلۆ ئۆجالان نێزکی شێخ سه‌عیدی یه یان ژی نێزیکی مستەفا کەمالی یه؟ بێ گومان ئۆجالان کەمالیستکێ عه‌یار 24. گەلۆ مرۆڤ دشێت هەم کەمالیست بیت هەم ژی دلۆڤانێ شێخ سه‌عید بیت؟ بێ گۆمان نه…
گەلۆ مرۆڤ دشێت هەم ژ ئۆجالان و نێرینێن وی حه‌ز بکەت و هەم ژی دلۆڤانێ شێخ سه‌عیدی بیت؟ نه.. نه.
رێبەرێن کورد یێن دیرۆکی «قازی محەمەد، شێخ سه‌عید، شێخ عەبدولسەلام بارزانی، نووری دێرسمی، نوورەدین زازا، خالد بەگێ جبری» و کەسایەتێن کو ئه‌م نه‌شێین ل ڤێرێ به‌حسا وان بكه‌ین د هه‌مان جه‌بهێ دا نه. رێیا وان رێیا پیرۆز یا کوردستانێ یە. جەپهێ ئۆجالانی ژی ب مستەفا کەمال، ماهر چایان، دەنیز گەزمش و ترکێن دن یێن خوەدی ئارمانجێن چەپگره و د هەمان جەپهێ دا یە. رێیا ئۆجالانی رێیا ترکیێ یە. د ناڤبەرا ڤان هەر دو جەپهان دا ناکۆکیەکا خوینێ هەیە.
یانی کوردێن هێژا؛ هوون نکارن هەم ئۆجالانچی هەم ژی شێخ سه‌عیدچی بن. هوون نکارن هەم ئۆجالانچی هەم ژی کوردستانی بن. رێیا کوردستانیبوونێ و رییا ترکبوونێ دو رێكێن وەکی عه‌رد و ئاسمان ژ هەڤ دوورن.
