تێکۆشینا مەهمەت شەنەر د سالڤەگەرا 34ێ یا کوشتنا وی دا و تەسلیمبوونا ئۆجالان
مەهمەت شەنەر د 1ێ مژدارا 1991ێ دا ل باژارێ قامیشلۆ یێ رۆژئاڤا ژ ئالیێ تیمەکێ گرێدایی په‌كه‌كێ و موخابه‌راتا سووریێ ڤە هاتە کوشتن. ئەنجامێن سیاسی و لەشکەری یێن کوشتنا شەنەر و كارتێكرنا وێ تاوانێ ل سەر دیرۆکا داوی یا کوردستانێ، هەتا پشتی 34 سالان ژی، هێژ ژی باش نەهاتییە فێم كرن.
د سالێن نۆتان دا، ب تایبەتی ل باکورێ کوردستانێ، نێچیرا شەنەرچییان هاتە دەستپێکرن
کوشتنا شەنەر ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە وەکی “تەسفیەکرنا خائینەکی و رزگارکرنا شۆرەشێ” هاتە نیشاندان. د سالێن نۆتان دا، ب تایبەتی ل باکورێ کوردستانێ، نێچیرا شەنەرچییان هاتە دەستپێکرن. ناڤێ شەنەر بوو هەڤواتەیا ته‌سفیەکاری و سیخۆریێ.
دەردۆرێن ل دەرڤەیی په‌كه‌كێ کوشتنا شەنەر زێده‌تر وەکی “کوشتنا بێرەحم یا هه‌ڤركێن وی” شرۆڤە کرن و ل سەر ڤێ ئارگومانێ رەخنە ل په‌كه‌كێ کرن. لێبەلێ، کوشتنا مەهمەت شەنەر بوویەرەک بوو کو رێیا دیرۆکا داوی یا 35 سالان یا باکورێ کوردستانێ گوهارت و چارەنووسا وێ دیار دکر. گەر مەهمەت شەنەر كاریبا د کۆنگرەیا 4 یا په‌كه‌كێ دا عه‌بدوللا ئۆجالانی ئاستەنگ بكه‌ت و عەقلییەتا د ناڤ په‌كه‌كێ دا بگوهۆریت، چارەنووسا باکورێ کوردستانێ دا پر یا جودا بیت.
رەخنەیێن مەهمەت شەنەر يێن ل سەر ئۆجالان نەتەنێ هه‌ڤركیه‌كا سەرۆکاتیێ بوو ل گه‌ل ئۆجالان. شەنەر رەخنە ل تەڤاهیا سیسته‌مێن سیاسی، لەشکەری، دیپلۆماتی و کادرێن په‌كه‌كێ دگرتن و گوهارتنەکا دەمۆکراتیک یا رادیکال پێشبینی دکر.
ئەگەر هەلمەتا شەنەر یا ژ بۆ کوردستانێ ل دژی عه‌بدوللا ئۆجالان سەرکەفت با، عه‌بدوللا ئۆجالان ئیرۆ، پشتی 41 سالان شەر، د سه‌ر 50 هزار قوربانی و وێرانکرنا کوردستانێ دا، هنده ب بێشەرمی نه‌دشیا ببێژیت، “كارتێكرنا خەتا نه‌ژادپەرسەتی، نەتەوه، دەولەتەکا جودا، فەدەراسیۆن، خوەسەریا ئیداری و چارەسەریێن چاندی، ئەنجامێن نەچاریێ بوون ژ بۆ سۆسیۆلۆژییا جڤاکا دیرۆکی”.
مەهمەت شەنەر د سالێن 1970یان دا وەکی یەک ژ گه‌نجێن هەره ناڤدار یێن کوردستانێ دەرکەته پێش. ئەو هانده‌ره‌كێ ژێهاتی، رێخستنڤان و مرۆڤەکێ کاریزماتیک بوو. ئەو بەرخوەدانڤانەکێ لەهەنگ یێ زیندانا دیاربەکرێ یا 1980 بوو. ناڤ و دەنگێ وی هێژ زێده‌تر مەزن بوو. ئەو د سالا 1989ێ دا هاتە بەردان و ئەو هاته ئاکادمییا مەهسووم کۆرکماز. دەما کو ئەو هاتییە بەردان، په‌كه‌كه ل هه‌موو جهه‌كی راستی ئاستەنگیێن مەزن دهات. ل گەلەک دەڤەران، ب تایبەتی ل بۆتانێ، خه‌لك و گەریلا ل هەڤ کەتن؛ سڤیل ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە دهاتن کوشتن، و خەلکێ دەڤەرێن شەر د بوونه جەحش. شەرێ گەریلا ئالۆز ببوو. رژێما سەدامی د ناڤ گوهۆرینەکا مەزن دا بوو و دەنگێ شەرێ کەنداڤێ دهات بهیستن. ژ بۆ کوردان شەرت و مەرجێن گرنگ هەبوون. واته، شەنەر نە تەنێ په‌كه‌كە، ئەو د قۆناغه‌كا گرنگ یا وەرچەرخانا کوردان دا هاتە ناڤا مه‌یدانا سیاسەتێ دا. چاڤدێریێن وی یێن وێ دەمی، رەخنەیێن وی یێن ل سەر په‌كه‌كێ و بەرنامەیا وی یا سیاسی دشیان ژ بۆ کوردان ببنه ئه‌گه‌را ده‌ستكه‌فتییه‌كێ مەزن.
مەهمەت شەنەر شەرت و مەرجێن سیاسی باش فێم دكرن و دخواندن. شەنەر دیار کر کو “سۆسیالیزما راستین نها هلوەشیایە و دڤێت کورد تێکۆشینەکا جودا بكه‌ن.” شەنەر ب ئاشکەرایی دیار کر کو خەتا گەریلا، شەر و پەڤچوونێن کلاسیک یێن په‌كه‌كێ مەحکوومی تێکچوونێ یە. ل گۆری شەنەر، ئه‌و شەر چ دەستکەفتیەکی ب ده‌ست نا ئێخیت؛ بەرەڤاژی ڤێ، کورد دێ زیانێن مەزن ده‌ن. ژ بەر ڤێ یەکێ، شەنەر تێکۆشینەکا سیاسی ب پێویست ددیت، تێکۆشینەک کو چالاکییا لەشکەری د ناڤ پارتیێ دا ژی لێ د هەمان دەمی دا رێخستنەکا پرئالی یا خه‌لكی ژی د ناڤ خوە دا بگریت. عه‌بدوللا ئۆجالان دیار کر کو شەنەر “ل دژی تێکۆشینا گەریلایان یا ل کوردستانێ یە” و ژ بەر ڤێ یەکێ پێدڤییە کو بهێته ته‌سفیەکرن.
بالکێشە، 34 سالان پشتی کوشتنا شەنەر، ئۆجالان تشتێ کو شەنەر ل سەر تێکۆشینا گەریلایان گۆتبوو ئەو نوکە دوبارە دکەت. ئانكو، ئاپۆ ژ نوو دبێژیت “شەرێ گەریلا ب سەر نەکەت؛ تێکۆشینەکا سیاسی پێویستە.” یانی، گەر خەتا شەنەر ب سەرکەفتبا، 50 هزار کەس نەدمرن.
پشتی وێرانیا مەزن یا کو ژ بەر شەرێ ل باکورێ کوردستانێ چێبووی، چار نفشان ئانكو 50 هزار کەسان ژیانا خوە ژ دەست دان (ئه‌ڤه ئه‌و ژماره‌یه یا كو موراد قارایلان گۆتی؛ لێ د راستیێ دا، هەژمار پر زێدەترە)، ئۆجالان نوکە رادگەهینیت و دبێژیت کو خەتا وان یا شاشه. دەمێ کو ئەم دبێژین مەهمەت شەنەر دشیا دیرۆکێ بگوهۆریت، مەبەستا مە ئەڤە بوو.
ب راستی، د سالڤەگەرا 34ێ یا شەهادەتا وی دا، راستیا خەتا مەهمەت شەنەر پڕ ئاشكرا یه.
دڤێت خالەکا دی ژی بهێته دەستنیشانکرن: شەنەر دگۆت ئۆجالان پرسگرێکا کورد قوربانی کۆلۆنیالیست و دەزگەهێن ئیستیخباراتی دکەت. بۆ نموونە، د سالا 1991ێ دا، دەما کو خه‌لكێ باشوورێ کوردستانێ ژ رژێما سەدام د ره‌ڤی، وی ب ئاوایەکی خوەش هەلوەستا په‌كه‌كێ ئاشکەرا کر و گۆت:
“دەمێ کو گرسەیا باشوورێ کوردستانێ رابوو سەر پیان و باژار یەک ب یەک گرتن و رژێما سه‌دام هلوەشاندن، تێکلیێن ئاشکەرە ل گه‌ل دەزگەهێن ئیستیخباراتێ یێن ئیراقێ د بن ناڤێ ئەم ل گه‌ل رژێما سەدام تێکلیێن ته‌کتیکی دمەشینن دهاتن پاراستن. ده‌ما کو سەرهلدان دەست پێ کرین، ل کوردستانا باشوور نێزیکی 2 هزار گەریلایێن چەکدار هەبوون، و ل هەرێمێ چ هێزەکا دی یا چەکداری ژ دەرڤەیی مە نه‌بوو. د سه‌ر ڤێ چه‌ندێ را، ب ته‌علیماتێن کو ئەڤ سەرهلدانه دێ هێته تەپساندن، ئەم په‌یوه‌ندیێن خوە ل گه‌ل رژێمێ خراب ناكه‌ین، ئەم مایتێكرنێ د رەوشێ دا ناكه‌ین، گرسەیا باشوورێ کوردستانێ بێ رێبەر و بێ پاراستن مان.”
شەنەر پاشی دەربارێ ڤێ هەلوەستا ئۆجالان گۆت: چاوا ئاپۆی د دەستپێکا 1991ێ دا دەرفەتێن رزگاریێ ل باشوور تێکبرن و ئەو چاوا فرۆتن، ئەڤه مژارەکە کو ژ هێلا هەمی خه‌لكێ مە ڤە تێ مەراق کرن، و هەروەها ژ هێلا شۆرەشگەر، وەلاتپارێز، هەمی کادرێن پارتیێ و شەرڤانان ڤە هێژ نەهاتییە فێم کرن، و ژ بەر ڤێ یەکێ ئەڤ مژار بوویە جهێ نەرازیبوونێ.
شەنەر د ئۆپەراسیۆنەکا هەڤبەش یا په‌كه‌كێ و ئاژانسا ئیستیخباراتا سووریەیێ (موخابه‌راتێ) دا هات کوشتن
بالکێشە کو شەنەر و تەڤگەرا وی ژ خوە ژ هەڤپەیڤینێن ئۆجالان ل گه‌ل رۆژنامەڤانان هایدار بوون. وان دیت کو ئۆجالان د هەڤپەیڤینێن خوە دا هەمی ئەندامێن په‌كه‌كێ دەردئێخیت ژ دەرڤە و دبێژیت، “مەهمەت عەلی براند د چانتا خوە دا چ بۆ ئۆجالان ئینا و چ ژ ئۆجالان وه‌رگرت؟” یانی، ئەو ژ په‌یوه‌ندیێن نەزەلال یێن ئۆجالان ل گه‌ل دەولەتا ترک، دەولەتا سووریێ پر عاجز بوو. وی دخوەست کو ئۆجالانی ژ ئه‌نیا دژه-شۆرەشێ ده‌ربێخیت.
لێ ئەو یەک پێکنەهات. ژ بەر کو کەسی نەدخوەست کەسەکێ دی شوونا ئۆجالان بگریت. دەولەتا ترکی نەخوەست ژ بەر کو وان ئهركهك دایە ئۆجالان. سووریەیێ نەخوەست ژ بەر کو وان ئهركهك دایە ئۆجالان. ژ بەر ڤێ یەکێ شەنەر د ئۆپەراسیۆنەکا هەڤبەش یا په‌كه‌كێ و ئاژانسا ئیستیخباراتا سووریەیێ (موخابه‌راتێ) دا هات کوشتن. یانی، ئۆجالان ب تنێ نەبوو سەرۆک؛ کۆلۆنیالیست و داگیرکەران دخوەستن کو ئەو ببیته یەکانە رێبەر و سەرۆکێ په‌كه‌كێ.
د کۆنگرەیا 4ێ یا په‌كه‌كێ دا، مەهمەت شەنەر داخوازكربوو ئۆجالان بهێته لێپرسینكرن
د کۆنگرەیا 4ێ یا په‌كه‌كێ دا، مەهمەت شەنەر داخوازا لێپرسینەکێ ل سەر تەڤاهیا مه‌یدانا رۆژهلاتا ناڤین کر. ب راستی، هەموو کەسێن کو د کۆنگرەی دا ئامادە بوون، دگه‌ل جەمیل بایک (تەنێ کەسێ کو بەشدار نەبووی برایێ ئۆجالان، ئۆسمان ئۆجالان بوو)، ب ڤێ پێشنیارێ رازی بوون. ئەڤه دهێته وێ واتەیێ کو ئۆجالان دێ هێته لێپرسینکرن.
لێ مخابن، ئیرادەیا شەنەر و هەڤالێن وی نه‌شیا دەستهلاتدارییا هەڤبەش یا ئۆجالان و کۆلۆنیالیستان بشکێنیت. دژمنێ کو ئەو دگه‌ل بوو پر مەزن بوو، و وان دۆست نه‌بوون. شەنەر د ئۆپەراسیۆنەکا هەڤبەش یا ئۆجالان و کۆلۆنیالیستان دا هات کوشتن. و ئەگەر دیرۆک ب ڤی رەنگی نه‌هاتبا گوهۆرین و کۆنگرە د لێپرسینا ئۆجالان دا ب سەرکەفتبا، کوردێن ل کوردستانێ دێ د وارێ یەکیتیا نەتەوەیی، سیاسەتا دەمۆکراتیک و ..هتد. دا د رەوشەکا پر چێتر دا بن.
ئۆجالان: من شه‌نه‌ر كوشت
سەرۆکاتیا نها یا ئۆجالان ب رژاندنا خوینا کورێن کوردێن ناڤدار یێن مینا شەنەر هات بدەستخستن. ب راستی، وی ب خوە ل ئیمرالیێ گۆته حه‌سه‌ن ئاتلا ئۆگور “من گۆته ئیستیخباراتا سووریەیێ، ئەو دخوازن من بگرن. هوون نکارن من کۆنترۆل بکن. من شەنەر کوشت.” وەکی دی ژی، هه‌گه‌ر ئۆجالان بشێت نوكه وه‌سا ب بێشەرمی تەسلیمبوونا خوە راگه‌هینیت، ئەو ته‌نێ ژ به‌ر وێ یه‌كێ یه كو وی وەلاتپارێزێن راستین یێن مینا شەنەر د ناڤ ملله‌تی دا به‌رزه کرینه.
شەنەر هەلبەستڤان، نڤیسکار، سیاسەتمەدار و مرۆڤەکی تێکۆشەر بوو. ئەو رێبەرەکی کاریزماتیک و كاریگه‌ر بوو. گەلەک تشتێن دی هەوجەنە کو بهێنه نڤیساندن و ڤەگۆتن. و مخابن، ئێشا نەناسکرنا مەهمەت شەنەر دێ هێژ ژی بەردەوام بکەت.
د سالڤەگەرا 34ێ یا شەهادەتا وی دا، ئەم سەرێ خوە ل بەر بیرئانینا وی و کەدا وی دتەوینن.
