گەلۆ دێ چ هێت سەرێ کوردێن کو نە ئۆجالانیستن؟ کی ژ دارکا مازی دترسە و چما؟
دارکا مازی، کو د ئیلۆنا 2019ێ دە وەشانێن جەرباندنێ دەست پێ کر، د جۆتمەھێ دە ب فەرمی دەست ب وەشانا خوە کر. ب بەشێن ب زمانێن عەرەبی، فارسی و ترکی، و ھەر وەھا ب زاراڤەیێن کوردی مە وەشان کر. شەش سالن، ئەم ھەول ددن کو ل سەر شۆپا حەقیقەتێ گەلێ خوە ئاگاھدار و رۆناک بکن.
د شەش سالێن بۆری دە، مە پشتگری دا ھەر تشتێ کو ژ بۆ کوردێن ل ھەر چار بەشێن کوردستانێ باش بیت. و مە ھەول دا کو تشتێن نەناس یێن دیرۆکا کوردان یا داوی ڤەبێژین. بێ گومان، دەما کو مە چویڤکێ راستییێ کریە د خلێفکا ھندەک لایەنان دە، ئەم راستی گەلەک ئێریشان ھاتین. ژ مالباتێن مە بگرە ھەیا باب و کالێن مە بێرێزی پێ ھاتن کرن. گۆتنێن ھەری زێدە ل مە ھاتن کرن “ھوون ئەندامێن دەولەتا ترکن، ھوون ئەندامێن میتێ نە.” ئەڤ بوون. ب تایبەتی ئەندامێن پەکەکێ ئەم ب “خزمەتکرنا دەولەتا ترک” تاوانبار کرین. ھەتا ئەندامێن یەنەکێ یێن کو ل سلێمانیێ شەربەتا پەکەکێ ڤەخوارین ژی گۆتنێن ب ڤی رەنگی ل دژی مە کرن. واتە، وان دخوەستن دارکا مازی وەکی سازیەکا میتێ نیشان بدن.
و دەم ھات و دەوران دەرباس بوو، ئەو کەسێن کو ئەم وەکی ئاموورێ فاشیزما ئاکەپێ-مەھەپێ ب ناڤ دکرین، دەرکەت ھۆلێ کو سەرۆکێن وان لگەل ئاکەپەێ-میتێ و مەھەپێ نازداری دکرن. واتە، دەردکەڤە ھۆلێ کو ئەو کەسێن کو ژ مە رە دگۆتن میت لگەل میتێ کار و بارێن سییاسی دکرن، و ھەموو دانوستاندنێن وان لگەل ترکیێ و میتێ ئەشکەرە بوونە. نھا، ئاکەپە و مەھەپە ڤان کەسان دپارێزن.
د راستیێ دە، ئەو کەسێن کو ژ مە رە دبێژن میت د دو کۆمان دە نە. کۆما یەکەم ژ وان کەسان پێک تێ یێن کو راستیێ نزانن، شیانا لێکۆلینێ نینە و ھاتنە سەردابرن. کۆما دویەم ژ وان کەسان پێک تێ کو دزانن کو ئاگاھی، شیرۆڤە و چاڤدێریێن دیرۆکی و یێن ھەیی یێن کو ژ ھێلا دارکا مازی ڤە تێنە پێشکێش کرن راستن، لێ ژ ئەشکەرەبوونا راستیێن خوە دترسن.
و ھەر کو دەم دەرباس بوو، ھەژمارا کەسێن کو ژ وەشانێن دارکا مازی دترسن زێدە بوو. میناک، دەما بەرێ پەکەکێ و ھندەک تەڤگەرێن ئالیگرێ وێ دژ دەردکەتن، لگەل دەمی، دەولەت ژی تەڤلی ڤێ دژبەرییا دارکا مازی بوو.
بۆ میناک، حکوومەتا ئیرانێ د ناڤیێن پێشین دە بوو کو دارکا مازی ئاستەنگ کر. ژ بەر کو مە دیرۆکا پەکەکێ ب تایبەتی پەیمانێن جەمیل بایک لگەل حکوومەتا ئیرانێ ئیمزا کرین ب بەلگە ئەشکەرە کرن.
پشتی دەمەکێ، حکوومەتا ترکیەیێ ژی تەڤلی جەپھێ دژی دارکا مازی بوو. د دەستپێکا سالا 2021ێ دە، حکوومەتا ترکیەیێ گھیشتنا بەشێن عەرەبی و کورمانجی یێن دارکا مازی قەدەغە کر. پاشێ، گھیشتنا حەسابێن مە یێن عەرەبی، کورمانجی و سۆرانی ل سەر تۆرا Xێ ژی قەدەغە کر. مە گەلەک جاران ئایپییێن نوو کرین، لێ نەچار ماین کو مالپەرا خوە بگوھەرینن.
بێ گومان، وەشانێن مەیێن ترکی ژی راستی ئێریش و قەدەغە یێن دەولەتان ھاتن.
بالکێشە کو چەند رۆژان بەری کو نامەیا عەڤدللا ئۆجالان یا ژ بۆ ھلوەشاندنا پەکەکێ وەرە وەشاندن، گھیشتنا رووپەلا مە یا X ل ترکیەیێ ھاتە ئاستەنگکرن. د ھەمان دەمێ دە، گھیشتنا مالپەرێ مە ژی ھاتە ئاستەنگکرن، ھەر وەھا گھیشتنا ناڤێ دارکا مازی ژی ھاتە ئاستەنگکرن. ھەتا ئەم نەچار مان کو ناڤێ مالپەرا خوە بگوھەرینن.
ژ دەما کو پێڤاژۆیا ھەڤبەشا ئۆجالان-ئەردۆگان-باخچەلی دەست پێ کری، حەسابێن مە یێن فەیسبۆک و X سێ جاران ھاتن ئاستەنگکرن.
د داویێ دە، د 18ێ جۆتمەھێ دە، X ژ مە رە راگھاند کو “دادگەھا چەولکێ” ل دژی مە بریارەک دایە و ئەم ھاتینە ئاستەنگکرن. وەکی تیما دارکا مازی، مە شیرۆڤە کر: “ژ بەر کو وان ئەم ئاستەنگ کرنە، ھندەک لایەن دێ ھندەک پێنگاڤا باڤێژن. کا ئەم ببینن کا ڤێ جارێ چ دبە.” و پێشبینیا مە راست دەرکەت، و د 26ێ جۆتمەھێ دە، پەکەکێ راگھاند کو وان ھێزێن خوە ژ باکورێ کوردستانێ ڤەکشاندن.
ژ بەر ڤێ یەکێ، ئەڤ گرووپا مە یا پچووک یا ھەڤالبەندا، کو مە ب ھەڤ رە ژ بۆ “نڤیساندنا حەقیقەتان” ئاڤا کر، ژ ھێلا ڤان دەولەتان ڤە تێ ئارمانجکرن.
واتە، دەولەتا ترک دارکا مازی ناخوازە، مینا کو پەکەکە ژی ناخوازە.
میناک، ئەندامێن پەکەکێ دکارن بچن پارلامەنتۆیا ترکیێ ل ترکیێ و بقیرن “بژی رێبەر ئاپۆ”. لێ دارکا مازی نکارە گۆتارێن رەخنەیی ل ئۆجالان بکە و راستییێن وی ئەشکەرە بکە، و ھەتا کو بکت ژی، ئەو گۆتار ل ترکیێ نایێن خوەندن. ئانگۆ، ل ترکییێ ئۆجالان ئازادە، لێ دارکا مازی قەدەغەیە…
چما؟ ژ بەر کو دارکا مازی خەتا کورد و نەتەوەیی تەمسیل دکە و دشۆپینە.
ئەڤ مژار تەنێ دارکا مازی ئەلاقەدار ناکە. دڤێت وە نەیێ فێمکرن کو ئەم تەنێ ژ بۆ خوە دئاخڤین. ئەڤە سیاسەتا دەولەتێیە. ژ نھا و پێ ڤە، ل باکوورێ کوردستانێ یێن نە ئاپۆجی بن دێ ژ لایێ دەولەتا ترک و ھەڤپەیمانێ وێ پەکەکێ ڤە رێگری لێ وەرە کرن. دەولەت دخوازە کورد ژ خەتا ئاپۆ دەرنەکەڤن.
ستراتەژیا 50 سالی یا دەولەتا ترکیەیێ ئەو بوو کو کوردان بکە ئەندامێن پەکەکێ و ئاپۆجی. ژ بۆ ڤێ ئارمانجێ، د سالێن 1970 دە، پەکەکێ زێدەتری سەد ئەندام و رێبەرێن تەڤگەرێن کورد کوشتن، ژ فەرید ئوزون بگرە ھەتا مستەفا چاملبەل، کو ئەندامێن رێخستنا کوک و کاوا بوون. د سالێن 1980 دە ل ئەورۆپایێ ھەمان سیاسەت دۆماند. ب دەھان کەس ژ دەدەکەکێ و رێخستنێن دی ئالی ئاکا گووندووز بگرە ھەتا ئەیووب کەمال ئاتسیز کوشتن.
ستراتەژیا پەکەکێ یا قرکرنا کوردان و مایینا ب تەنا سەرێ خوە دێ ژ نھا و پێ ڤە ب ئاوایەکی ئەشکەرەتر وەرە بەردەوامکرن. ھونەرمەند، سترانبێژ، پارێزەر، نڤیسکار، وێنەساز، خەباتکارێن جڤاکا سڤیل و ھەر کەسێ کو نە ئالیگرێ ئۆجالانە دێ ژ ھێلا بنگەھا فاشیستا پەکەکێ و سازیێن دەولەتێ ڤە وەرن ئاستەنگ کرن. ھێرسبوونا رایا گشتی یا ڤێ داویێ یا ل سەر ئیستسمارێن مەدیایا جڤاکی یێن مەم ئارارات ژ ھێلا جڤاکا پەکەکێ ڤە نە ب بھایێن بلێتان یان تشتەکی وسا ڤە گرێدایییە. ژ بەر کو مەم سۆزا دلسۆزیا خوە نەدایە پەکەکێ، مەم ئارارات راستی ئاستەنگییا ھات.
ئیرۆ پشتی سالا 1975، سیاسەتا دەولەتا ترکیێ یا “ب داویانینا تەڤگەرێن کورد ب دەستێن پەکەکێ” ب ئاوایەکی جودا دەردکەڤە ھۆلێ.
دەولەتا ترکیێ بەرێ ژ کوردان رە دگۆت، “یان ژ من حەز بکن یان ژی ڤر بتەرکینن” و دگۆت کو یێن کو تەسلیمی دەولەتێ نەبن، مافێ وان یێ ژیانێ تونە. نھا، ل ئامەد، باتمان و مێردینێ، پەکەکە و دەولەتا ترکیێ، مل ب مل، ژ کوردان رە دبێژن، “یان ھوونێ ژ ئۆجالان حەز بکن یان ژی ژ ڤی واری دەرکەڤن.”
د ئەنجامێ دە، ژ بۆ کەسێن کو مە وەکی ئاژانێن میتێ، خایین و ھتد. ب ناڤ دکن، ئەم ڤێ دبێژین: رۆژ ھات، دەم گوھەری و ئەشکەرە بوو کو کا کی/کێ خزمەتا کێ میتێ و دەولەتێ دکە. مە بەرێ ژی گۆت و ئەم نھا ژی دبێژین: “سیاسەتا دەولەتا ترکیێ یا ل سەر کوردان ئاپۆجیتی دسەپینە، سیاسەتا قرکرنا کوردانە.” ئەم دێ نەکەڤن ڤێ خەفکێ. ئەم دێ بەردەوام بکن د نڤیساندنا حەقیقەتێ و رێیا راست یا کوردەوارییێ. وەلاتپارێزێن راستین ژی دڤێت ژ ڤێ خەفکا کو ژ بۆ کوردان ھاتیە دانین رە ببێژن ئێدی بەسە.
