گەلۆ یه‌نه‌كه ل پشت ئێریشا ل سەر زەڤیا گازێ یا کۆر مۆرە؟
د 27ێ مژدارێ دا ئێریشەکا مەزن ل سەر زەڤیا گازێ یا کۆر مۆر، کو ژێده‌را سەرەکی یا هلبەرینا غازێ بۆ ئه‌لكتریكا هەرێما کوردستانێ یە، هات کرن. ژ بەر ئێریشێ، ژ شەڤا بۆری ڤە کوردستان د قوتبوونەکا مەزن یا ئەلەکتریکێ دا دژیت. وەکی دی، ل گۆری داخویانیەکێ ژ ئالیێ وەزیرێ ئەنەرژی و چاڤکانیێن خوه‌زایی ڤە، ئەڤ قوتبوون دێ 48 دەمژمێران ڤه‌كێشیت. گەلێ کورد ژ رەوشێ پر عاجزە و ل وێ باوه‌رێ یه کو یه‌نه‌كه یان هەڤالبەندێن وێ ل پشت ئێریشێ نە.
زەڤیا گازێ یا کۆر مۆر ل نێزیکی باژارۆکێ قادر کەرەم ل ناڤچەیا چەمچەمالا سلێمانیێ یە. زەڤیا گازێ ژ ئالیێ شیرکەتا گازێ یا دانه گاز ڤە دهێته برێڤه‌برن، کو شیرکەتەکا گرێدایی ئیماراتێن عەرەبی یێن یەکبوویی یە.
زەڤیا گازێ یا کۆر مۆر ژ سالا 2022ێ 11 جاران بوویە هەدەفا ئێریشان. ئارتێشا ئیراقێ هەول دابوو کو ڤێ زەڤیێ داگیر بکەت، ب درۆن، مووشەک و چەکێن دی ئێریش لێ دهاتنه کرن، لێ پشتی به‌رگرییا هێزێن پێشمەرگەی ئه‌و پاشڤە زڤرین. کۆر مۆر زەڤییەکە کو دێ ژ بەر رۆلا خوە یا ستراتیژی زێده‌تر ناڤدار ببیت. لێ ئێریشا شەڤا 27ێ مژدارێ ژ یێن دی جودا بوو. ئەو ژ هەر ئێریشەکا بەرێ جودا بوو، کو تانکێن LPG تێدا هاتنه هەدەف دگرتن، ئێریشه‌كا دژوارتر و توندتر بوو. د شیان دایه بهێته گۆتن کو ئەڤێ ئێریش چەندین پەیام هلدگرتن.
ووسا دیاره دکە ئه‌ڤ ئێریشه وه‌ك پەیامەکێ د دەمێ پرۆسه‌یا ئاڤاکرنا حکوومەتێ یا هەرێما کوردستانێ و ئیراقێ دا ژ بۆ زەختکرنا ل سەر په‌ده‌كێ هاتیە بکارئینان. ژ بەر ڤێ یەکێ چاڤ ل سەر یه‌نه‌كێ یه.
سەرۆکێ یه‌نه‌كێ بافل تاله‌بانی د بانگه‌شه‌یا هلبژارتنێن په‌رله‌مانی یێن 11ێ مژدارێ دا ل بەر هەزاران کەسان راگه‌هاندبوو، “ئەو 24 ده‌مژمێران ئەلەکتریکێ پەیدا دکه‌ن، لێ ئەو تەنێ گازێ ژ دەڤەرێن مە پەیدا دکه‌ن. ئەم دێ گازێ قوت بکه‌ین. ئەو سانتیمەتره‌كێ ژی گازێ نابینن.”
بۆچی د ئێریشا کۆر مۆر دا هەموو چاڤ ل سەر یه‌نه‌كێ نه؟
یەک ژ مەزنترین پرۆژەیێن كابینه‌یا 9ێ یا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ یا ب سەرۆکاتیا مەسروور بارزانی، پرۆژەیا ئەلەکتریکێ یا 24 ده‌مژمێری بوو. ئەڤ پرۆژەیه د سه‌ر زەختا هەم مۆنۆپۆلێن ناڤخۆیی یێن کو ژ موه‌لیده‌یان مفادار و هەم ژی یا دەولەتا ئیراقێ هه‌ر هاتە بجیهئینان، خه‌لكی كوردستانێ پێشوازیه‌كا گه‌رم لێ كر.
هه‌ر چه‌نده یه‌نه‌كه کو بەشەکێ حکوومەتێ ژی بوو، لێ بێدەنگ ما و دژمناتیەکا بێدەنگ ل هەمبەر پرۆژەیا رۆناکی كر. هلبژارتنێن په‌رله‌مانێ کوردستانێ ل 20ێ جۆتمەها 2024ێ هاتن كرن. په‌ده‌كه پارتیا پێشەنگ بوو، لێ وان دخوەست حکوومەتەکا هه‌ڤپشك بهێته ئاڤاکرن دا کو هەڤسەنگیا ل کوردستانێ بپارێزیت. یه‌نه‌كێ ئەنجامێن کو دخواستن ب دەست نەئێخستن و ژ به‌هرا خوە زێدەتر داخواز كر. ژ بۆ کو ره‌وشا خوە یا دانوستاندنێ خورت بكه‌ت، وان پرۆسه‌یا ئاڤاكرنا حكوومه‌تێ هەتا هلبژارتنێن په‌رله‌مانێ ئیراقێ یێن 11ێ مژدارا 2025ێ پاشئێخستن. د سه‌ر هەڤپەیمانیا وێ یا هلبژارتنێ ل گه‌ل حه‌شدا شەعبی و هێزێن ئیراقی ژی، لێ ئەنجامێن کو دخواستن ب دەست نەئێخستن و دەنگێن خۆ به‌رزه کرن.
په‌ده‌كێ دیار کر کو ئەو ئاستەنگکرنا حکوومەتێ ژ ئالیێ یه‌نه‌كێ ڤە قەبوول ناکه‌ن و گەر پێویست كر، ئەو دێ بێیی یه‌نه‌كێ حکوومەتەکێ ئاڤا بکه‌ن.
پشتی ڤێ یەکێ، ئەندامێ یه‌نه‌كێ حەمە سۆر، ل سەر تی ڤیێ دەرکەت و گۆت، “ما ئەو دێ بێیی مە حکوومەتەکێ ئاڤا بکه‌ن؟ وی دەمی ئەم دێ گازێ قوت بکه‌ین، خەلک دێ بێ ئەلەکتریک مینیت و بلا پاش ئەو حکوومەتێ ئاڤا بکه‌ن.”
کێمتر ژ 10 رۆژان پشتی ڤان هەموو ئاخفتنان، دوهـی ئێڤارێ ئێریشەکا مەزن ل سەر زه‌ڤیا گازا کۆرمۆر هاتە کرن، و ب ئاوایه‌كی سروشتی، هەموو چاڤ بەر ب یه‌نه‌كێ ڤە چوون.
ئه‌رێ یه‌نه‌كێ ئێریشی کۆر مۆرێ کر؟
سەرۆکێ یه‌نه‌كێ بافل تاله‌بانی، پشتی کو ئێریشی زەڤیێ هاتییه کرن، داخویانیێن وەکی “ئەم دێ تۆلێ ڤه‌كه‌ین” دان، لێ ئەڤ ئیدیعایه د ناڤ رایا گشتی دا نە پێباوەرن.
خه‌لك و سیاسەتمەدارێن کورد یه‌نه‌كێ ژ ئێریشێ بەرپرسیار دبینن. هنده‌ك کەس ئیدیعا دکه‌ن کو زەڤی ژ ئالیێ یەکینەیەکا تایبەت یا راستەراست ب یه‌نه‌كێ ڤە گرێدای هاتیە ئارمانج كرن. هەر چەند ئەڤ ئیدیعایه نە راست بیت ژی، هنده‌ك کەس دبینن کو یەکینەیێن گرێدایی هەڤکارێن یه‌نه‌كێ حەشدا شه‌عبی، ژ بۆ خورتکرنا ره‌وشا یه‌نه‌كێ و پاشڤه‌برنا په‌ده‌كێ ئێریشی زەڤیێ کرینە.
ب گۆتنەکا دی، ب پراكتیکی ئێریش ژ ئالیێ یه‌نه‌كێ یان ژی حەشدا شەعبی ڤە هاتیە كرن. وەکی دی، دهێته زانین کو یه‌نه‌كه ل ژێر ستراتیژیەکا هه‌ڤپشك ل گه‌ل حەشدا شەعبی كار دكه‌ت.
د هەر رەوشه‌كێ دا، رایا گشتی یا ل هه‌رێما کوردستانێ گه‌له‌ك ب ئاشكه‌رایی دبێژیت کو ئێریشا ل سه‌ر زەڤیا گازێ یا کۆر مۆر ژ ئالیێ یه‌نه‌كێ ب خوە یان ژی ژ ئالیێ هەڤالبەندێن یه‌نه‌كێ ڤە هاتیە كرن.
بافل تاله‌بانی ژ بۆ کو ببیته سەرۆککۆمارێ ئیراقێ پشتگرییا ئیراقێ دخوازیت. ئەو هەروه‌ها د حکوومەتا هەرێما کوردستانێ ل دووڤ پۆستەکێ گرنگ یێ وەک وەزارەتا ناڤخوه د گه‌ریت. و ژ بۆ ڤان هەردو پۆستان ژی ژ ئالیێ ئیرانێ و ملیسێن شیعە ڤە دهێته پشتگریکرن. وه‌رگرتنا وەزارەتا ناڤخوەیی ژ ئالیێ وی ڤە ب تایبەتی ژ بۆ حه‌شدا شەعبی گرنگە. ئەڤ یەک دێ وان گه‌هینیته هەر تشته‌كی، ده‌ریێن سنۆری، بالافرگەهـ، سیسته‌ما ئێمناهیێ و …هتد. ب گۆتنەکا دی، بافل تاله‌بانی وەک هەسپێ ترواده بۆ دەڤەرێن هەری هه‌ستیار یێن هه‌رێما كوردستانێ دهێته شاندن. ئەڤه پەیاما بنگەهین یا ل پشت ئێریشا کۆر مۆر ە.
د بنگەهـ دا، ملیسێن ئیرانی و یه‌نه‌كێ ل ئیراقێ هەول ددن کو ب رێیا شدەت و ترساندنا رایا گشتی تشتێ کو ب رێیا سندۆقێن دەنگدانێ ب دەست نەئێخستین ب دەست بێخن. نە خەلەتە کو مرۆڤ ل بەندێ بیت کو د پاشەرۆژێ دا كریارێن وەها زێدە ببن.
