شاندا پێشمه‌رگه‌هێ كوردستانێ ب سه‌رۆكتیا فه‌رماندارێ هێزێن زێره‌ڤانیێ عه‌زیز وه‌یسی گها فره‌نسایێ و به‌شداری مه‌راسیما رێزگرتن و ل بیرئانینا «سه‌ربازێ به‌رزه» بوون، شاندا پێشمه‌رگه‌ی به‌شداری هه‌لكرنا «خه‌تیرا ئه‌به‌دی» كر و هه‌ر وها تاج گول ل سه‌ر گۆرا «سه‌ربازێ به‌رزه» دانان.
ئه‌ڤ ژی دبه یه‌كه‌م جار د دیرۆكێ ده، شانده‌كا پێشمه‌رگه‌ی وه‌كه شانده‌كه نیزامی و وه‌كهه‌ڤی شاندێن ئارته‌ش و سوپایێ ولاتێن دن، ته‌ڤلی مه‌راسیمه‌كه سه‌ربازی ل ئاستا جیهانێ دبه.
پێشمه‌رگه ل جیهانێ جه‌نگاوه‌رێن ئازادیێ نه
فره‌نسا ب یه‌ك ژ وەلاتێن دۆستێن هه‌ری نێزیك یێن هه‌رێما باشوورێ كوردستانێ تێ هه‌ژمارتن، لێ پشتی شەرێ داعشێ ل وەلاتێن جیھانی ناڤێ پێشمەرگە دەنگ ڤەدا و ل وەلاتێن جیھانی پێشمه‌رگه وه‌كه سه‌رباز و جه‌نگاوه‌رێن ئازاد ھاتن ناسکرن، هه‌یا وێ ئاستێ كو سه‌رۆكێن ولاتان داستانێن پێشمه‌رگه‌ی ب ئه‌فسانه دان ناسكرن و ل ناڤه‌ندێن ناڤنه‌ته‌وه‌یی ناڤێ پێشمه‌رگه ب واتایا شانازییا سه‌ركه‌تنا ل سه‌ر سته‌مێ هات وه‌سف كرن.
سه‌ربازێ به‌رزه كی یه؟
گۆرێ سه‌ربازێ به‌رزه ل فره‌نسایێ ل 11 نۆڤێمبه‌را 1920ێ ل بن «كڤانێ ب ناڤێ سه‌ركه‌تنێ» هاتییه ئاڤاكرن و ئه‌و گۆر ده‌ربرینێ ژ ته‌ڤاهییا سه‌ربازێن كوشتی دكه كو ناسنامه‌یا وان نه‌هاتبه ناسكرن و ب درێژاهییا دیرۆكا وی ولاتی، ل سالا 1923ێ «خه‌تیره‌كا ئه‌به‌دی» ل جه‌م گۆرێ سه‌ربازێ به‌رزه هات هه‌لكرن و ژ وی وه‌ختی سالانه ل ده‌مژمێر 6:30 ئێڤارا پشتی مه‌راسیما رێزگرتنێ تێ هه‌لكرن.
گۆرێ سه‌ربازێ به‌رزه ب زنجیره‌كێ هاتییه په‌رژان كرن، و ل سه‌ر گۆری ب گرانێتێ هاتییه نڤیساندن كو ل «ڤێ ئارامگه‌هێ سه‌ربازه‌كێ فره‌نسی هه‌یه جانێ خوه گۆری ولات كر 1918- 1914».
د سالا یه‌كه‌م یا جه‌نگا جیهانی ده، ل فره‌نسایێ گه‌له‌ك پرۆژه ژ بۆ رێزگرتنێ ل قوربانیێن جه‌نگێ هه‌بوون، ل 2 تيرمه‌ها سالا 1915ێ دوریشمه‌ك ژ بۆ رێزگرتنێ ل قوربانیێ جه‌نگێ ب قانوون ل فره‌نسایێ هات ده‌ركرن.
ل ولاتێن ئه‌ورۆپا و جیهانێ ژی و پشتی ب داوی بوونا جه‌نگا جیهانی، نه‌رینا وان ئه‌و بوو كو هه‌ژماره‌كه هه‌ری زێده یا جه‌سه‌دێن سه‌ربازان هه‌نه كو ناسنامه‌یا وان نایێ ناسكرن، ژ به‌ر ڤێ ئێكێ حكوومه‌تێن هه‌ر یه‌ك ژ ولاتێن «به‌لژیكا، فره‌نسا، به‌ریتانیا و ئیتالیا، هه‌ر وها ویلایه‌تێن یه‌كبووی یێن ئه‌مه‌ریكایێ» رێ ژ بۆ رێزگرتنێ ل وان قوربانییان ده‌ركرن، پرانیا وان گۆر و مینۆمێنت و په‌یكه‌ر ل مه‌یدانێن گشتی یێن پایته‌ختێن خوه ب ناڤێ سه‌ربازێ به‌رزه ئاڤاكرن و هه‌یا نها سالانه مه‌راسیمان ژ بۆ رێزگرتنێ و بیرئانینا جانگۆریێن ولاتی رێكدئێخن.
لێ به‌لێ دیرۆكا یه‌كه‌م گۆر ژ بۆ سه‌ربازه‌كێ به‌رزه هاتبه ئاڤاكرن ژ بۆ سالا 1858 ڤه‌دگه‌رت، وه‌ختا كو سه‌ربازه‌كێ دانیماركی د جه‌نگا ب ناڤێ «سكیلسفیگ» یا یه‌كه‌م ده جانێ خوه گۆری كری و ناسنامه‌یا وی نه‌هاتبوو زانین، هه‌ر وها گۆره‌كێ دنێ به‌رزه ژ بۆ سه‌ربازه‌كێ ئه‌مه‌ریكی ل سالا 1866 هاتبوو ئاڤاكرن كو د بوویه‌رێن شه‌رێ ناڤخوه یێ وی ولاتی ده هاتبوو كوشتن و نه‌هاتبوو ناسكرن.
هه‌ر چه‌ند كو گۆرێن سه‌ربازێن به‌رزه ل هه‌ژماره‌كه ولاتان هه‌نه، لێ به‌لێ وه‌كه نه‌ریت و عورف پشتی بوویه‌رێن جه‌نگا جیهانی یا یه‌كه‌م ب ئاوایه‌كی هه‌ری به‌رفرهـ به‌ربه‌لاڤبوو ب تایبه‌ت ل فره‌نسایێ و ئه‌ڤ گۆرێ نها مه‌راسیم ل به‌ر تێن كرن، ته‌مسیلا ته‌ڤ جانگۆریێن فره‌نسایێ دكه كو د جه‌نگا جیهانی یا یه‌كه‌م ده به‌رگری ژ ولاتێ خوه كرین، ولاتێن دن یێن جیهانێ ژی ئه‌ڤ نه‌ریتا رێزگرتنێ ژ فره‌نسایێ وه‌رگرتنه.
