پەکەکێ دیرۆکەک 43 سالی ل دووڤ خوە هێلا. زرۆفێن دەرکەفتنا پەکەکێ تێکەلیێن وێ دگەل دەولەتا ترکیێ، دیرۆکناسێن وێرەک یێن کو مەرحەلەیێن ڤان 43 سالێن پەکەکێ دەرباس کری، بنڤیسن دێ ھەبن. ھندەک مژار پیچەک، پیچەک ژی بن نوکە ژی ھاتنە نڤیساندن. ب راستی، مژارا مە یا ڤێ نڤیسینێ نە لێکۆلینا وان قۆناغێن دیرۆکی یێن پەکەکێ نە. ئەم دخوازین ئەنجامێن کو ژ لایێ پەکەکێ ڤە ھاتینە بدەستخستن بنرخینین. ژ بەر کو ئەنجامێن پەکەکێ هندی پێڤاژۆیێن دیرۆکا پەکەکێ ب گرانی ھاتنە مانۆپوول کرن “قۆرغکرن”. پەکەکە-کەجەکە و بالێن وێ د ھەموو سالڤەگەرا دا دەردکەڤن و سالا نوو یا ل پێشیا خوە وەکو سالا سەرفەرازیێ رادگەهینن، دیار دکەن کو وان سالا بۆری چەند بەرخوەدان کریە. ژ سالێن 90ێ حەتا نها ھەر سال ژ بۆ پەکەکێ وەکو سالا سەرفەرازیا دهێتە راگەهاندن.
دیرۆکا 43 سالان یا سەرکەفتنێن پەکەکێ
گەلۆ پەکەکە باسی چ سەرکەفتن دکەت؟ دەستکەفتێن پەکەکێ د 43 سالان دا ژ بۆ باکورێ کوردستانێ ئەڤە نە: وێرانبونا 5 ھزار گوندان، کۆچبەر بوونا 4 ملیۆن کەسا، گرتنا 200 هزار کەسان ژ لایێ دەولەتا ترکیێ، 45 ھەزار کەس د ناڤ رێزێن گەریلا دە ژییانا خوە ژ دەست دا. نێزیکی 2 میلیۆن مرۆڤ کۆچبەری ئەورۆپا بوون. جھێن کو دەولەتا ترکیێ چ جاران نەکاریبوو بگریت، گرتن، دلێ بەرخوەدانا کوردایەتی جزیرە ھاتە شەوتاندن و ئیدی نکاریت کار بکەت. د ئەنجاما ئۆپەراسیۆنا کو د بن ناڤێ خەندەکان دا ھاتیە دەستپێکرن 9 باژێر ھاتنە وێران کرن. کوردی ل باکورێ کوردستانێ بوویە زمانەک کو تەنێ پیر و کال دزانن و پێ دئاخڤن. زارۆکێن مە یێن کو ناڤێن وان ئازاد، بێریتان و ئارینە یێن هەی، لێ یەک پەیڤ ب کوردی نزانن بئاخڤن. ما ئەڤەیە سەرکەفتنا پەکەکێ؟ گەر د ماوێ ٤٣ سالان دا بھۆستەکا ئاخێ رزگار نەکربیت، دوژمن ژ وەلاتی دەرخستن ئەم بدەینە رەخەکێ، دوژمن بریە پارچێن دی یێن وەلاتی ژی؛ و زمانێ دایکێ ژی دابیتە بیرکرن، ڤێجا پەکەکە بەحسا کیژ سەرکەفتنا دکەت گەلۆ؟
سەرکەفتنا مەدیایێ؟
پەکەکە ب راگەھاندنێ ھێزا پەیڤان باش بکار تینیت. ئەو د خەیالکرنا بوویەران دا گەلەک شەھرەزایە. ئەو بوویەران خەیال دکەت و ب رییا مەدیایا خوە پرۆپاگاندا دکەت. مرۆڤ وەها هزر دکەت کو پەکەکە ھەر گاڤ ل بەر خوە ددەت و ب سەر دکەڤیت. میناک، جەمل بایک د ئاخافتنا سالڤەگەرا پەکەکێ یا ئەڤ سالە دا دبێژیت کو: “پاشەرۆژ پارادیگمایا مەیە”. ھەکەر وە پارادیگمایەک ب وی رەنگی ھەیە کو دکارەیت پرسگرێکێن ھەمی جیھانێ چارەسەر بکەت، چما نکاریت پرسگرێکێن کوردان چارەسەر بکەت. ژ 2000ێ ڤە، پەکەکە باس ل پێڤاژۆیەک نوو و گوھەرتنێن نوو یێن پارادیگمایێ دکەت. لێ ژ وی دەمی حرتا نها ل کوردستانێ ھەر تشت پتر خراب بوو و زێدەتر بەر ب خرابییێ ڤە دچیت.
ئەم دکارین بێژین کو د 43 سالان دا سەرکەفتنا یەکانە یا پەکەکێ، سەرکەفتنا چاپەمەنی و پرۆپاگاندێەیا یە. وان مەدیایەک ھەیە کو دکاریت تێکچوونێن خوە ڤەشێریت، دکاری راستیان ڤەشێریت، و وێ چەندێ وەکی کو پەکەکە د بن ھەر بارودۆخەکێ دا سەرفەرازە، نیشان بدەت. ژ بلی ڤێ، پەکەکێ چ سەرکەفتن نینە. پەکەکێ باکورێ کوردستانێ رادەستی دەولەتا ترک کرییە. سەرەرای ھەموو فاشیزما دەولەتا ترک، پەکەکە نکاریت چالاکیەکا ب تەنێ ژی بکەت، لەشکەرێن ترک ھەما ھەما ھەموو چیایێن باکورێ کوردستانێ گرتینە. ل باکور گەریلا نەماینە. تەنێ هندەک جاران ب هاریکارییا ھەڤالبەندێن خوە ل سەرسنۆری ب تاوانا سیخوریێ کوردا دکوژن. ژ بلی ڤێ، نە چالاکیەک لسەر دەولەتێ نە ژی چالاکیەک کو ترکان نەرەحەت بکەت، ناکەت. لێ شێوازێ پەکەکێ یێ چەک بکار ئانینێ ھەموو کوردان عاجز دکەت.
وی دەمی پەکەکە چیە؟ ئەو چ دکەت؟ ئەو وێ ھێزا چەکداری ژ بۆ چ بکار تینیت؟ ما ھەرکەسێ کو چەک هەلگرت دێ تێکۆشینا رزگاریا نەتەوەیی ب رێڤە ببەت؟
مافیا چیە؟ مافیایێن کوردا کی نە؟
دەما کو ئەم دبێژین مافیا، بیرا ھەر کەسەکێ ل رێخستنێن تاوانکار، بازرگانیا تریاکێ، و پەڤچوونان دهێت. لێ بەلێ، مافیا د دەستپێکێ دا تەڤگەرەکا گەلێری بوو. لێ بەلێ؛ د سەردەمێن ناڤین دا ل سیجیلیایێ دژی حوکومێ مسلمان و ئسپانیا، مافیا تەڤگەرەکا پچووک یا چەکداری بوو. “مافیا” ھەم د فورانسی و ھەم ژی د ئیتالی دا ب رامانا رێخستنا ڤەشارتی دهێت.
وی سەردەمی مافیا تەڤگەرەک بوو کو ژ بۆ پاراستنا مرۆڤان دەرکەت بوو ھۆلێ. د دیرۆکێ دا دەم ب دەم دەردکەڤیتە ھۆلێ. پێشکەتنا وێ یا دوماهیێ د سالا 1860ێ دا پێک هات. قرالێ ناپۆلیێ فەردیناندێ 5ێ ل سیجیلیایێ ل دژی ئێرشا فرانسی رێخستنەکێ ئاڤا دکەت. ژ پەیڤا کەڤن مافیا، ئەو ناڤێ رێخستنا مافیا دکەتە (Morte Alla Francia Italy)، ب رامانا “ئیتالیا دکەتە هەوار و د بێژیت مرن ژ بۆ فرانسایێ “. مافیا بھێزتر دبیت، ئەو رێخستنەکە کو د دەستپێکێ دا مرۆڤان دپارێزیت، بەلەنگازان دپارێزیت، مالبات د ناڤ خوە دا تێنە رێخستن کرن. د رەوشەکا دژوار دا، گەل ل دۆر مافیایێ کۆم دبن. پشتی دەرباز بوونا دەمی، ئەو د بەردێلا پاراستنا زەڤیان ئاغایێن مەزن دکەن. ئەو بەرهەمێ کەسێن کو باجێ نادەن دشەوتینن و دکوژن. ئەو گاڤ ب گاڤ دەستێ خوە داتیننە سەر ھەموو ئاخێ. ئەو مافێ ژیانێ نادەن هیچ مالبات و کارسازەکێ. د دەما موسۆلین دا، ل سیجیلیا ل دژی رێخستنا مافیا شەر ھاتە کرن. ئەو نەچار بوون کو ژ سیجیلیا دەرکەڤن و ل باژێران بجیھ ببن. وی دەمی ئێدی وان دەست ب بازرگانیێ و تریاکێ کر. ئەرێ، یەکەم تەڤگەرا کو ئەم ب “مافیا” دزانین ل سەر بنگەھەکێ ب ڤی رەنگی ئاڤا بوو. دەمەکێ ئەو تەڤگەرەکا رزگاریا نەتەوی بوو لێ ئەو پاشی دبیتە رێخستنەکا سووچ و تاوانان.
ب راستی، دەما کو ئەم بەرێ خوە ددەینە ئەنجامێن دیرۆکا 43 سالای یا پەکەکێ، ئەم دبینین کو چ جووداھی د ناڤبەرا وێ و گرووپێن مافیایی دا نینە. ئاوایێ کو پەکەکە ھێزا خوە بکار تینە ژ بەر ئاوایێ بکارئانینا چەکان ھەر کو دچیت بەر ب رێخستنەکا مافییا ڤە دچیت و خراب دبیت. دەسپێکا رێبازا خەباتا پەکەکێ چ دبیت بلا ببیت، پەکەکە د قۆناغا کو نووکە گەھشتییێ گەلەک مەترسیدار بوویە. پەکەکە بویە تەڤگەرەکا بێ ئارمانج. ئارمانجا پەکەکێ نھا تەنێ خوە خورتکرن و پاراستنا بەردەوامی یا ھەبوونا خوەیە.
ژ بۆ بەرژەوەندیێن کوردستانێ تشتەک د پلانا پەکەکێ دا نینە. دەست ژ ھەمی دیرۆکێ بەردە، مەترسیا پەکەکێ یا تێکبرنا باژێرێن کوردستانێ تەنێ ژ بۆ رێکەفتن و بەرژەوەندیێن سیاسی د ڤان سالێن داوی دا، تایبەتی د شەرێن خەندەکان دا، ئاستا گەندەلی یا سیاسی یا کو پەکەکە گوھشتیێ نیشان ددەت. ل گۆری داتایێن بەردەست، د ڤان پەڤچوونان دا ھەری کێم 285 سڤیلان ژیانا خوە ژ دەست دایە، ل دەھ باژیران ب هزاران مرۆڤ کۆچبەر بوون، بێ مال مان، زارۆک د ناڤا رەوشەکا مەترسیدارا دەرۆنی دا ژییاندن. گەر ل دەڤەرەکێ هندە مرن ھەبیت، هندە کەس ل دەرڤە بمینن، و نەچار ببن کۆچ بکەن، دڤێت ھوون خوەدی یێ ئارمانجەکا مەزن یا دامەزراندنا وەلاتەکی بن. گەر ئارمانجەکا وە یا مەزن نەبیت وی دەمی ھون بزاڤەکا گەلەک گەندەلن. چەتە بوون ھەیە، مافیا ھەیە. ئەو مافیانە داکو کۆما خوە خورت بکەن چەکان بکار تینن.
پەکەکە ھێزەکا چەکداری یا مەزن د دەستێ خوە دا دگریت. وێ ھەمی ھێزا خوە ژ باکور کێشا، ھەمی ھێزا خوە ئینا و ل باشوور ب جیهـ کر. ب فەرمانا سەرۆکێن پەکەکێ ب سەدان گەنجێن پەروەردەکری ئامادە نە کو بمرن. کی تشتەکێ چێتر پێشکێشی پەکەکێ بکەت ئەو دێ وان گەنجا ژ بۆ وێ بەرژەوەندیێ بدەتە کوشتن. پەکەکێ شەرێ خەندەکا ژبەر ھندەک رێکەفتنێن سییاسی ل ترکیێ، و پسپسا ئیرانێ کو ل گوھێ پەکەکێ دا ئەنجام دای، دا دەسپێکرن. پەکەکێ ل بەرامبەر شریک بوونا دگەل ئیرانێ، مرنا 1000 جوانان دا بەر چاڤ. پەکەکە نھا خوە ئامادە دکەت کو وان جوانان ل ھەمبەر باشوورێ کوردستانێ بدەتە شەرکرن.
راستیا سالڤەگەرا 43 سالی یا پەکەکێ ئەڤەیە کو ب بوورینا دەمی ئەو بوویە مافیا. ئەو ئێدی نکاریت ڤێ راستییا خوە بگوھریت. ژ بۆ مە کوردان د سەردەمەک ب ڤی رەنگی کریتیک و ھەستییار دا، پەکەکە، کو بێ هەبوونا ئارمانجەکا سیاسی تەڤدگەریت و ل گۆری پارا خوە ب ھەڤکارییا دگەل داگیرکەران نادەتە پاش، ژ بۆ مە کوردان ئیرۆ کێشەیەکا گەلەک مەزنە.
