كی دخوازیت شنگال بكه‌ڤیته‌ ده‌ستێ تركیێ، پەدەکە یان پەکەکە؟

سوپایێ تركیێ ئاماده‌كارییا هێرشه‌كێ ل سه‌ر شنگالێ دكه‌ت، رێخستنا په‌كه‌كێ ژی دبێژیت‌، هه‌گه‌ر تركیه‌ ڤێ هێرشێ پێك بینیت، ئه‌م دێ د كوراهییا تركیێ دا‌ هێرشان بكه‌ین!.

تێ پێشبینی كرن، سوپایێ تركیێ گه‌فێن خوه یێن ده‌ربارێ هێرشا سه‌ر په‌كه‌كێ ل شنگالێ بكه‌ته‌‌ راستی و ل ده‌مه‌كێ‌ نێزیك ڤێ هێرشێ ل دژی رێخستنا په‌كه‌كێ ده‌ست پێ بكه‌ت، د سه‌ره‌دانا مسته‌فا كازمی سه‌رۆك وه‌زیرێ ئیراقا فه‌ده‌رال ژ بۆ تركیێ دا‌، تركیێ ئه‌ڤ یێك ئه‌شكه‌ره‌ ب كازمی را گۆتییه‌، هه‌م ده‌م ژێرا گۆت‌ كو ئه‌و چ ئاوایی رێ ناده‌ن، شنگال ببیته‌ قه‌ندیلا دوویه‌مین.

ل گۆر ئاگاهیێن پێگه‌ها داركا مازی، سوپایێ تركیێ ب باله‌فرێن كه‌شفێ ئه‌ڤ ده‌ما چه‌ند رۆژانه‌ ته‌عقیبا ناڤچه‌یێ دكه‌ن‌ ب تایبه‌ت دۆربه‌را شنگالێ، باله‌فران كه‌شفا رێیا ناڤچه‌یا مه‌حموودیێ ژ بۆ شنگالێ و سنوونێ كرییه‌ و ئه‌ڤ یێك ئیشاره‌ته‌كا‌ زه‌لاله‌ ژ بۆی نێزیكبوونا ڤێ هێرشێ، ژ به‌ر كو ئه‌ڤ ته‌ڤگه‌رێن سوپایێ تركیێ راسته‌ راست پاش گه‌فێن ئاردۆگان یێن حه‌فتییا رابووری ده‌ست پێ كرینه‌ وه‌ختا گۆتی: ئه‌م دێ شه‌ڤه‌ك ژ شه‌ڤان ل شنگالێ خوه‌یا ببین و هه‌ر كه‌س مه‌ باش ناس دكه‌ت و دزانیت‌ ئه‌م دشێن ڤێ یه‌كێ بكه‌ین.

رێخستنا په‌كه‌كێ ژ بۆ ڤێ هێرشێ چ دبێژیت‌

گه‌لۆ راسته‌ شنگال دێ ب ده‌ردێ عه‌فرینێ، سه‌رێ كانیێ و گرێ سپی چیت؟

رێخستنا په‌كه‌كێ د دیرۆكا خه‌باتا خوه‌ یا چه‌كداری دا ب تایبه‌ت پاش ڤه‌گه‌رینا ئۆجالان ژ بۆ تركیێ ل 15 شوباتا 1999ێ، راسته‌ راست كه‌تییه‌ ژێر خزمه‌تا تركیێ و ده‌ست ژ ئارمانجا نه‌ته‌وی و كوردستانا ئازاد به‌ردایه‌، ئێدی خه‌باتا وێ ژ بۆی ده‌مۆكراتیك كرنا تركیێ و براتییا گه‌لان ده‌ست پێ كر، ژ وێ ده‌مێ ڤه‌، ئه‌ڤ رێخستن هه‌ر چ ناڤچه‌یا تێدا‌ جهـ گرتی، ترك كێشی وێ ده‌رێ كرینه‌، رۆژئاڤا كورستانێ میناكه‌كا‌ هه‌ری زه‌لاله‌ كانێ ب چ ئاوایی د ناڤبه‌را چه‌ند رۆژه‌كان دا‌ عه‌فرین، پشتره‌ سه‌رێ كانیێ و گرێ سپی دانه‌ ده‌ستێ تركیێ.

ل ده‌ربارا هێرشا چاڤه‌رێكری یا تركیێ، كۆمیتا په‌یوه‌ندیێن رێخستنا په‌كه‌كێ دبێژیت‌: «هه‌گه‌ر ئه‌ڤ هێرش پێكهات، په‌كه‌كه‌ دێ به‌رسڤا ئاردۆگان ل ناڤا تركیێ بده‌ت!».

رێخستنا په‌كه‌كێ هه‌رده‌م گه‌لێ كورد ب وێ یه‌كێ دخاپینیت‌ كو خه‌باتا وێ ل دژی تركیێ یه‌، لێ به‌لێ پشتی كو د شه‌رێ خه‌نده‌كان دا‌ ل سالا 2015ێ باكورێ كوردستانێ وێران كری، پشتره‌ رۆژئاڤا كوردستانێ راده‌ست كری، ئه‌و هاتییه‌ باشوورێ كوردستانێ و ب هه‌موو هێزا خوه‌ ل دژی رێڤه‌به‌ری و ستاتۆیا باشوور ده‌ركه‌تییه‌، هێرشێن داوییا سالا رابووری یێن سه‌ر پێشمه‌رگه‌هێن كوردستانێ، ته‌قاندنا بۆریا په‌ترۆلێ و ته‌رۆركرنا به‌رپرسێن ئه‌وله‌هییا هه‌رێما باشوور میناكێن هه‌ری زیندی نه‌ ژ بۆ ڤێ دژاتییا په‌كه‌كێ، زێده‌باری به‌هانه‌ دانا ده‌ست تركیێ ژ بۆ ئه‌نجام دانا هێرشا سه‌ر باشوور ل خزیرانا سالا رابووری یا ب ناڤێ په‌نجێن باز و پلنگ كو تێدا پتری‌ 50 گوندێن باشوور ب تا‌یبه‌ت ل سنۆرێ پارێزگه‌ها دهۆكێ هاتنه‌ چوول كرن و له‌شكرێ تركیێ ب كوراهییا 18 كیلۆمه‌تران كێشی باشوور كری، پاش ڤێ یه‌كێ و ب ده‌ستڤه‌ به‌ردانا پتری 50 گوندان و راده‌ست كرنا حه‌فته‌نینێ، ل شوونا په‌كه‌كه‌ هێرشی تركیێ بكه‌ت و سلۆگانێن خوه‌ یێن مه‌زن بكه‌ته‌ پراكتیك كو له‌شكه‌رێ تركیێ وه‌ك چه‌وا د چاپه‌مه‌نییا خۆ دا شكاندی، ل سه‌ر ئه‌ردی و ب ئاوایه‌ك پراكتیك ژی بشكێنیت، به‌ره‌ڤاژی وێ هێرشی پێشمه‌رگه‌هان و حكوومه‌تا باشوور كر.

گه‌لۆ په‌ده‌كه‌ یه‌ رێكێ ژ بۆ سوپایێ تركیێ خوه‌ش دكه‌ت‌، یان ژی په‌كه‌كه‌؟

رێڤه‌به‌رییا باشوورێ كوردستانێ ژ به‌ر دوو ئارمانجێن سه‌ره‌كی‌ رێككه‌فتنه‌ك ل گه‌ل حكوومه‌تا به‌غدایێ ل ده‌ربارا شنگالێ ئیمزا‌ كر، ئارمانج ئه‌ڤه‌نه‌:

  • ئاڤه‌دان كرنا شنگالێ و ڤه‌گه‌ریانا ئاواره‌یێن ئێزدی كو هێژان د كامپان دا‌ ژیانه‌كا پر ب ئێش ده‌رباس دكه‌ن.

  • ده‌ركه‌تنا چه‌كدارێن په‌كه‌كێ ژ شنگالێ ژ بۆ كو چ به‌هانه‌ ل به‌ر سوپایێ تركیێ نه‌مینن هێرشێ پێكبینیت.

لێ به‌لێ ژ به‌ر كو ئه‌ڤ رێككه‌فتن نه‌ د به‌رژه‌وه‌ندییا په‌كه‌كێ دا‌ یه‌، رێخستن ب هه‌موو هێزا خوه‌ ل دژی وێ ده‌ركه‌ت، مه‌دیا خوه‌ ب ئاوایه‌كی قرێژ ل دژی رێڤه‌به‌رییا باشوور ئه‌ركدار كر، ئێزدی یێن شنگالێ خاپاندن، ئه‌و ته‌نێ بۆ ده‌ما 24 ده‌مژمێران ژ شنگالێ ده‌ركه‌ت و پشتره‌ جلێن حه‌شدا شه‌عبی ل خوه‌ كرن و ڤه‌گه‌ریانه‌ باره‌گه‌هێن خوه‌، یا راست مه‌به‌ستا په‌كه‌كێ ژ دژاتییا رێككه‌فتنا شنگالێ ب ڤێ واتایێ دهێت:

  • په‌كه‌كه‌ ژ شنگالێ ده‌رناكه‌ڤیت، ژ به‌ر كو ئه‌و ڤه‌گه‌ریانا پێشمه‌رگه‌ی قه‌بوول ناكه‌ت‌، لێ به‌لێ قه‌بوول دكه‌ت‌ عه‌سكه‌رێن ترك بكه‌ڤن تێدا‌.

  • په‌كه‌كه‌ دخوازیت به‌هانه‌یه‌كێ بده‌ته‌ ده‌ستێ ئاردۆگان كو هێرشێ شنگالێ بكه‌ت‌.

په‌كه‌كه‌ دبێژیت‌ هه‌گه‌ر هێرش پێكهات، ئه‌م دێ شه‌ری به‌ینه‌ د كۆراهییا تركیێ دا‌، لێ به‌لێ هه‌ر كه‌س دزانیت‌ ئه‌ڤه‌ ده‌ره‌وه‌كا‌ شاخداره‌، ژ به‌ر كو وه‌ختا ئاردۆگان گه‌فا هێرشا سه‌ر عه‌فرینێ ژی كری، موراد قاریلان یه‌ك ژ رێڤه‌به‌رێن په‌كه‌كێ گۆت: «گه‌ر تركیه‌ هێرشێ بكه‌ت، ئه‌م دێ باژارێن تركیێ بشه‌وتینن، ئه‌م دێ شه‌ر ببه‌ین ناڤا باژارێن مه‌زنێن تركیێ دا، گه‌ر ئاردۆگان خودان شه‌ره‌ف بیت ئه‌و دێ هێرشێ كه‌ت»، لێ به‌لێ ئه‌نجام عه‌فرین و پشتره‌ باژارێن دی یێن رۆژئاڤایێ وه‌لات د ناڤا چه‌ند رۆژان دا دانه‌ ده‌ستێ تركیێ و باش خوه‌یا بوو كی ب شه‌ره‌فه‌ و كی بێ شه‌ره‌فه‌!.

 له‌وما دهێته‌ پێشبینی كرن، شنگال ژی د ناڤبه‌را چه‌ند ده‌مژمێران دا بده‌ته‌ ده‌ستێ تركیێ و دیسان ئه‌زمان ژ پێیان درێژتر ده‌ركه‌ڤن سه‌ر مه‌دیایێ و باس ل قه‌هره‌مانییا خوه‌ یا ساخته‌ و بێ شه‌ره‌فییا خه‌لكه‌كی بكه‌ن، گه‌لۆ ماقه‌ی په‌كه‌كه‌ ب چ ئاوا د شه‌ره‌فێ دگه‌هیت!؟.

به‌لێ ئه‌م دێ ب چاڤێ سه‌رێ خوه‌ بینن كو په‌كه‌كه‌ نه‌شێت یه‌ك گوللـه‌ ژی ل ستانبۆل و ئه‌نقه‌رێ ب ته‌قینیت‌، له‌وما په‌ده‌كه‌ و رێڤه‌به‌رییا باشوور هه‌موو هه‌وله‌كێ ژ بۆی رێگرتنێ ل پێكهاتنا هێرشا سه‌ر شنگالێ دكه‌ن‌، لێ به‌لێ په‌كه‌كێ سووند خوارییه‌ ژ شنگالێ ده‌رنه‌كه‌ڤیت و ل به‌ر ڤان هه‌ولێن په‌ده‌كێ ب دژ ده‌ركه‌ڤیت‌، ب گۆتنه‌كا‌ دی: په‌كه‌كێ سووند خوارییه‌ شنگالێ ب ده‌ردێ عه‌فرینێ و سه‌رێ كانیێ ببه‌ت.

په‌كه‌كه‌ ب چ ئاوایی رۆژه‌ڤێ د گوهۆریت؟

ژێر ب ژێر تركیێ كێشی شنگالێ دكه‌ت و ئه‌شكه‌ره‌ ژ په‌ده‌كێ دخوازیت ده‌ڤ ژ جاسووسییا ژ بۆ تركیێ به‌رده‌ت

دگه‌ل گه‌فێن تركیێ یێن نێزیكبوونا ئۆپه‌راسیۆنا سه‌ر شنگالێ، جه‌میل باییك ئه‌ندامێ كونسه‌یا برێڤه‌به‌ر یا كه‌جه‌كێ رۆژا ئینی 29/1/2021ێ ل ستێرك تی ڤی ده‌ركه‌ت و بانگ ل په‌ده‌كێ كر كو ده‌ست ژ جاسووسییا ژ بۆ تركیێ به‌رده‌ت، باییك گۆت: «چ پرسگرێكا مه‌ ل گه‌ل ستاتۆیا باشوورێ كوردستانێ و پێشمه‌رگه‌هان نینه‌، ئه‌م وان قه‌بوول دكه‌ین».

گه‌لۆ پرسا ل ڤێرێ تێ كرن، په‌كه‌كێ ل چ ده‌مه‌كێ هه‌بوونا پێشمه‌رگه‌هان قه‌بوول كرییه‌ هه‌تا كو ژ نووڤه‌ قه‌بوول بكه‌ن، ده‌ست ژ جینایه‌تێن رێخستنا په‌كه‌كێ یێن سه‌رده‌ما بزاڤا رزگاریخوازیێ د راستا پێشمه‌رگه‌هان دا به‌رده‌، ئه‌م دێ ته‌نێ به‌حسا سالا رابووری كه‌ین كانێ په‌كه‌كێ چه‌ند جاران ب ته‌رزێ ته‌رۆریستان هێرشی پێشمه‌رگه‌هان كر و ل چه‌مانكێ، كانی ماسێ و سحێلا شه‌هید كرن، ژ خوه‌ ماقه‌ی ئالدار خه‌لیل ب ته‌علیماتێن قه‌ندیلێ و شه‌خسێ جه‌میل باییك به‌رییا چه‌ند رۆژان پێشمه‌رگه‌هێ رۆژ ب چه‌ته‌ ناڤ نه‌كربوون؟.

یا راست په‌كه‌كه‌ هه‌رده‌م هه‌ول دده‌ت شاشێتی و جاسووسییا خوه‌ یا ژ بۆی تركیێ، ئیرانێ و سووریێ بكه‌ته‌‌ كراسه‌ك ل به‌ر په‌ده‌كێ و رێڤه‌به‌رییا باشوور، هه‌گه‌ر نه‌ جه‌میل باییك و ته‌ڤاهییا رێڤه‌به‌رێن په‌كه‌كێ ژ هه‌ر كه‌سی باشتر دزانن كو هه‌گه‌ر ئه‌و ژ شنگالێ ده‌رنه‌كه‌ڤن، هێرش دێ هێته‌ كرن، ئه‌و ژ هه‌ر كه‌سی باشتر دزانن كو په‌ده‌كه‌ هه‌ول دده‌ت‌ رێكێ ل ڤێ هێرشێ بگریت‌، له‌وما جه‌میل باییك ژ بۆ كو ڤێ پیلانا رێخستنێ ڤه‌شێریت، هاتییه‌ و بانگ ل په‌ده‌كێ كرییه‌ كو ده‌ست ژ جاسووسییا ژ بۆ تركیێ به‌رده‌ت‌.

په‌كه‌كه‌ هه‌ر تشتی ژ خوه‌ حه‌ساب دكه‌ت‌، هزر دكه‌ت په‌یوه‌ندی جاسووسی و سیخۆری یه‌

په‌كه‌كه‌ باش دزانیت‌ كو په‌یوه‌ندیێن وێ ب تركیێ، ئیرانێ و سووریێ را‌ جاسووسی و سیخۆری یه‌، له‌وما وێ ترس ژ په‌یوه‌ندیێن هه‌ر ئالییه‌كی ب ڤان ده‌وله‌تان را‌ هه‌یه‌، ئه‌و هزر دكه‌ت كو هه‌ر ئالیێ په‌یوه‌ندی چێكرن ئه‌و جاسووسی و سیخۆریێ دكه‌ت‌، جه‌میل باییك ژی په‌یوه‌ندیێن رێڤه‌به‌رییا باشوورێ كوردستانێ ب ده‌وله‌تا تركیێ را ب سیخۆری دبینیت‌، ئه‌و فام ناكه‌ت‌ كو جورێن په‌یوه‌ندییان هه‌نه‌، یێن رێڤه‌به‌رییا باشوور ژی ل سه‌ر بنگه‌ها ئابووری و بازرگانیێ ب تركیێ را‌ هاتینه‌ ئاڤا كرن، ژ خوه‌ مه‌زنترین ده‌ریێ سنۆر یێ بازرگانیێ ل ئیراقێ، ل باشوورێ كوردستانێ یه‌.

ئه‌م دێ بیرا جه‌میل باییك و رێهه‌ڤالێن وی یێن كه‌جه‌كێ ل گۆتنا رێبه‌رێ وان ئاپۆ ئینین وه‌ختا ل 15 شوباتا سالا 1999ێ ده‌ما كو هاتییه‌ ده‌سته‌سه‌ر كرن و ڤه‌گه‌راندن بۆ تركیێ چ گۆتبوو، ما ئاپۆ نه‌گۆتبوو ئه‌ز ژ بۆی خزمه‌تا تركیێ ئاماده‌مه‌، ما قه‌ی نه‌گۆتبوو دایكا من ژی ترك و ئه‌ز ژ تركیێ حه‌ز دكه‌م، به‌لێ مامێ جه‌میل ژ خوه‌ زاته‌ن گۆتبوو ئه‌ز دێ رێخستنا په‌كه‌كێ ژ بۆی خزمه‌تا تركیه‌‌یا ده‌مۆكراتیك ئه‌ركدار بكه‌م.

ل داویێ ئه‌م ژ مامێ جه‌میل را دبێژین ئه‌و كراسێ گه‌نیێ ئاپۆی ب ناڤێ براتییا گه‌لان ل به‌ر خوه‌ و هه‌موو گرۆپا ئه‌نقه‌رێ كری، ئه‌و كراسێ كو تێدا كورد وه‌ك كۆله‌یێن سه‌رده‌ما رۆما كه‌ڤن دهێنه‌ دیتن، نه‌شێن ل به‌ر پارتییه‌كا وه‌ك په‌ده‌كێ بكه‌ن، خه‌لك ئێدی هشیاره‌ و دزانیت براتییا گه‌لان ژ بۆ كوردان ژ بلی كۆله‌تیێ چ تشته‌كێ دی ل په‌ی خوه‌ نا ئینیت.

پوستێن ھەمان بەش