ئه‌فیۆنا گه‌لان و ئه‌فیۆنا كوردان – به‌شێ 1

رێخستنا په‌كه‌كێ ژ رۆژا كو كه‌تییه‌ د باشوور دا، هه‌ر تشت ب سه‌رێ ڤێ پارچه‌‌یا كوردستانێ كرییه‌، ئێشا گه‌مار یا كو ژ باكور ڤه‌ هاتی، ب قه‌ده‌ر ده‌وله‌تێن داگیركه‌ر زه‌ره‌ر و زیان كرییه‌، كوردێ باشوور ژ به‌خت ره‌شییا خوه‌ نه‌چار مایه‌، زێدەباری سەر مل راگرتنا زۆرا داگیرکەران، زۆرا پەکەکێ ژی ل سەر ملێ خوە هه‌لگریت.

پارتییا كاركه‌رێن كوردستانێ، هه‌ر رۆژ د راگه‌هاندنا خوه‌ دا‌، باس ل به‌رخوه‌دان و قه‌هره‌مانیێ دكه‌ت، به‌حسا سه‌ركه‌فتنان دكه‌ت، لێ به‌لێ كیژان به‌رخوه‌دان و كیژان سه‌ركه‌فتن، هه‌ر كورده‌ك دزانیت‌ كو ئه‌ڤ رێخستنه‌ هاتییه‌ د تاكه‌ پارچه‌‌یا ئازاد یا كوردستانێ دا‌ پالدایه‌ و مه‌یدانا راست یا به‌رخوه‌دانێ ل باكور ژ بۆ تركان هێلایه‌.

ده‌مێ مرۆڤ ژ ده‌رڤه‌ی راگه‌هاندنا په‌كه‌كێ ل بوویه‌ران د نێریت، چ به‌رخوه‌دان ل مه‌یدانێ نینن، تنێ تاوانێن وه‌حشی یێن وه‌ك كوشتنا سڤیلان، داگیركرن و تالان كرنا گوندێن وان، هه‌ڤده‌م ره‌ڤاندن، گه‌ف كرن و ستا‌ندنا ب زۆر یا باجێ و سته‌ما ل سه‌ر كه‌د كار و به‌له‌نگازان هه‌یه‌، په‌كه‌كه‌ ڤێ زولمێ ب به‌رخوه‌دان د هه‌ژمێریت.

ئه‌فیۆنا گه‌لان و ئه‌فیۆنا گه‌لێ كورد

مارکس د یەک ژ ئاخفتنێن خوە دا دبێژیت: “ئۆل ئه‌فیۆنا گەلا یە”، لێ ژ بۆ مە کوردان د نها دا پەکەکە بوویە ئه‌فیۆن.

نها کورد نەچار ماینە زێدەباری سەر مل راگرتنا زۆرا داگیرکەرێن کوردستانێ، زۆرا پەکەکێ ژی سەر ملێن خوە هه‌لگرن، گرانییا كو پەکەکێ ئێخستییە سەر ملێن کوردان ب تایبەتی ل باشوور کو ب تاکە پارچەیا ئازاد یا کوردستانێ دهێته‌ هه‌ژمارتن، گەر ب قه‌ده‌ر گرانییا دەولەتێن داگیرکەر نه‌بیت، ب چ ره‌نگه‌كی کێمتر نینە.

ل باشوور پەکەکە هەر کارەکی ل دژی خه‌لكی دکەت، وه‌لاتییان ژ گوندێن وان دەر دكه‌ت، باجێ ژ وان دستینیت و ب تاوانێن چێکری وان ددەته‌ کوشتن، هنده‌ك ژ وان ب توهمه‌تا سیخۆریێ ژ بۆ سازیێن ئێمناهییا باشوور! هنده‌ك ژ وان ب توهمه‌تا سیخۆریێ ژ بۆ میتا ترکا و هنده‌ك ژ وان ژی ب تاوانێن رەخنە کرنا ئاپۆ و پارتیێ وەک خائین ددەته‌ ناساندن و کوشتن.

چ کارەکی گەمار نەمایە کو پەکەکێ ل باشوورێ كوردستانێ نەکربیت، لێ به‌لێ چ جاران مه‌ نه‌بهیستییه‌ كو ڤێ رێخستنێ، تركه‌ك، عه‌ره‌به‌ك یان فارسه‌ك ب تاوانا سیخۆریێ ده‌سته‌سه‌ر كری یان ژی گه‌ف لێ كری.

پێگه‌ها داركا مازی تاوانێن په‌كه‌كێ یێن ل دژی خه‌لكێ باشوورێ كوردستانێ ژ سالا 2017 هه‌تا رۆژا مه‌ یا ئه‌ڤرۆ ب به‌لگه‌ و دۆكیۆمه‌نت كۆم كرینه‌، ئه‌م دێ د ڤێ ئینفۆگرافیكێ دا‌، به‌ر چاڤ كه‌ین، ژ بۆ كو خه‌لكێ باشوور روویێ راست یێ ڤێ رێخستنێ ناس بكه‌ت، كانێ ئه‌و ب چ ئاوایی ب ته‌رزێ داعشێ و گرۆپێن مافیایێ، سڤیلان دكوژیت، كچ و زارۆكان ل پێش چاڤێن دایك و بابێن وان د سوژیت، كچان ل سه‌ر رێكێن خواندنگه‌هان د ره‌ڤینیت‌ و ب ده‌هان تاوانێن دی یێن وه‌حشی یێن كو ئه‌ڤ رێخستن ناڤێ به‌رخوه‌دانێ لێ دكه‌ت.

ئه‌م دێ ڤان تاوانان ئێك ب ئێك باس بكه‌ین، پاش هوون بریارێ بده‌ن، كانێ ئه‌ڤه‌ به‌رخوه‌دانه‌ ب گۆتنا په‌كه‌كێ، یان ژی ده‌رده‌كی گه‌ماره‌ به‌ربوویه‌ جانێ كوردستانێ.

تاوانێن دیار یێن په‌كه‌كێ ل باشوورێ كوردستانێ ژ 2017 هه‌تا 2021ێ

  • په‌كه‌كێ د 5 سالێن رابووری دا‌ 51 تاوان ل باشوور ئه‌نجام داینه.

  • ئه‌ڤ تاوان هه‌موو ل دژی خه‌لكی و سڤیلان بووینه‌.

جۆرێن تاوانان

1-  كوشتن:

  • سۆتنا ب ساخی یا سڤیلان.

  • ته‌رۆر كرنا كارمه‌ندێن ئێمناهیێ.

  • ته‌رۆر كرنا كارمه‌ندێن حكوومه‌تا باشوور.

  • ته‌رۆر كرنا سڤیلان ب تاوانا سیخۆریێ.

2- ره‌ڤاندن و ده‌سته‌سه‌ر كرن:

  • ره‌ڤاندنا گه‌نجێن باشوور ب تاوانا سیخۆریێ.

  • ره‌ڤاندنا زارۆك و گه‌نجان و ب زۆر برنا وان بۆ چیای.

3- دزی و تالان:

  • ب زۆر برنا ترومبێلێن وه‌لاتییان.

  • ب زۆر برنا به‌رهه‌مێ خه‌لكێ گوندان.

  • ستاندنا ب زۆر یا باجێ.

4- تاوانێن دی:

  • TNT كرنا رێیا گوندێن باشوور.

  • سۆتنا مالێن خه‌لكی.

  • رێنه‌دان ل كارمه‌ندێن حكوومه‌تێ كو خزمه‌تا گوندان بكه‌ن.

  • گه‌ف خوارن ل  كارمه‌ندێن كۆمپانیێن په‌ترۆلێ.

  • دزینا قه‌باره‌یێن مه‌زن یێن په‌نزینێ.

تاوانێن سالا 2021ێ

1- سۆتنا ب ساخی یا ولاتییه‌كی ل بنارا قه‌ندیلێ

  • جۆرێ تاوانێ: كوشتن.

  • ده‌م: 14/1/2021.

  • جهـ: دۆلا باله‌یان.

ل 14 مه‌ها 1 یا ئه‌ڤساله‌ 2021ێ، وه‌لاتیێ ب ناڤێ «مسته‌فا شه‌فیع وه‌سانی» كو ب مسته‌فا وه‌سانی دهێته‌ ناس كرن و ئێك ژ كه‌ساتیێن دۆلا باله‌یانه‌ و ئه‌ندامێ كۆمیتا ناڤچه‌یا قه‌سرێ یا په‌ده‌كێ یه‌، ل ناڤا ترومبێلا خوه‌ دا سۆتی هاته‌ دیتن، مسته‌فا د ژیێ 60 سالیێ دا بوو.

مالبات گۆمانا كوشتنا وی ژ په‌كه‌كێ دكه‌ت‌، ژ به‌ر كو ل ئێڤارا هه‌مان رۆژێ، به‌رپرسێ ئاساییشا په‌كه‌كێ یێ ب ناڤێ «تایله‌ند» ل بازگه‌ها ئاساییشا گوندێ «وه‌سان» ئه‌ڤ كه‌سه‌ راوه‌ستاندبوو و گۆتبوویێ كو چه‌كداره‌كی و هنده‌ك پانزینێ ل گه‌ل خوه‌ ببن چیایێ شێخ ناسر.

رێخستنا په‌كه‌كێ ئه‌ڤ بوویه‌را وه‌حشی كو كه‌سه‌ك ب ساخی بهێته‌ سۆتن، ل بنارا چیایێ قه‌ندیلێ ل دۆلا باله‌یان ئه‌نجام دابوو.

2- گه‌ف خوارن و ب زۆر برنا ترومبێلا وه‌لاتییه‌كی.

  • جۆرێ تاوانێ: گه‌ف كرن و زۆری.

  • ده‌م: 24/2/2021.

  • جهـ: گوندێ خانكێ یێ گرێدای كانی ماسێ.

ل رۆژا 24 مه‌ها شوباتا سالا 2021ێ، دوو چه‌كدارێن په‌كه‌كێ ل ناڤچه‌یا كانی ماسێ ب سه‌ر مالا وه‌لاتیێ ب ناڤێ «محه‌مه‌د حسێن» دا گرت، وان ژێ خواست ئه‌و ب ترومبێلا خوه‌ ته‌رمێ گه‌ریلایه‌كی كو د هێرشه‌كا ئاسمانی یا تركیێ دا‌ ل دۆربه‌را گوندێ خانكێ هاتبوو كوشتن، ببه‌نه‌ ناڤچه‌یا میسكا، لێ به‌لێ محه‌مه‌د رازی نابیت‌ ڤی كاری ئه‌نجام بده‌ت‌.

پاش چه‌كدارێن په‌كه‌كێ گه‌ف لێ كرن و پاش كو شه‌ره‌ ده‌ڤ د نێڤبه‌را وان دا چێبووی، چه‌كداران ترومبێلا وی ب زۆری ژێ ستاند.

3 – رێگری كرن ل فه‌رمانبه‌رێن فه‌رمانگه‌ها كاره‌بێ بۆ چاره‌سه‌ر كرنا كاره‌با گوندان.

  • جۆرێ تاوانێ: رێ گرتن ل كارمه‌ندێن حكوومه‌تێ.

  • ده‌م: 4/2/2021.

  • جهـ گوندێ ژولێ یێ گرێدای چه‌مانكێ.

ل رۆژا 2 شوباتا ئه‌ڤساله‌، تیمه‌كا كارمه‌ندێن فه‌رمانگه‌ها كاره‌بێ ژ بۆی چاره‌سه‌ر كرنا كاره‌با گوندێن «ژولێ، هیزانكێ و بێلمه‌ندێ» به‌ر ب ناڤچه‌یا چه‌مانكێ ب رێ كه‌تن، لێ به‌لێ ئه‌و ژ ئالیێ چه‌كدارێن په‌كه‌كێ ڤه‌ هاتن ته‌هدید كرن و چه‌كداران نه‌هشت ئه‌و ده‌رباسی وان گوندان ببن و كارێ خۆ‌ ئه‌نجام بده‌ن.

چه‌كدارێن په‌كه‌كێ ب ماتۆرسكلان ب دویڤ وان كه‌فتن و گوتنێ كو نابیت پێ هه‌وه‌ جاره‌كا دی بكه‌ڤیته‌ ڤێ ناڤچه‌یێ.

4- TNT كرنا رێیا گشتی یا گوندان.

  • جۆرێ تاوانێ: ته‌رۆر و TNT كرنا رێكان.

  • ده‌م: 1/3/2021.

  • جهـ: گوندێ تروانش گرێدای كانی ماسێ.

چه‌كدارێن په‌كه‌كێ ل ئێكی مه‌ها ئادارا ئه‌ڤساله‌ 2021ێ، دوو گولله‌یێن RBG كو پڕی TNT كربوون و ئیخستبوونه‌ د ناڤا بۆریه‌كا ئاسنی دا‌، ل سه‌ر رێیا سه‌ره‌كی یا گوندێ تروانش دانابوو.

پاش هێزێن پێشمه‌رگه‌ی و ئێمناهیێ یێن باشوورێ كوردستانێ، شیان ڤێ هه‌ولا چه‌په‌ل یا په‌كه‌كێ ژ ناڤ ببن.

5- ره‌ڤاندنا دوو سڤیلان ب تاوانا سیخۆریێ.

  • جۆرێ تاوانێ: ره‌ڤاندن.

  • ده‌م: 16/11/2020 و 4/1/2021

  • جهـ: گوندێ بۆكریسكان ل بنارا قه‌ندیلێ.

پاش كو ل رۆژا 16 چریا پاشین یا سالا 2020ێ رێخستنا په‌كه‌كێ دوو وه‌لاتیێن سڤیل ب ناڤێن «قاره‌مان عه‌بدوللا سۆفی مینه»‌ و «توانا حاجی سۆفی مینه»‌ ژ گوندێ بۆكریسكان یێ بنارا قه‌ندیلێ ره‌ڤاندین، ل رۆژا 4 مه‌ها كانوویا دووێ یا سالا 2021ێ، چه‌كدارێن په‌كه‌كێ كه‌تنه‌ د ناڤا گوندی دا و خه‌لكێ گوندی ل مزگه‌فتێ كۆم كرن و گۆتنێ ئه‌ڤ هه‌ردوو وه‌لاتیێن وان ره‌ڤاندین‌، سیخۆری كرییه‌.

چه‌كدارێن په‌كه‌كێ گۆته‌ خه‌لكێ گوندی ئه‌و دێ دانپێدانێن وان به‌لاڤ كه‌ن، لێ یا راست په‌كه‌كێ ئه‌ڤ كاره‌ وه‌كو‌ گه‌ف ژ بۆ خه‌لكێ گوندی ئه‌نجام دا و هێشتا چاره‌نڤیسا ڤان ره‌ڤاندییان نه‌دیاره‌.

6- گه‌ف كرن ب كوشتنێ ل خه‌لكێ گوندێ كێسته‌.

  • جۆرێ تاوانێ: گه‌ف كرن ب كوشتنێ.

  • ده‌م: 31/1/2021.

  • جهـ: گوندێ كێسته‌ گرێدای كانی ماسێ.

دوو چه‌كدارێن په‌كه‌كێ ب رێیا تۆنێله‌كێ ل ناڤچه‌یا «گامه‌خه‌لێ» كو دكه‌ڤیته‌ رۆژهلاتا گوندێ «كێسته»‌ یێ گرێدای كانی ماسێێ، چوونه‌ به‌ر ده‌ریێ مالا وه‌لاتیێ ب ناڤێ «زه‌كی كێسته‌ی» كو كادرێ كۆمیتا كانی ماسێ یا په‌ده‌كێ یه‌.

چه‌كدارێن په‌كه‌كێ گه‌فا كوشتنێ ل ڤی كادرێ په‌ده‌كێ و خه‌لكێ گوندی كرن، ب به‌هانه‌یا وێ ئێكێ كو وان كاره‌ب ژ تۆنێلا په‌كه‌كێ بڕییه‌.

په‌كه‌كێ گۆته‌ خه‌لكێ گوندێ كێسته‌ ئه‌و دێ هنده‌ك ژ خه‌لكێ گوندی كوژن.

7- ره‌ڤاندنا 3 وه‌لاتیێن دهۆكێ.

  • جۆرێ تاوانێ: ره‌ڤاندن و گه‌ف كرن.

  • ده‌م: 29/1/2021.

  • جهـ: به‌رواری بالا – سنۆرێ كانی ماسێ.

ل رۆژا 29 كانوونا دووێ یا ئه‌ڤساله‌ 2021ێ، چه‌كدارێن په‌كه‌كێ 3 وه‌لاتیێن پارێزگه‌هییا دهۆكی ب ناڤێ «بارزانی عومه‌ر محه‌مه‌د» ژ گوندێ ئۆره‌، «هه‌ڤال عه‌بدوللا ئه‌حمه‌د» ژ گوندێ ئۆره‌ و «ئارمانج زیاد محه‌مه‌د» ژ گوندێ تیله‌رێ كو ب مه‌به‌ستا گه‌ریانێ چووبوونه‌ ناڤچه‌یا به‌رواری بالا، ده‌سته‌سه‌ر كرن.

چه‌كدارێن په‌كه‌كێ ئه‌ڤ 3 وه‌لاتی ل گه‌ل خوه‌ برن و پاش كو وێنه‌یێن وان گرتین، مۆبایلێن وان ژێ ستاندن و ئه‌و ته‌هدید كرن.

8- گرتنا رێكێن گشتی ل وه‌لاتییان و برنا ترومبێلێن وان.

  • جۆرێ تاوانێ: زۆری و دزینا ترومبێلان.

  • ده‌م: 21/1/2021.

  • جهـ: رێكا سه‌ره‌كی‌ یا چیایێ سادا ل سنۆرێ ناڤچه‌یا بجێل.

ل رۆژا 21 كانوونا دووێ یا ئه‌ڤساله‌ 2021ێ، نێزیكی 12 چه‌كدارێن رێخستنا په‌كه‌كێ هاتنه‌ سه‌ر رێیا سه‌ره‌كی‌ یا چیایێ «سادا» كو دكه‌ڤیته‌ سنۆرێ باژارۆكێ بجێل و رێ ل وان وه‌لاتییان گرت یێن كو د خوا‌ستن بچنه‌ سه‌یرانێ ل ناڤچه‌یێن به‌فرین.

وان چه‌كدارێن په‌كه‌كێ ژ وه‌لاتییان خوا‌ست كو ترومبێلێن خوه‌ ته‌سلیم بكه‌ن ژ بۆ كو هنده‌ك كارێن خوه‌ پێ ئه‌نجام بده‌ن، لێ به‌لێ چ ئێك ژ وان وه‌لاتییان رازی نابیت ترومبێلا خوه‌ ب چه‌كدارێن په‌كه‌كێ بده‌ت، له‌وما چه‌كداران نه‌هێلا چ ئێك ژ وان ده‌رباسی چیای ببیت و هه‌موو ڤه‌گه‌راندن بجێلێ.

9- كۆلانا تۆنێلێ د ناڤا گوندی دا‌ و برینداربوونا 3 وه‌لاتییان.

  • جۆرێ تاوانێ: ته‌ڤگه‌را په‌كه‌كێ د ناڤا گوندی دا‌.

  • ده‌م: 22/1/2021.

  • جهـ: گوندێ گری یێ گرێدای چه‌مانكێ.

چه‌كدارێن په‌كه‌كێ ل نێزیكی گوندێ گری یێ گرێدای ناڤچه‌یا چه‌مانكێ، تۆنێله‌ك كۆلابوو و ئه‌ڤ تۆنێل بوو ئه‌گه‌ر كو ل رۆژا 22 مه‌ها كانوونا دووێ یا سالا 2021ێ، باله‌فرێن تركیێ گوندێ ناڤبووری بۆردۆمان بكه‌ن و ئه‌ڤ هێرش بوو ئه‌گه‌رێ بریندار بوونا 3 وه‌لاتییان، هه‌ڤده‌م، زه‌ره‌ر ب 4 ترومبێلان كه‌ت كو یێن وه‌لاتیێن گوندێ گری بوونه‌.

هێژای گۆتنێ یه‌، په‌كه‌كه‌ ڤان تاوانێن كو ل باشوورێ كوردستانێ ئه‌نجام دده‌ت‌، ژ بۆ خوه‌ ب به‌رخوه‌دان و قه‌هره‌مانی د هه‌ژمێریت، به‌رخوه‌دانا كو په‌كه‌كه‌ به‌حسا وێ دكه‌ت‌، ئه‌و قه‌هره‌مانییه‌ یا كو رێخستن ل سه‌ر سه‌رێ گه‌لێ به‌له‌نگازێ باشوور دیار دكه‌ت.

د به‌شێ بێهت دا، ئه‌م دێ باس ل 15 تاوانێن رێخستنا په‌كه‌كێ یێن سالا رابووری 2020ێ كه‌ین.

ل به‌ندا مه‌ بن

پوستێن ھەمان بەش