ئیرۆ یەکەمین سالڤەگەرا کوشتنا ئەندامێ کۆنسەیا رێڤەبەرا پەکەکێ قاسم ئەنگینە کو ژ لایێ بالافرێن شەری یێن ترکیا ڤە ھاتبوو کوشتن. پەکەکە پشتی مرنا قاسم ئەنگین دخوازیت کو وی بکەتە سەمبۆل. ئیسال د یەکەمین سالڤەگەرا کوشتنا وی دا ئەڤ ھەولدانە ب زەلالی هاتنە دیتن.
ئەم بەرەڤاژی دوران کالکان دبێژین: ھوون نەبنە قاسم ئەنگین
مەدیایا پەکەکێ دوھی گۆتارەکا دوران کالکان ب ناڤێ “مرۆڤ دێ چاوا بیتە قاسم ئەنگین” بەلاڤ کر. د گۆتارێ دا، دوران کالکان بانگ ل جوانان دکر و دگۆت “ببنە قاسم ئەنگین”. د گۆتارا کالکان دا، “بێ گومان، فێمکرنا قاسم ئەنگین و بوونە قاسم ئەنگین نەیا ئاسانە،” ب رامانەکێ کالکان دبێژیت قاسم ئەنگین، نرخەک ئیلاھی یە .
ئەم گازیەکا بەرەڤاژی دکەین: “گەنجێن کورد، نەبنە قاسم ئەنگین”. ژ بەر کو چیرۆکا ژیانا قاسم ئەنگین چیرۆکا ژیانا کەسەکێ یە کو وەک رەهینە ھاتە گرتن، دەست ژ ھەبوونا خوە بەردا، ھەر گاڤ نەچار ما کو خوە ژ بۆ پەکەکێ ئیسپات بکەت، ھەر دەم کار دکر لێ ھەر گاڤ تاوانبار بوو، ئەو وەکی بکوژەکێ ھاتە بکار ئانین.
پراکتیکا قاسم ئەنگین یا نوورھاق و ئەنگیزەکان
قاسم ئەنگینێ، کو پەکەکێ د سالا داویێ دا ناڤێ وی وەکو سەمبۆلەکێ بکار تینیت، ل باکورێ کوردستانێ ل باژێرێ پازارجک ژ دایک بوویە. مالباتا وی د سالێن 1970یێ دا ل ئەورۆپا ب جیهـ بوو. ناڤێ وی یێ راستین ئیسماعیل نازلکولو یە. د سالا 1989ێ دا بەشداری رێزێن پەکەکێ بوو و د 1990ێ دا چوو کەمپا بیقاع کو عەڤدلا ئۆجەلان لێ پەروەردە دکر. ژ ڤێرە، ئەنگین پشتی پەروەردێ فرێدکەنە باژێرێ خوی و د رێڤەبریا ھەرێما چیایێن “ئەنگیزەک، نوورھاق و بنبۆخا” ب جیهـ دبیت. ل ئەیالەتا باشوورێ رۆژئاڤا کورتە چیرۆکا وی ئاڤا دبیت و خلفا کۆلەتیێ ل ستوویێ قاسم ئەنگین ڤە دهێتە گرێدان.
تەرزی جەمال بەرپرسێ ئەیالەتا باشوورێ رۆژئاڤایە. زڤستانا 1992-1993 کەمپا تەرزی جەمال و قاسم ئەنگین ل چییایێ ئەنگیزەکێ یە. گەلەک گەنجێن ژ زانینگەھێن باکورێ کوردستانێ و ترکیایێ بەشداری رێزێن گەریلا دبن و ئەو ل ڤێ کەمپێ تێنە پەروەردە کرن. ئەو گەنج هەموو ئەڤیندارێن سەرخوەبوونا کوردستانێ بوون. لێ بەلێ، ھەما ھەما ھەمی ئەڤ گەنجە د بن ناڤێ سیخۆرتیێ و ب تاوانا: “ژ لایێ دەولەتا ترکیا ڤە ھاتینە شاندن” تێنە گرتن. ئارمانجا مە د ڤێ نڤیسینێ دا ئەوە نینە بەحسا ناکۆکییێن تەرزی جەمال و عەڤدلا ئۆجەلان بکەین. ژبەرکو ئەم دخوازین بەحسا رۆلێ قاسم ئەنگین د چیرۆکا وان کەسێن کو دبوونە نێزیکێ سەد گەریڵایێن و ل ئەیالەتا باشوور-رۆژئاڤا ب رەنگەکی گومانبار ھاتنینە کوشتن، بکەین.
تەنێ ل یەک کامپێ 17 گەنج ب ئیشکەنجێ ھاتنە کوشتن
ژ لایێ وێ رێڤەبەرییا کو قاسم ئەنگین ژی تێدا ئەرکدار بوو، ھەموو جوانێن نوو تەڤلی رێزێن گەریلا بوویی د بن ئیشکەنجەیەک گەلەک گران ھاتنە دەرباسکرن. قاسم ئەنگین یەک ژ وان کەسانە کو ئێشکەنجە ل ڤان گەنجان دکر. ژ بەر کو کۆمیسیۆنەکا لێپرسینێ ھاتە دامەزراندن و سەرۆکێ ڤێ کۆمیسیۆنێ ژی قاسم ئەنگین بوو. 17 کەسێن کو د زڤستانا 1992-1993یێ دا ھاتبوونە بنچاڤ کرن د ئەنجاما ئیشکەنجەیێ دا ژییانا خوە ژ دەست دان. ژ ڤان 17 کەسان، 2 ژن و 15 ژی مێر بوون. د ناڤا وان دا چەند گەنجەکێن رۆژئاڤا ژی ھەبوون.
چاوا پەکەکێ د ھەمان دەمی دا عەبدولمەلک شێخ بەکر و قاسم ئەنگین وەکی قەھرەمان راگهاندن؟
یەک ژ بنچاڤکریان عەبدولمەلک شێخ بەکر ژ باژێرێ عاموودا ل رۆژئاڤا، دەنگبێژێ کۆما ئامەد بوو. شێخ بەکر ھونەرمەندەک ژ رۆژئاڤایە کو ژ بۆ خواندنا زانکۆیێ چووبوو ترکیا. ئەو ژ بۆ گەریلاتیێ ڤەدگەریتە ئەیالەتا باشوورێ رۆژئاڤا. ئەو ژ لایێ تیمەکا ئیشکەنجەیێ یا ژ چار کەسان پێک دهات و پێشەنگیا قاسم ئەنگین دکر ڤە ھاتە کوشتن. قاسم ئەنگین کو پەروەردەیا کاراتێ ل ئەورووپا وەرگرت بوو، ب لێدانێ پەراسوویێن شێخ بەکر دشکێنیت و مێلاکا وی پارچە پارچە دکەت. ب ڤێ ئیشکەنجێ ھونەرمەند عەبدولمەلک شێخ بەکر ل وێرێ دمریت.
گرتی د بن ئیشکەنجەیەکا گران دا نە، ئەو ب دەمژمێران د بەرفێ دا تێنە هێلان و دووڤ را تلییێن وان د شەوتن و تێنە برین. ھندەک ئەندامێن نەمەحرەم یێن گرتیان تێنە ژێڤە کرن. گاڤا کو قاسم ئەنگین ڤان ھەمی ئیشکەنجەیان دکەت دبێژیت: “بژی پەکەکە، بژی سەرۆک ئاپۆ”. ب وان کەسێن تێنە ئێشکەنجەدان ژی ھەمان درووشمە ددەتە قیراندن. ئەڤ تشتێ ئەم دبێژین ژ ئاخفتنا قاسم ئەنگین ب خوەیە. ھەمی د ئارشیڤا پەکەکێ دا مەوجودن.
تشتێ بالکێش ئەوە کو، ئیرۆ پەکەکە ھەم عەبدولمەلک شێخ بەکر و ھەمژی کوژەرێ وی قاسم ئەنگین وەکو قەھرەمان بناڤ دکەت. پەکەکە دخوازیت ھەم ژ مری و ھەم ژی ژ بکوژی مفا وەرگریت. ئەڤە بازرگانیا پەکەکێ یا ل سەر ژیانا مرۆڤان ئاشکەرا دکەت.
ل گۆری قەرەیلان، د ناڤا پەکەکێ دا سێدارەدان نینە
قاسم ئەنگین پشتی ڤان بوویەران د سالا 1993یێ دا دهێتە سووریێ. وی دەمی تەری جەمال دهێتە گرتن و قاسم ئەنگین ژی دهێتە بنچاڤکرن. پشتی 3 ھەیڤان گرتی مای ژ بۆ کو خوە ئیسبات بکەت ژ سووریایێ شاندە چیایێن کوردستانێ.
ل ڤێرە چەرخا خرابا د ژیانا قاسم ئەنگین دا دەست پێ دکەت. ئێدی خلفا وان 17 گەنجێن وی کوشتی ل ستوویێ قاسم ئەنگین ئالییا بوو. ژ ڤێر پێڤە، قاسم ئەنگین ژ بۆ کو خوە ئیسبات بکەت، بۆ عەبدێ پەکەکێ و ژ بۆ پەکەکێ بۆ عیبادەتکار. قاسم ئەنگین، کو ھەر گاڤ کریارێن ھەری خراب د ناڤ پەکەکێ دا ئەنجام داینە، و د گەلەک سێدارەدانان دا جیهـ گرتییە. سالا 1999ێ ل کەلەرەشێ سنۆرێ رۆژھلات، گەریلایێ ب ناڤێ ئازاد کۆچەر (ددێری) د کوژیت. پشتی رێخستن دوڤچوونێ دکەت قاسم دبێژیت من ئەمر خەلەت فامکر لەوما من ئازاد کوشتییە.
پشتی کو قاسم ئەنگین ژییانا خوە ژدەست دای، موراد قەرایلان د بەرنامەیا تایبەتی یا ستێرک تیڤی دا، یا کو ئەو د 22یێ خزیرانا 2020ێ دا تێدا بەشدار بوویی، ژ بۆ کو ناسناڤێ “قاسم جەلاد” بگوھریت دبێژیت: “ھندەک ھەول ددەن کو ناڤێ قاسم ب بکوژ دەربێخن. ئەو دخوازن تاوانێ بێخنە سەر پەکەکێ و ھتد. ب سالانە، ھەول ددەن کو تێگھشتنا سێدارەدانێ ل سەر پەکەکێ بئافرینن. لێ بەلێ، د ناڤ پەکەکێ دا سێدارەدان نینە. پەکەکە تەڤگەرەکا دادپەروەری، وەکھەڤی و ئازادیێ یە. تشتێن وەھا د ناڤ پەکەکێ دا نابن. ب تایبەتی تێکلیا ھەڤالێ مە قاسم ب تشتێن وەھا را نینە” لێ بێ گومان، یا کو قەرەیلان دبێژیت نە راستە. قەرەیلان نکاریت راستییا کەسێن کو قاسم ئەنگین ل ئەیالەتا باشوورێ رۆژئاڤا کوشتی، بینتە سەر زمان.
قاسم ئەنگین ببوو مریدێ پارتییا خوە
قاسم ئەنگین خوە رادەستی پەکەکێ کر بوو. تشتەک وەکی کەسایەتیا قاسم ئەنگین ل ھۆلێ نەما بوو. تەنێ تشتێ کو پەکەکێ دگۆت، ئەو دکر. ئەندامبوونا پەکەکێ و ربۆتبوون یەکن. دێ ھەستا وە ژناڤ چیت، ھوون هزر ناکەن، ھوون تەنێ دێ گوھداریێ کەن و دێ رێخستنێ پارێزن. ل ڤێرە، قاسم ئەنگین ژی ئەڤ رۆبۆتە بوو. ژ بلی ئیتاعەت و گوھدارکرنێ ئەنگین هیچ ئەرکەک دی نەبوو. ژ بۆ ڤێ، ئەو گاڤا کو حیزبا وی ئەمر دکەت، دبیتە ئێشکەنجەکار، دەما کو پارتیا وی ئەمر دکەت، دبیتە نڤیسکار، و دەما کو پارتیا وی ئەمر دکەت دبیتە پەروەردەکار.
قاسم ئەنگین د ناڤ پەکەکێ دا کەسەک بێ باندۆر بوو
بەشا دی یا چیرۆکا قاسم ئەنگین ئەڤەیە: ھوون تەنێ دەما کو دمرن د پەکەکێ دا ب نرخ دبن. ژ بەر کو قاسم ئەنگین، ھەیا مرنا خوە، د ناڤ پەکەکێ دا چ جاران خوەدیێ رۆلەکێ چالاک نەبوو. ئەو ھەر گاڤ ژ کارێن پراکتیکی یێن رۆژانە وەک بەرپرسیار ھاتیە دانان. ئەو ل وارێ لەشکەری دا رەڤۆک بوو ئانکو سەرفراز نەبوو، ل کێلەکا رێڤەبرێن ب باندۆر وەکی سەکرەتەر ھاتە بکار ئانین. پەکەکێ چ جاران کارەکێ سەربخوە نەدا قاسم ئەنگین. باوەری ب وی نەدهات و ئەو ژ چییا دەرنەدخست. ھەر گاڤ د بن کۆنترۆلێ دا دھێلا، لێ پشتی مری ئەو وەکی کەسەک سەمبۆل دهێتە نیشاندان .
بۆچی ئافراندنا کەسێن وەکو قاسم ئەنگین ژ بۆ پەکەکێ گرنگە؟
دوران کالکان د داویا نڤیسا خوە دا دبێژیت، “تەڤگەرەکا کو دزانیت کا قاسم ئەنگین چاوا بئافرینیت، ناهێتە تێکبرن.” ھێزا پەکەکێ ل سەر بنگەھا مرۆڤێن کو ئەو د بن رەهینێ دا گرتنە ، ئیرادەیا وان شکاندیە، ئەو کرنە ربۆتەک بێسەرووبەر کو ب فەرمانێ کار دکەن، و ھەبوونا خوە دیل دگرن ئاڤا بوویە. ئەڤ کەسە حەتا کو بمرن خزمەتا پەکەکێ دکەن. ئەو مرۆڤێن کو ژ لایێ پەکەکێ ڤە ھەر گاڤ تێنە رەخنە کرن و دەما کو دمینن کەسایەتیێن وان خراب دکەن، و دەما کو دمرن، ئەو ڤان مرۆڤان وەکی قەھرەمان پێشکێشی یێن ساخ دکەن. پەکەکە دخوازیت ھەموو ئەندامێن وان، رێیا وان بچن.
پێشنیازا مە ژ بۆی گەنجان ئەوە کو ھوون نەبنە مرید
ژ بەر ڤێ سەدەمێ، ئەم دبێژینە جوانان کو ئەو قاسم ئەنگینێ کو ل سەر ئەکرانا تڤیێ وەکی، ھەلبەستڤان، نڤیسکار، وێژە نڤیس، وەلاتپارێزێ ھومانیست دهێتە بەرچاڤکرن؛ د راستیێ دا قاسم ئەنگینێ کوژەرێ رێھەڤالێ خوە بوو، جەلاد بوو و ربۆتێ پەکەکێ بوو. لەوما ژی ئەم دبێژینە هەوە، ھوون قەت نەبنە “قاسم ئەنگین”. بەری ھەرتشتی ھوون، خوە بدەنە سەر نرخێن مرۆڤاھی-گەردوونی، پشترا ژی نەتەوەیی و کوردستانی. نەبنە عەبدێن پارتیەکێ، ژ بۆی هیچ کەسەکێ نەبنە عەبد. ھوون ل ھەمبەری وان کەسێن کو دخوازن ھەڤسارێ پارتییا خوە بکەنە سەرێ وە، گەلەک هشیار بن. کوردستان ژ ھەموو حیزبان مەزنتر و پیرۆزترە.
