پشتی سەردانا سەرۆککۆمارێ ترکییێ ژ بۆ ئامەدێ، نیقاشا ل سەر پێڤاژۆیا چارەسەریێ یا کو ئەڤە دەمەک درێژە نە د رۆژەڤێ دا، ژ نوو ڤە بوو مژارا سەرەکی یا نیقاشان. بەریا کو ئەردۆگان بچیتە ئامەدێ، نیقاش ل سەر ڤێ یەکێ هەبوو کو “پێڤاژۆیەکا نوویا چارەسەریێ دێ دەست پێ کەت”. پشتی کو ئەردۆگان گۆتی، “مە پێڤاژۆیا چارەسەریێ ب داوی نەئانیە”، ڤێ جارێ لایەنان دەست ب تاوانبارکرنا ھەڤدو کر کا کێ پێڤاژۆیا چارەسەریێ ب داوی ئانیە. پەکەکێ و ھەڤالبەندێن وێ، ئەردۆگان و ئاکەپە، د ڤی واری دا تاوانبار کرن. ژ ئالیەکێ دی ئەردۆگان و دۆرھێلا وی، بێی کو عەڤدلا ئۆجەلان تاوانبار بکەن، بەرپرسێن پەکەکێ یێن قەندیلێ تاوانبار کرن. پرسیارەک مینا جەنازەیەکێ ل قادا سییاسەتێ داھەیە ئەو ژی ئەڤ پرسیارەیە ” گەلۆ کی پێڤاژۆیا چارەسەریێ ب داوی ئانی؟ “

تشتێ کو ئەم ل داویێ بێژین، ئەم دێ ل دەستپەکێ بێژین، ھەر دو لایەنان ب ھەڤ را پێڤاژۆیا چارەسەریێ ب داوی ئانی.

ئاکەپە و پەکەکە پێدڤی ب ھەڤدو بوون؟

گاڤا کو دانووستاندنان دەست پێ کری، ئارمانجا دروست یا ھەر دو ئالیان ب راستی نە ئەو بوو کو پێڤاژۆیا ئاشتییێ ماییندە ببیت. ھەر دو ئالی ژی د دەمەکێ پر دژوار دا دەرباس دبوون. و ھەر دو ئالیان ژی پێدڤی ب هەمان ستاندنێ ھەبوو.

پەکەکە ژ لایێ لەشکەری ڤە د رەوشەکا نەباش دا بوو. وەنداھیێن مەزن د دان و نەدکاری خوە ل ئەیالەتێن باکور بگریت. ژ بەر ئێرشێن ھەوایی یێن ل قەندیلێ، ناڤەندا رێخستنێ یفلێج ب بوو، نەدکاری کار بکەت. پەکەکێ دخواست ل رۆژئاڤا تەکۆشینێ بکەت، لێ ژ بەر شەرێ ترکییێ نکاریبوو ھێزێن خوەیێن چەکدار بەر ب رۆژئاڤا ڤە ببەت. بجیهکرنا ھێزێن پەکەکێ ل رۆژئاڤا ژ بۆ پەکەکێ بۆرییا هەناسەدانێ بوو.

ئاکەپێ دخواست حکوومەتێ ب زووترین دەم بکەتە د دەستێ خوە دا، لێ ئەو ژ لایێ ئەرگەنەکۆن و جەماعەتا فەتحولاھ گولەن ڤە ھاتبوو دۆرپێچ کرن. ل ترکیایێ پرسگرێکا کوردان گرتنە دەست خوە هەر چەند کو چارەسەریا وێ پرسگرێکێ نەهێتە کرن ژی لێ ب رامان حکوومەتداریێ ب خوە دهات. ب ئارامیەکا ھەری کێم یا ل سەر پرسگرێکا کورد ژی، دکاریت پێشییا گەلەک تشتێن پۆزەتیڤ ڤەکەت. ئێدی د ناڤبەرا جەماعەتا گولەن و ئاکەپێ پر ڤەببوو، پێڤاژۆیا ئاشتییێ وەکو یا ئۆسلۆ ب دزیکی ڤە برێڤە نەدچوو.

ب کورتی، دەما کو لایەنان دەست ب پێڤاژۆیا چارەسەریێ کر، ئارمانج نە ئەو بوو کو ئاشتییەکا ماییندە ئاڤا بکەن، تەنێ ژ بۆ ڤێ یەکێ بوو کو رەوشا خوە خورت بکەن. پشتی ھەر دو لایەنان خوە د پێڤاژۆیێ دا پیچەکێ کۆمی سەر ھەڤ کر ئێدی پێویستییا وان ب دانووستاندنا نەما، ب راستی ھەر دو لایەنان ژی پێڤاژۆ د ھەمان بارودۆخی دا هێلا.

دەستکەفتییێن پێڤاژۆیا چارەسەریێ ژ بۆ ھەر دو ئالیان چ نە؟

پەکەکە ب خێرا رۆژئاڤا بر ب قادا ناڤنەتەوەیی ڤە چوو. پشتی کوشتنا 13 لەشکەرێن ترک ل فارقینێ، ئەو رێخستنا ژ بەر ئێرشێن دژوار ژ ھەڤ بەلاڤ بوویی ژ نوو ڤە خوە کۆمی سەر ھەڤ کر، ھەژمارەکا زێدە یا شەرڤانێن نوو ژی تەڤلی وان ببوون. لگەل ئیرانێ دا ھەڤکاریەکا ستراتەژیک کو ھەموو دەڤەرێن کوردستانێ ب خوە ڤە دگرتن چێکر. پەکەکێ د ناڤا گێلەشۆکا رۆژھلاتا ناڤین دا کو دبێژنێ بھارا عەرەبی خوە ل تەنشتا ئیرانێ بجیهکر.

یا ھەری گرینگ ژی، پەکەکێ دخواست مفا ژ ناکۆکیێن د ناڤ دەولەتا ترکیا دا ھەیی وەربگریت. ل سەر ناکۆکیا د ناڤبەرا ئاکەپێ و جەماعەتا گولەن دا یاری کر. دهێتە زانین کو ب رێیا نوونەرێ جەماعەتا گولەن یێ ل سلێمانیێ نامەیەک ژ بۆ جەمیل بایک ھاتە شاندن، و پەیوەندیێن گولەن و پەکەکێ دەست پێ کرن. د ھەمان دەمی دا رێڤەبەرێ پەکەکێ بەرپرسێ خەباتا رۆژھلاتا ناڤین، رزا ئالتوون، ل سلێمانیێ لگەل جەماعەتا گولەن دا ھەڤدیتن ئەنجام دان.

ڤان ھەموو پێشکەتنا د سالا 2014ێ دا ل جزیرێ پەکەکە بەر ب کۆلانا خەندەکا ڤە بر. پەکەکێ نە شەر ل دژی ئارتێشا دەولەتێ ئەنجام دا، وان لگەل پۆلیسێن ئاکەپێ دا شەر دا بوو دەسپێکرن. حەتتا دووران کالکان دیار کر و گۆت “گەر ئارتێش ل قەرەقۆلێ روونیت و نەکەڤیتە ناڤا شەری دا، ئەم قەد ل دژی وان شەری ناکەین”، و دا زانین کو تەنێ ئارمانجا وان ھێزا پۆلسانە. پەکەکێ ب ڤێ ئارمانجێ دخواست ڤێ چەندێ بێژیت: ئەم نە ل دژی ئارتێشا دەولەتا ترکیاینە ئەم ل دژی حکوومەتا ئاکەپێ و پۆلسێن وێینە.

ژ لایێ دی ئەردۆگان دیت کو پێڤاژۆیا چارەسەریێ وەکی کو وی دخواست نامەشیت. وی حەساب نەکربوو کو پەکەکە دێ کاریت د ڤی ئاستی دا لگەل جەماعەتا گولەن پەیوەندیان چێکەت. وی ھەر وەھا دخواست ل سووریێ و رۆژئاڤا یاریرکا مەزن ئەنجام بدەت. د دەستپێکا پێڤاژۆیا چارەسەریێ یا لگەل پەکەکێ دا، ئەردۆگان وەسا دفکری کو ئەو پشتگریا کوردان دەست خوەڤە بینیت و سووریێ ب دەست خوەڤە بینیت. ئەڤ پلان وەکی کو ئەردۆگان دخواست چێنەبوو. وی ئەو ھێڤییێن ژ پێڤاژۆیا چارەسەرییێ دکرن ب دەستڤە نەئانین.

پێڤاژۆیا چارەسەریێ ببوو گرێکا لنگی. ھەر دو لایەن دفکرین کو ئەو دکارن د  پەڤچوون و فەوزایێ دا پێتر مفا وەرگرن. د تیرمەھا 2015ێ دا، ھەر دو لایەنان خواست پێڤاژۆ ب داوی بهێت.

پەکەکێ د 11ێ تیرمەھێ دا راگھاند کو وان ئاگربەست ب دوماهی ئانیە. ئەردۆگان د 17ێ تیرمەھێ دا گۆت کو ئەو پەیمانا دۆلماباخچە ناس ناکەت. 20ێ تیرمەھێ دا ل پرسووسێ  کۆمکوژی چێبوو. د 22یێ تیرمەھێ دا، دو پۆلیس ل جەیلانپنار کوشتی ھاتن دیتن. پەکەکێ قەبوول کر کو ئەو بوویەرا جەیلانپنارێ ھێزێن وان ئەنجامداینە. شەڤا 23-24ێ تیرمەھێ، بالەفرێن ترکا ئێریشەک ھەوایی یا مەزن ل سەر پەکەکێ ئەنجام دا.

ئێدی ھەر دو ئالیان ژی بەرێ خوە دا ڤی شەری. پەکەکێ ب شەرێ خەندەکا، دەولەتا ترک ژی ب تەکنیکێ دەست ب شەری کر. بەلێ، وەکی کو ئەم دزانین، پێڤاژۆیا چارەسەریێ ب داوی هات، لێ پەیوەندی ژی ب ئاوایەکێ تەمام نەهاتنە بڕین. ھەڤدیتنێن نە راستەراست، ھەیا رۆژا مەیا ئیرۆ ژی بەردەوامن.

هەگەر ئەنجامێ ب کورتی باس بکەین. ھەردو لایەنان د ڤێ پێڤاژۆیێ دا چارەسەریەکا مایندە ل گۆری بەرژەوەندییێن خوە نە دیت. ھەردو لایەنان ژی رێبازا سیاسەتا چەکداری هەلبژارت.

ئەنجامێن ب دوماهی ئانینا پێڤاژۆیا چارەسەریێ:

پەکەکێ ب شەرێ خەندەکان کاڤلبوونەکا مەزن ب باکوورێ کوردستانێ دا ژییان کرن. ئاکەپە ژی قولپی ناڤا ئالۆزییەکێ کو نەکاریت کۆنترۆل بکەت. گەر پێڤاژۆ ب داوی بهێت ھەلوەشین، گەر ژی بەردەوام بیت فەوزا دێ چێبیت. لێ ئاکەپە نە دەولەت ب خوە یە. ھەلوەشاندنا ئاکەپێ ب واتەیا رووخاندنا دەولەتا ترکییێ ناهێت.

ب کورتاسی؛ یێ زرار دیتی گەلێ کورد و وارگەھێن کوردستانێ بوون. د ئەنجام دا، پرسیارا ھەرە راست کو بهێتە کرن ئەڤەیە؛ ل شوونا کو مرۆڤ بپرسیت کێ پێڤاژۆیا چارەسەریێ ب دوماهی ئانی، پێویستە ئەڤە بهێتە پرسیارکرن: “گەلۆ چارەسەریا راستین چیە، کی دکاریت چارەسەریا راست ئاڤا بکەت”. چۆنکە ژ وان ئاگربەستێن ژ سالا 1993یێ و هێر ڤە ھاتینە راگەهاندن و لێگەرینا چارەسەریان ب مرۆڤێن خەلەت و نیقاشێن بێ رامان چ ئەنجام دەرنەکەتن.

پێڤاژۆیا چارەسەریێ، یا کو ئەردۆگان د 28ێ کانوونا 2012ێ دا راگھاندی و گۆتی، “ئەم ل گراڤا ئیمرالیێ لگەل عەڤدلا ئۆجالان ھەڤدیتنێ ئەنجام ددەین،” ژ بەر مەبەستێن خەلەت، حەسابێن جودا و چارەسەریێن نەگونجایی ب سەر نەکەت. ھەردو لایەنان ب ھەڤرا پێڤاژۆ ب داوی ئانی.