رێڤەبەریا کەجەکێ ژ بۆ مەروان بەدەلێ کو د ئەنجاما ئێریشا بالەفرێن ترکا ل شنگالێ دا ژیانا خوە ژ دەست دا، داخویانیەک بەلاڤکر. کەجەکێ د داخویانیا خوە دا بانگ ل ئێزدیان کر کو ھەڤدو بکوژن. کۆنسەیا رێڤەبەرا کەجەکێ ئیدیعا کر کو کەسێن زانیاری ل سەر مەروان بەدەل دای ئێزدی نە و خواست کو مافێ ژیانێ ب ڤان کەسان نەھێتە دایین.
پەکەکێ ژ ئێزدییان رە گۆت: بێقیمەتن
کۆنسەیا رێڤەبەرا کەجەکێ د داخویانیا خوە دا دیار کر کو ئێزدیێن ل شنگالێ دژین بەرپرسێ کوشتنا مەروان بەدەلن و ژ ڤان کەسان دێ حەساب هێتە پرسین. ھەر وەھا بانگ ل ئێزدیان کر کو ل شنگالێ مافێ ژیانێ نەدەنە وان کەسا. د داخویانیا کەجەکێ دا ب ئێزدیان هاتە گۆتن ھوون “ترشکچی” نە. کەجەکێ داخویانیا خوە وەھا بەردەوام کر: “ئێزدیێن کو ل سەر بوویەرێن شنگالێ زانیاری دایین، دێ د دیرۆکا ئێزدیان دا ب خیانەت و خەرابیا خوە ھەر دەم هێنە بیرئانین. بەرێ، ب ڤان کەسێن وەھا دھاتە گۆتن گەلێ خوە ژ بۆ ترارەک شۆربێ دفرۆشن؛ ل کوردستانێ د بێژنە وان ترشکچی. ترشکچی یێن ئیرۆ ژی ژ بۆی کو چەند پێدڤییان دەستخوەڤە بینن ڤی کاری دکەن.” داخویانییا کەجەکێ وەھا بەردەوام کر: “دڤێت ئێزدی ڤان کەسان ژ ناڤا جڤاکا خوە دوور بێخن و ئەو نەکارن د ناڤا جڤاکی دا بژین. ئەڤ کەسە نە د هەژینە کو د ناڤا ئاخا پیرۆزا ئێزدیان دا بژین.” وەسا دهێتە فکرین کو ئەڤ گۆتنێن پەکەکێ دێ د ناڤا ئێزدیان دا قۆناغەکا تەنگەزاریێ دەتە دەست پێ کرن و ئەڤە ژی دێ بیتە سەدەما جینایەت و کوشتنێن ناڤخوە.
بەرێ ژی پەکەکێ ئێریشی ئێزدیان کر
شەڤا 31ێ تەباخێ، پەکەکێ بۆمبەیەک ل پشت مالا خەباتکارێ ئاساییشا رۆژئاڤایێ دیجلە ل کەمپا ئێزدیان یا قادیا (زاخۆ) دانابوو. شێخ حەسەن ئیبراھیمێ کو د بوویەرێ دا ھاتبوو ئارمانج کرن بریندار بوو و 2 زارۆکێن وی، یەک مەھی و 9 سالی ژیانا خوە ژ دەست دا بوون. دەرکەت ھۆلێ کو بەرپرسێ ئاساییشێ شێخ حەسەن ئیبراھیم بەرێ ژی ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە ھاتیە تەھدیتکرن. ئەڤ بوویەرە پشتی گەفێن مراد قارایلان کو گۆتبوو ئەو دێ تۆلا سەعید حەسەن ڤەکەن، روودا. ھەر کەس ھەمفکرە کو بەرپرسێ ڤێ بوویەرێ پەکەکە یە.
لێ پەکەکێ ئیدیعا کر کو د دەقەیا یەکەم یا بوویەرێ دا بالەفرێن شەری یێن ترکیایێ ل کامپێ دایە. بەرپرسیاری یا بوویەرێ قەبول نەکر و رەد کر. چەند رۆژان پشتی ڤێ بوویەرێ ل سەر رێیێن ھندە گوندێن ئێزدیان ھندەک مایینێن چاندی، ھاتن دیتن. ئەڤ رێ رێیا دەرباسبوونا فەرماندارێن پێشمەرگە یێن ئێزیدی بوون.
دهێتە زانین کو پەکەکێ ژ بۆ چالاکیێن ب ڤی رەنگی لیستەیەک درێژ ژ بۆی خوە چێکری یە. لێ بەلێ، ئەو نەچار ما کو دەست ژ چالاکیێن خوە یێن ل دژی ئێزدییان بەردەت. پەکەکێ ئەو پێڤاژۆیا چالاکییێن کو دخواست سەر ئێزدییان بمەشینیت، پشتی تێکچوونا خوە یا د ھلبژارتنێن ئیراقێ دا، مەجبور بوو راوەستینیت.
سیاسەتا پەکەکێ یا ئێزدییان: پارچە بکە، پارڤە بکە و برێڤە ببە
پەکەکە بەشەکێ پر بچووک ژ ئێزدیان کۆنترۆل دکەت. کەسێن ل دەردۆرا رێخستنا پەکەکێ یا شنگالێ کۆم بوونە ژ سەدی 4ێ خەلکێ شنگالێ پێک تینن. د ھلبژارتنێن 10ێ مژدارا 2021ێ یێن پارلەمەنا ئیراقێ دا ھات دیتن کو ژ ڤێ گرسەیێ بەشەکێ گەلەک کێم ژی دەنگێ خوە دایە پەکەکێ. دەما دەنگێ عەشیرێن عەرەبان یێن کو ھەڤالبەندێن پەکەکێ بوون ژ ڤێ ھژمارێ بهێتە دەرخستن، دەنگێن پەکەکێ ل شنگالێ دەردۆرا 300 دا نە. ل شنگالێ سندووقێن دەنگدانێ پەسەند کر کو پەکەکە ل وێرێ مێڤانە.
پەکەکە ل گەل ھەموو ھەولدانان ژی نەکاری ل شنگالێ د ناڤا ئێزدیان دا گرسەیەکا جدی ب دەست خوە ڤە بینیت. ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی پەکەکە ب بکارئانینا ھندەک پرسگرێکێن جڤاکی د ناڤا ئێزدیان دا دخوازیت کۆمەکێ ژ ئێزدیان ژ بۆ خوە ڤەقەتینیت. رێورەسمێن ئۆلی و ھندەک مژارێن ناکۆکی یێن ھییەرارشی “سیستەما کو تێدا کەس یان تشت خودان پلەیێن جودا یێن دیارکرینە” یا جڤاکا ئێزدییان دا ھەیی، کوور بکەت، فتنێ بێخیتە ناڤمالا ئێزدییان و ھندەک نەخوەشیێن کو ژ دەمێن بەرێ ڤە ھەنە بەرۆڤاژی و بەرفرەھ دکەت. ھەمان دەم پەکەکە ھەول د دەت کو ئەو جوداھییێن چینی یێن د ناڤ بەرا ئێزدییان دا ھەیی مانیپولە بکەت و تۆڤێ نەیاری ل ناڤا جڤاکا ئێزددی دا بچینیت،ل گۆری بەرژەوەندیێن خوە تەڤبگەریت. ژ بۆ ڤێ ژی د ھەموو پێڤاژۆیێن وەکە ھلبژارتنا میر، بابە شێخ دا دخواست ئێزدییان تەحریک بکەت. ل گەل ڤان ھەموو کریارێن خەراب ژی پەکەکێ ئەنجاما کو د خواست ب دەست نەخست.
رێخستنکرنا یەکینەیا تۆلھلدانێ ژ جوانێن فاناتیک
نھا ژی پەکەکە دخوازیت تشتێ کو ب پرۆپاگاندایا دەڤکی نەکاریە بکەت ب چەکان بکەت. د پەکەکێ دا کۆمەکا جوانێن ئێزدی ژ 30-40 کەسان پێک دهێت ھەنە. ئەڤ جوانێن کو د ئەنجاما برینداربوونا هەستێن خوە د کۆمکوژییا ئێزدییا و زرۆفێن خێزانیێ دا تژی ھێرس بوونە، ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە ھاتن هاندان و پێکھاتەیێن فاناتیک “سەرهشک” ئاڤا کرن. ئەڤ کەس ژی د ناڤا یەپەگێ دا مانە و پەروەردەیا چەکداری وەرگرتیە. نھا ئەو جوان وەک یەکینەیێن ڤەشارتی ل کامپێن ناڤ سینۆرێن پارێزگەھا دوھۆکێ دا ھاتنە ب جیهـ کرن. کۆمەک پر بچوکە لێ ئەڤ یەکینە دکاریت زییانێن گەلەک مەزن ژی دروست بکەت.
ل باشوورێ کوردستانێ د ناڤا ئێزدیان دا ئالیگرێن پەکەکێ گەلەک کێمن. پەکەکە ب ڤێ کۆما بچووک لێ سەرهشک ڤە، دخوازیت ترسێ بەلاڤبکەت و ب ترساندنێ مرۆڤان بکێشتیتە لایێ خوە و گەر نکاریت ھندەک لایان و کەسان بکێشیتە لایێ خوە ژی، وان بێ باندۆر دکەت. تێ زانین کو پەکەکە ب ڤی شێوە، خوەدی ئەزموونەکا مەزنە. میناک نھا ژی پەکەکە نە پرانیا ھەری مەزنا رۆژئاڤایە. لێ ب خێرا کۆمەکا سەرهشک و بچووک لێ باش ئۆرگانیزە کری وەکە ھێزا ھەری مەزن دیار دکەت. نھا ژی دخوازیت ھەمان تشتی ل شنگالێ ئاڤا بکەت.
کێ زانیاری ل سەر مەروان بەدەل دان؟
پەکەکێ ژ بۆ بوویەرا مەروان بەدەل بکەتە سەر پشتا پەدەکێ، کامپانیایەکا مەزنا چاپەمەنیێ دا دەستپێکرن. د راستیێ دا پەکەکێ پشتی شکەستنا ل ھلبژارتنێن ئیراقێ دە تۆمار کری د بابەتێ شنگالێ دا خوە بێدەنگ کربوو. نھا دیسا ب مژارا مەروان بەدەل دەرکەتیە ھۆلێ. حەیدەر ڤارتۆ (ئەنگین کارائاسلان)ێ ل ناڤا باژارێ رۆژئاڤا کو پەکەکە ب رێڤە دبەت دا، ھاتە کوشتن و در. حوسەین “سەلمان بۆزکور” ل ناڤا وارگەھا مەخموورێ ژییانا خوە ژ دەست دا و ھتد پەکەکە بۆ چ بێدەنگ ما. لێبەلێ، ئەڤ بوویەرە ل جھێن د بن دەستهەلاتا پەکەکێ دا قەومی بوون. لۆما ژی پەکەکێ خوە کەر کر.
مەروان بەدەل ژ ئالیێ کێ ڤە ھاتیە ئیخبار کرن، د جیھانا تەکنیکی یا ئیرۆ دا نە مومکنە کو مرۆڤ ب کاریت خوە ژ شۆپاندنێ بپارێزیت. ب شۆپاندنا تەکنیکی، تێلەفۆنەک گرتی ژی دکاریت بهێتە شۆپاندن. پەکەکە ڤێ راستیێ ڤەدشێریت و د ھەر وەنداھیێن خوە دا ل خاینەکی دگەریت. مەروان بەدەل ل جھەکی ڤەشارتی نە بوو. د مالا خوە بوو و ئەو ب شێوازەک نۆرمال دگەرییا.
و ھەروھا جھێ کو مەروان بەدەل تێدا ژییانا خوە ژ دەست دا ژی، د بن کۆنترۆلا پەکەکێ دایە و ھەموو کۆنترۆلێن ئەولەکاری، نیزامی و ھاتن و چوونێ ل ور د بن کۆنترۆلا ھێزێن گرێدایی پەکەکێ و حەشدا شەعبی دا نە. یانی گەر پیدانا زانیاریان ھەبیت ژی، دڤێت د ناڤا پەکەکێ و حەشدا شەعبی دا بیت. ئانکو ئیخبار ژ ناڤا پەکەکێ بخوە چێبوویە.
ژ نھا و پێ دا پەکەکە بەرپرسیارێ ھەر مرنەکێ یە
پەکەکە بانگ ل ئێزدیان دکەت کو ھەڤدو بکوژن و ب ڤی ئاوایی سۆندا تۆلھلدانێ خوارن ژی دهێتە وێ واتەیێ کو د رۆژێن پێش مە دا، ھندەک بوویەرێن ب کێشە روو بدەن. یانی ئەم دکارین ببێژین کو ژ بۆ ھەر ئێزدیەکیێ ژییانا خوە ژ دەست بدەت یان ژی ژ بۆ ھەر بوویەرەکێ ل ناڤا ئێزدییان دا روو بدەت ئەم رێبەرتیا پەکەکێ بەرپرس دبینین.
