ئێریشا رووسیایێ یا ل سەر ئوکراینایێ زێدەیی ھەفتەیەکێیە بەردەوامە. مرۆڤ دمرن، باژار وێران دبن، ئوکراینی ب شەرەکێ کو قەت خەیال نەدکر رووبروو مان. شەر پڕ خەرابن، وێرانیێ لگەل خوە دا تینن. یەک ژ گەلێن کو ڤێ یەکێ ھەری باش دزانیت ژی ئەم کوردین. کورد خەمگینن و ناخوازن خوین ژ دفنا زارۆکەکێ ژی بهێت.
لێ ئەم دزانین کو پێڤاژۆیا ئوکراینایێ دێ باندۆرێ ل سەر کوردستانێ ژی کەت. سیستەما سیاسی یا جیھانێ ژ نوو ڤە دهێتە ئاڤاکرن. ھەلبەت پیدڤیە کورد ژی ل گۆری ڤێ ھەلوەستێ وەربگرن. ب تایبەتی ژی پیدڤیە ئەم حەساسیەتا رۆژئاڤا و باشوور باش ببینن. ئەو بوویەرێن ڤان رۆژێن داوی ل باشوورێ کوردستانێ و ئیراقێ دقەومن، پێدڤیە د ڤێ چارچۆڤەیێ دا ئەم نێزیک ببین. ژ بەر کو نھا ل سەر باشوورێ کوردستانێ ئێریشەکا ئاکتیف ھەیە. یەک ژ ڤان ئێریشان ژی بریارا دادگەھا فەدەرالا ئراقێ یا ل سەر فرۆتنا گاز و پەترۆلا ھەرێما کوردستانێ دایی یە.
بریارا دادگەها ئیراقێ بەشەک ژ ناڤەرۆکا «داعویرانا کوردستانێ»یە
کەسێ کو ب ئاوایەکێ ئۆبژەکتیف ل بوویەرێ بنێریت، دزانیت کو پشتی 10 سالان ئەڤ بریارە ژ رەفێن گەمارگرتی هاتیە دەرخستن، بەشەک ژ ناڤەرۆکا «داعویرانا کوردستانێ»یە. پێدڤیە کورد ڤێ بریارا کو دێ کارتێکرنەکا گەلەک نەباش ل سەر ستاتوویا کوردستانێ کەت، باش فاھم بکەن. ھەر وەھا دڤێت بهێتە زانین کو ئەڤ پێنگاڤە دێ زیانێ ل ھەموو دەستکەفتێن کوردان دەت. ھندەک کورد ھەنە کو ڤێ ئێرشا جەپھێ دژەکورد وەکە ئێرشا دژی پەدەکێ دبینن و ھاریکاریێ ددەنە ئیراقێ. یێن سەرکێشییا ڤێ یەکێ دکەن «پەکەکە، نەوەی نووی» و بەشەک ژ کەسێن د ناڤا «یەنەکێ» دا نە. هەگەر ئەم ڤەکری ببێژین ھندەک کورد دخوازن ڤێ بریارا دادگەھا ئیراقێ مەشرووع بدەنە نیشاندان. پێویستە ئەم ڤان جەحشێن مۆدێرن باش ناسبکەین و ھەمبەری وان بسەکنین و نەھێلین ئەڤ بریارە بهێتە جێبەجێ کرن. ئەڤە ئەرکێ ھەر کوردەکێ نەتەوپەروەرە.
حەشدا شەعبی و گرووپێن دی یێن نێزیکی ئیرانێ، وەکە پەکەکێ، د ھلبژارتنێن ئیراقێ دا تێکچوون. ل سەر ڤێ یەکێ پلانێن ڤەشارتی یێن ئیراقێ ژی ئاشکەرا بوون. ب تایبەتی پشتی ڤێ ھلبژارتنێ پەکەکە ب ئاوایەکی ئاشکەرا دژمناتیا ھەرێما کوردستانێ و «تەڤگەرا سەدر» کر. پشتی بریارا دادگەھا فەدەرالا ئیراقێ، پەکەکە پێتر ھەرێما کوردستانێ کرە ئارمانج. پەکەکە راستەراست نابێژیت کو ئەو پشتگریا بریارا دادگەھا فەدەرالا ئیراقێ دکەن. لێ ژ بۆ کو بریارا دادگەھێ رەوا نیشان بدەت هەموو جورێن رێبازێن پرۆپاگاندایێ بکار تینیت.
پەکەکێ راگەهاند ئەو بریارا دادگەھا ئیراقێ ژ بۆ پاشەرۆژ و دەمۆکراتیزەکرنا ئیراقێ ب بریارەکا گرنگ دبینین
ئەم ئاماژە ب وێ یەکێ ژی بکەین کو رێخستنا پەکەکێ ل ئیراق و ھەرێما کوردستانێ ب ناڤێ تەڤگەرا ئازادی راگھاند کو ئەو بریارا دادگەھا ئیراقێ ژ بۆ پاشەرۆژ و دەمۆکراتیزەکرنا ئیراقێ ب بریارەکا گرنگ دبینیت. تشتێ بالکێش ئەوە کو ئەڤ داخویانیە د مەدیایا پەکەکێ دا ژی نەھاتە وەشاندن. تەنێ د مالپەرا تەڤگەرا ئازادی دا ب بێدەنگی ھاتە وەشاندن. ئەڤە ژی دهێتە وێ واتەیێ کو پەکەکە ب خوە ژی دزانیت کو ئەڤ بریارە دژەکوردە. ژ بۆ ڤێ ژی ھەول ددەت کو پێڤاژۆیا خییانەتێ نهێنی برێڤە ببەت.
مەدیایا پەکەکێ، ب تایبەتی نڤیسکارێن وێ یێن ناسیار، ب بەردەوامی ئیدیعا دکەن کو سەدەمێ ڤێ بریارا دادگەھا ئیراقێ، رێڤەبەریا کوردستانێیە. قەد قالا وێ ناکەن کو ئەڤ بریارە دێ زیانەکا مەزن گەهینیت هەرێما کوردستانێ. دخوازن وەبێژن کو قەد داگیرکەر و سیستەما وێ یا کۆلۆنیالست تاوانبار نینە. ئانکو پەکەکە ھەول ددەت کو ڤان ئێریشێن ل سەر ھەرێما کوردستانێ رەوا نیشان بدەت. ب سالانە چاپەمەنیا پەکەکێ ڤێ یەکێ دکەت. پەکەکە دخوازیت د ناڤا کارمەند و ئالیگرێن خوە دا ڤێ تێگەھشتنێ دروست بکەت کو «ئەگەر پەدەکە تێک بچیت ئەم دێ سەر کەڤین.» ژ بەر ڤێ یەکێ ژی تێکچوون و کێماسیێن پەدەکێ وەکە سەرکەفتنا خوە دبینیت. وە دزانیت کو ئەگەر پەدەکە تێک بچیت دێ سەر کەڤیت. دفکریت کو گەر ستاتویا ھەرێما کوردستانێ ژ دەست بچیت ئەو دێ سەرکەڤیت و دێ ل سەر ڤان دەستکەفتان روونیت. پشتی 3 رۆژان کو د 17ێ جۆتمەھا 2017ێ دا کەرکووک ژ ئالیێ ئارتێشا ئیراقێ و حەشدا شەعبی ڤە ھاتە داگیرکرن، رێڤەبەرا پەکەکێ یا ب ناڤێ «زلار ستێرک» ئەنداما کۆنسەیا سەرۆکاتیا پەکەکێ، د بەرنامەیا تەلەڤیزیۆنی دا گۆت: «کەرکووک ژ ناڤ چوو. ئەڤە دهێتە وێ واتەیێ کو خەتا بارزانی ل کوردستانێ وەندا دکەت، خەتا رێبەر ئاپۆ سەر دکەڤیت. ل کوردستانێ خەتا سەرکەتی خەتا مەیە.» ئەم نزانین چاڤکانیا ڤان گۆتنێن ڤێ رێڤەبەرا پەکەکێ ژ نەزانییە یان ژی ژ جەحشاتیێ یە، لێ پێڤاژۆ وەک «زلار ستێرک»ێ دگۆت نەمەشی.
کەسێن کو ل دۆرا پەکەکێ کۆم بوویی، وەسا دفکرن کو ئەگەر بەغدا ھەرێما کوردستانێ دۆرپێچ بکەت و بکەڤیتە ناڤا ھەولێرێ، دێ پەکەکە سەر کەڤیت
ھەما پشتی وێ عەفرین، سەرێ کانیێ و گرێ سپی ھاتنە داگیرکرن. ل باکور گەریلا ھاتنە تاسفیە کرن. پەکەکە ھاتیە رەوشەکا وەسا کو ھێزا وێ یا کو ئەم دبێژینێ گەریلا ل چیا ژی نکارن سەرێ خوە ژ توونێلان دەرخن. ل رۆژئاڤا ژی رێڤەبەر دترسن کو تەلەفۆنێ باخڤن. پەکەکە کەتیە ناڤا دەستەنگییەکا مەزن دا.
ئەو کەسێن کو ل دۆرا پەکەکێ کۆم بوویی، وەسا دفکرن کو ئەگەر بەغدا ھەرێما کوردستانێ دۆرپێچ بکەت و بکەڤیتە ناڤا ھەولێرێ، دێ پەکەکە سەر کەڤیت. ژ بۆ ڤێ ژی ب جۆشەکا مەزن ل بەندێ نە کو ل ئیراقێ حکوومەتەک نەهێتە ئاڤاکرن، بوودجەیا ھەرێما کوردستانێ نەهێتە شاندن، مووچە نەهێنە رێکرن، حکوومەتا ئیراقێ ستاتویا ھەرێما کوردستانێ ژناڤ ببەت، ستاتویا ئیدارێن خوەسەر یا پارێزگەھان بهێتە دروستکرن. پەکەکە وە دفکریت کو وی دەمی دێ شنگال ژی بیتە پارێزگەھ و ژ بۆ وان هێتە هێلان. سلێمانی ژی مینا نھا دێ لیتکا هاڤێژیت. بەلێ، ئەو ب راستی ژی ڤێ ھێڤی دکەن.
ئەڤ عاقلسڤکە چ دفکرن؟
ب ئیحتیمالەکا مەزن ئەڤ ئاقلسڤکە دفکرن: «مە پەکەکێ خوە کرییە چەند پارچە؟ رێبەرێ مە لگەل ترکیێ دا دخەبتیت، «جەمیل بایک» لگەل ئیرانێ دا، «مەزلووم عەبدی» ل رۆژئاڤا لگەل ئەمەریکا دا د ناڤا رێکەفتنێ دایە. ژ بەر ڤێ یەکێ ژی کیژان ھێز ب سەر بکەڤیت ئەم ژی دێ سەر کەڤین.» بێگومان سیاسەت وەھا نامەشیت. رێڤەبەرێن پەکەکێ سەناریۆیەک وەسا خوەشک چێدکەن و ھێڤیێ بەلاڤدکەن. لەوما ژی کادرۆ و خەباتکارێن مەدیایا پەکەکێ رادبن و روودنن ب نەباشی قالا پەدەکێ دکەن. پەکەکە وە دزانیت کو دونیا ل دۆرا پارتییا وان دزڤریت.
گەلۆ ما ئەڤە خواندنەکا راستە؟ ھەلبەت نە راستە. بریارا دادگەھا فەدەرالا ئیراقێ نە ژ پەدەکێ یە و کێشەیا سەرۆککۆمارییا ئیراقێ ژی نە ژ نامزەتییا «ھشیار زێباری» یە. پرسگرێک ھەبوونا ئەنیا دژەکوردە. پرسگرێک ھەلوەستا وان دەولەت و لایەنانە کو ناخوازن د ڤێ سەدسالێ دا ژی کورد ببنە خوەدی نەخشەیەک نەتەوەیی. ژ بۆ ڤێ ژی دڤێت ئەم ھەرێما کوردستانێ وەکە بیناھییا چاڤێن خوە بپارێزین. بلا کەس خوە نەخاپینیت، ژدەستدانا ھەرێما کوردستانێ یان ژی بنکەتنا پەدەکێ دێ بیتە بنکەتنا ھەموو کوردان. ل کوردستانێ ئەڤ دیالەکتیک حوکوم دکەت. پشتی سالا 1990ێ کو باشوورێ کوردستانێ وەکە خوەسەری و فەدەرال ھاتیە ناسکرن، کورد ل ھەموو پارچا خویا بوون. سەرکەفتنا پارچەیەکێ دبیتە سەرکەفتنا ھەموو کوردان. ھەقیقەتا ڤێ دییالەکتیکێ ئەڤەیە یێن ئێرشی ڤێ راستیێ دکەن دێ داوییا خوە بینن.
بێ گومان، ئەم هێژتان ژی دخوازین ب ھێڤی بفکرین. قەت نەبیت ئەم دخوازین باوەر بکەین کو «جەمیل بایک» خواندنەکا وەسا سادە ناکەت. ھەر چەند کو قەلەمشۆرێن مەدیایا پەکەکێ یێن کو ل «بەلچیکایێ» روونشتینە ڤێ راستییێ نەزانن ژی، لێ بەلێ «جەمیل بایک» باش دزانیت کو مەترسیا ل سەر ستاتۆیا ھەرێما کوردستانێ دێ مەترسیێ لسەر ژییانا وی چێکەت. گەر ئەنیەکا وەھا یا دژەکورد ب سەر بکەڤیت، جەمیل بایک دێ زانیت کا ئەو مووشەکا ل سەرێ وی دکەڤیت یا کیژان دەولەتێ یە. ئەم وە باوەر دکەین کو «جەمیل بایک» ئەو مووشەکا ل پێشییا شکەفتا کۆنگرا 6 یا ل خنێرە کەتی ژبیر نەکرییە و ئەو دزانیت یا کیژان دەولەتێ ژی بوو. جەمیل بایک باش دزانیت ھەگەر کورد زەربەکێ بخوەن ئەو نەشێت ل کەنارێن «گۆلا ئورمییێ» د قەسرێ دا تاولێ بکەت و زارێ هەلاڤێژیت. ھێڤی دکەین کو ئەو ڤێ راستییێ بزانیت.
ژ بەر کو خواندنێن پەکەکێ یێن ل سەر ئیراق و ھەرێما کوردستانێ، خواندنێن شاشن. ئەو خواندنێن شاش دێ دەسپێکێ پەکەکێ شەوتینن.
