ل باژارێ حه‌له‌بێ یێ سووریێ، ئەرمەنیان ب رێیا مەشەکێ کۆمکوژیا سالا 1915ێ ببیر ئانین.
ل حه‌له‌بێ، مەشا بیرانینێ ب شەڤ ژ کەنیسەیا ئەرمەنێن ئۆرتۆدۆكس ب بلندکرنا ئالا و سلۆگانێن پرۆتەستۆکرنا کۆمکوژیێ دەستپێ کر و بەر ب گۆرستان و مۆنوومێنتا تایبەت ب کۆمکوژیێ ڤه هات کرن.
قەشە ماسسس زۆبۆیان گۆت: «ئەم ل گەل ڤی جەماوەرێ مەزنێ گەلێ خوە ژ کەنیسەیێ هاتنە، ئەم هاتنە جارەکە دن ڤی جهێ پیرۆز، خوە ژ شەهیدێن خوە رە بتەوینن، کو د کۆمکوژیەکێ دە ب دەستێ ترکان هاتنە قڕکرن. پشتی دەرباسبوونا 107 سالان، ئەم هاتنە جیهان و ترکان ل سەر ڤێ کۆمکوژیێ ئاگاهدار بکن”.
د ناڤبەرا 1915 و 1923ان دە ب هەزاران ئەرمەنی ژ کۆمکوژیا ئۆسمانییان رزگار بوون و ل حه‌له‌بێ بجیهـ بوون.
ل گۆر وەزارەتا داسپۆرا یا ئەرمەنی، بەری شەرێ ناڤخوە یێ سووریێ نێزیکی 100 هەزار ئەرمەنی ل وی وەلاتی هەبوون، لێ نها چاڤدێر دبێژن زێدە کێم تەنێ 25 هەزار ئەرمەنی مانە، پرانیا وان ژی ل حه‌له‌بێ نە.
ل گۆر ناڤەندا ناڤدەولەتی تایبەت ب کۆمکوژیان، د ناڤبەرا سالێن 1915ا و 1923ان، د ناڤبەرا 600 هەتا یەک ملیۆن و 800 هەزار ئەرمەنی ب دەستێ ئۆسمانییان د سالێن شەرێ جیهانی یێ یەکەم دا هاتنە کوشتن.
