تەڤگەرا پەکەکێ ژ رۆژا خوەیا دەستپێکێ ڤە بانگەشێ دکە کو ملیتانەک نوو، مرۆڤەک نوو، ژنەک نوو و جڤاکەک نوو دئافرینە. ئۆجالان ئەڤ بانگەشەیە دەستپێکێ ل سەر کادرێن پەکەکێ جەرباند و پشترا ژی خواەست ل سەر جڤاکێ بجەربینە. د پێڤاژۆیا ئافراندنا ڤێ پێکھاتەیا نوو دا ب دەھان تێگەهێن وەکی “کەسایەتی و تایبەتمەندیێن ملیتانێن شۆرەشگەر، خوەکوشتنا چینی، تەسلیمکرنا ئیرادا خوەیا ژ بۆ رێخستنێ، شۆرەشا جڤاکی، ژیانا نوو، خوەناسین، ژنۆلۆژی، خوەداوەندی، کۆنفەدەرالیزم، زەلامەتیا رێخستنێ پارتیبوون و ھتد.” ھاتن بکارئانین. پەکەکێ نەکاری جڤاکەکێ ئاڤا بکە، لێ ژ بۆ خوە جڤاکەک ئاڤا کر. زھنیەتا ڤێ جڤاکا پەکەکێ ئاڤا کری زیھنیەتەکا مەترسیدارە کو پێدڤییە کورد ژ نێزیک ڤە لێ بنێرن. ژ بەر کو ل گۆری زیھنیەتا کو پەکەکێ ئافراندیە، ژ بلی خوە ھەموو کوردان ب دژمنن دبینە و پێدڤییە بهێنە ژناڤبرن.
گرسەیا پەکەکێ ووسا هزر دکە کو ب تەنێ دیرۆکا پەکەکێ یا 40 سالی دیرۆکا کوردانە، بێیی کو بزانە کو کوردان دیرۆکەکا ب ھەزاران سالان ھەیە. پەکەکێ گرسەیەک ووسا دژمنکار چێکریە کو دکارە ل قادان وێنەیێن بارزانییان بشەوتینە، یێن کو ب دەھان سالن پێشمەرگە بوونە و د ئاڤاکرنا ھەرێما کوردستانێ د ناڤ دەستێن گۆرەپانا رۆژھلاتا ناڤین دا رزگار و ئازاد بکن. پەکەکە گرسەیەک کو هیچ کەرب و کینەک ل همبەر چ داگیرکەران نینە، د وێ باوەریێ دایە کو پێدڤییە کۆلۆنیالیست دەمۆکراتیک ببن، د ھەمان دەمێ دا د وێ باوەریێ دایە کو پیدڤییە دەستکەفتیێن کوردان بێنە ژناڤبرن و دەولەتا کوردان چێنەبیت، ئاڤاکرییە. پەکەکێ زیھنیەتەکا ووسا چێکریە کو دەما پێشمەرگە دمرن دلشاد دبە، ئێرشی ئالایێ کوردستانێ دکە و وێرانکرنا ھەرێما کوردستانێ وەکە ئازادی دبینیت.
دەما مرۆڤ ل ڤێ گرسەیا پەکەکێ ئافراندی دنێریت تژی کەرب، کین و دژمناتیا دژی نرخێن کوردانە، ئەم دکارین ب زەلالی ڤێ ببێژین: پەکەکە تەڤگەرەکا «مانکورتیزمێ» یە. پەکەکە «مانکورتا» دخولقینە.
مانکورتیزم چیە؟
مانکورتیزم ئایدۆلۆژیا کۆلۆنیالیستایە کو مرۆڤ دکارە ب رێیا وێ خەلکی ژ ناسنامەیا وان یا جڤاکی-چاندی دوور بخە و ژ بۆ بەرژەوەندیێن خوە ب کار بینە و وان بکەتە “مانکورت”. ل ئالیێ دن مانکورتی، د ناڤا گەلێن ئاسیایا ناڤین دا رێبازەکا ئیشکەنجە، ئاسیمیلاسیۆن و کۆلەتیێیە. ژ خوەبوونێ دورکەتن، دژمناتیا خوە کرن، ب تەعلیماتێن ھندەک دەردۆران تەڤگەرین و فاناتیزمە. د راستیێ دا، ئەو جورەکێ مرۆڤێن بەلەنگاز لێ مەترسیدارن کو ئاگەهـ ژ بندەستییا خوە نینە، ب تەعلیماتێن ئاغایێ خوە دکارە ھەر تشتی بکە بێی کو هزرا خوە د ئەنجامێن وێ دا بکە.
پرتووکا نڤیسکارێ ناڤدار «جەنگیز ئایتماتۆڤ» یا ب ناڤێ “رۆژەک دێ بیتە، بەدەل ئەسرێ” دبێژە کا کۆما ب ناڤێ «خوان-خوانس» کەسێن کو دیل گرتنە چاوا کرنە مانکورت.
جڤاکا «خوان- خوانس» پرچێ ئێخسیرێن خوە یێن خورت و جوان دتراشە، داڤێن پرچا وان یەک ب یەک ھەموو ژ سەرێ وان دکێشە. دووڤرا وان تینە و چەرمێ حێشترێ ل سەرێ وان کۆلەیان کو ھێ خوین ژێ تێ دپێچە و وان د بەر گەرما چۆلێ دا ب ستوونەکێ ڤە گرێ ددە. چەرمێ ھشکبوویی رێ نادە کو موویێن پرچا وان ئێخسیران وەکە بەری بەرەڤ ژۆر دەربکەڤن. ب ڤی شێوازی ھەول ددن کو موویێن پرچا وان بەرەڤاژی بچن ناڤا مەژی دا دەربکەڤن. ئەڤ ئیشکەنجەیە ئێشەکا مەزن ددە وان، ھندەک نکارن تەحەموولا ئێشێ بکەن و دمرن. ژ ئالیێ دن ڤە، یێن ساخ مایی ھەشێن خوە ژ دەست ددن. ئێدی ئەو کەس دبیتە مانکورت. خوارنێ ددەنە وان. ئێدی ئەو مانکورت وی کەسی وەکە رزگارکەرێ خوە دبینن. ژ بەر کو تشتەک نایێ بیرا وی، ئێدی ژ بلی فەرمانێن وی تشتەکێ دن ناکە. باھرا پێتر ئەو شاندن کو ئێریشی جڤاکا خوە بکەن.
دەما کو جڤاکا «خوان خوانس» ئێریشی جڤاکا وان دکە، جڤاکا وان ل زارۆکێن خوە یێن دیل ناگەرن ئەو دخوازن زارۆکێن وان بمرن. ژ بەر کو ئەو دزانن زارۆک دێ بنە «مانکورت» و هێن ئێریشی جڤاکا خوە کەن.
«ئایتاماتۆڤ» د پرتووکا خوە دا بەحسا «مانکورت»کرنا خۆرتەکێ ب ناڤێ «جۆلامان» دکە. دایکا «جۆلامان»، «نەیمان»، وەکە یێن دن تەڤناگەرە و ل دووڤ کورێ خوە دگەرە. ئەو کورێ خوە یێ کو شڤانتیا حێشترا دکە ل چۆلێ دبینە و دخوازە بینە بیرا وی کو ئەو کورێ وێیە. ھەر تم ناڤێ بابێ وی دبێژە. لێ «خوان خوانس» خوەدیێن راستەقینە یێن «جۆلامانن». دبێژنە وی دایکا خوە «نەیمان»ێ بکوژە. جۆلامان دایکا خوە «نەیمان» ل سەر حێشترێ ددەتە بەر تیرو-کڤانا و تیرەکێ سنگا دایکا خوە ددەت و دایکا خوە دکوژە.
جۆلامان نزانیت کو وی دایکا خوە کوشتییە. ژ بەر ڤێ یەکێ ژی «مانکورتبوون» واتە دژمناتیکرنا خوە، دژمناتیکرنا نەڤیێن خوە و بوونە بکوژێ نەتەوا خوە. یا کو پەکەکە د مرۆڤان دا دکە ژی ھەمان تشتە، ئانکو جورەکێ «مانکورتییا» پۆست-مۆدێرنە.
پەکەکێ کورد ئانینە رەوشەکێ کو ل دژی سەرخوەبوونا کوردستانێ بسەکنن، کورد ببە نەیارێن یەک. پەکەکە ب مەهان ل سەر شەرڤانێن تەمەن بچووک یێن ژ راستییا جڤاکێ دوور، دیرۆک نەناس و ژ سییاسەتێ دوور کار دکە و دبێژیتە وان؛ “پەدەکە دژمنێ مەیە، ھەولێر ناڤەندا کاپیتالیزمێیە، دێ دەولەتەکا کوردی یا بچووک مینا ئیسرایلێ ئاڤا کەت، ل کوردستانێ ھەر رۆژ ژن تێنە کوشتن و دەستدرێژی ل سەر وا تێ کرن، تێنە خەتەنەکرن، وان کەسێن کو ژ پەکەکێ قوت دبن دکەتە لەشفرۆش، پێشمەرگە ترسۆنەکن و ھتد… ب پەروەردەکرنا وان ب زانیاریێن درەو و چێکری و قالبێن ئایدۆلۆژیک، ڤان جوانێن کورد تژی کەرب و کین دکەن، د ئاستا کو ئەو بەشک ژ برایێن خوە بکوژن و وان دشینن ھەولێر و دھۆکێ د ناڤا خەلکێ دا. ئەڤ چەکدارێن بێھش دکارن بابێ خوە ژی بکوژن بێ کو پرسیارەک د سەرێ وان دا چێببە.
ب ڤان چەکدارێن بێهەش کری ژ بۆ چاڤ ترساندنا خەلکی، چالاکییان پێ ددەنە کرن. بێ سەدەم رابوون رێڤەبەرێ ئاساییشا گشتی یا سەرێزێرێ، پێشمەرگەیێ 30 سالان خزمەتکری ئانکو «غازی سالح ئالیخان» ل بەر چاڤێ زارۆکێن وی تەرۆر کر. «پلنگ جزیری و جەسوور رۆبۆسکی» ئەڤە ناڤێن وان چەکدارێن پەکەکێ نە کو «غازی سالح ئالیخان» تەرۆر کری. جەسوور رۆبۆسکی ژ بۆ کو تۆلا کۆمکوژییا رۆبۆسکێ راکەت تەڤلی پەکەکێ ببوو. لێ پەکەکێ شوونا کو جەسوور ل دژی بکوژێن کۆمکوژییا رۆبۆسکێ بدەتە شەرکرن ئەو شاند دا کو ھەمنژادێ خوە بکوژیت، وی بێی دودلی قەهرەمانەک مینا غازی سالح تەرۆرکر. ئەو جەسوور ئێدی بوویە جۆلامان، بوویە نەیارێ قەومێ خوە. ب راستی کوشتنا غازی سالح د واتەیەک دن دا کوشتان جەسوور بخوە بوو.
پەکەکە خەلکێ کامپا «شەھبا» کو د شەرت و مەرجێن دژوار دا دژین، یێن کو ژ عەفرینێ کۆچبەر بوونە، ل مەیدانێ کۆم دکە و وێنەیێن سەرۆکێن کوردان ب وان ددەتە شەوتاندن. ئەڤ پەنابەرە بێی کو ژ رەوشا خوە و یا باژارێ خوە بپرسن دژمناتییا کوردان دکەن. راستییا ڤان خوەپێشاندەران مانکورتی ب خوەیە.
دایکێن دانعەمرێن 70-80 سالی کو ژ بلی مەدیایا پەکەکێ چ مەدیایێن دن ناشۆپینن، ل پەی نەزانەکێ وەکی پارلامەنتەرێ «ھەدەپێ» یێ ئاگریێ «بەدران ئۆزتورک» بەر ب دەرییێ خابوورێ ڤە دمەشن. بێی مەژی یێ ب ناڤێ «بەدران ئۆزتورک» مەھانە ب ھەزاران دۆلاران قازانج دکە و ژیانا خوە گارانتی کریە. پاشناڤێ وی (ئۆزتورک) راستییا ڤی «بەدرانێ» نەزان دەست نیشان دکە. گەر ئەڤ بێی مەژییە پیچەک کورد بایە دا زانیت کو خایینێ مەزن ئەوە یێ ئەڤ پاشناڤە (ئۆزتورک) پێڤە. ئەو بەر ب ئەنقەرەیێ ڤە نامەشن، ئەو دایک ژی ناپرسن چما ئەز ل پشت ڤی کەسێ نەزان و بێی مەژی دمەشم، ناپرسن چما ئێریشی کوردان دکەین. تایبەتمەندیا ھەری گرینگا «مانکورتا» ئەوە کو ھەر کەس دکاریت ژ بۆ خوە بدە کارکرن.
پەکەکە ب گرسەیا خوەیا ل دۆرا خوە جڤاندی ئێریشی ئالایێ کوردستانێ دکە. ل رۆژئاڤا گەلەک جاران ئێریشی ئالایێ کوردستانێ کریە. ھەڤشارەدارا «ئەرخانی» «مریەم یلدز» د 1ێ گولانێ دا ل قادێ ئێریشی ژنەکا کو ئالایێ کوردستانێ ھلگرتبوو کر. ما چ جوداهی د ناڤبەرا مەریەم یلدز و جۆلامانێ دایکا خوە کوشتی دا ھەیە؟ ئالایێ کو مەریەم یلدز ناھێلیت بهێتە بلندکرن، ئالایێ قەومێ وێ بخوەیە. ئەو ئالایێ جەمعییەتا ئیجتیماعی یە، ئالایێ حکومەتا کوردستانێ یا ل چییایێ ئاگرییە. ئەو ئالایێ کۆمارا کوردستانا مھاباتێیە، ئەو ئالایێ کورد و کوردستانێیە. مەریەم یلدز ل ھەمان قادێ دا ل دژی ئالایێ ترک دەنگێ خوە دەرنەخست. مانکورت بوونا راستی ئەڤەیە.
پێویستە ھەموو کورد ڤێ چیرۆکا مانکورتیان بزانبن. ژ بەر کو نھا جڤاتەکە مانکورت ئاڤا بوویە و وان دەست ب ئێرش کرنا ل سەر نرخێن نەتەوە و گەلێ خوە کرییە و تێشتێ سەیر ئەو کو ڤێ وەکە تەکۆشینا “ئازادییێ” دزانە. یێ کو ئەڤ جڤاتا بێھش ئافراندی پەکەکەیە. جڤاتەکە کو خەما زمانێ کوردی نینە، ژ حەز ژ ئالایێ کوردان ناکە، دەولەتا کوردی ناخوازە، دیرۆکا گەلێ کورد نزانە، نکارە ژ خوە بپرسە ئەڤ کارە ژ بۆ چیە، چما ئەز دەرکەتم کۆلانان.
ل پشت ڤێ گرسەیێ خەباتکارێن مەدیایا پەکەکێ یێن ل ئەورۆپایێ یێن رانتخوەر “یێن کو ب کەدا کەسەک دی دژین” ھەنە، مرۆڤێن کو ب سالانە ب پارلامەنتەریێ ژیانا خوە گارانتی کرنە، بوونە ھەڤسەرۆک، زارۆکێن وان بازرگانیا تریاکێ دکن ھەنە، چەپێن ترک و رەوشەنبیرێن ترک ھەنە. کوردێن فەقیر و ژار ژی دبنە مانکورت.
دڤێ کورد ژی باش بزانبن کو ئایدۆلۆژیا سەرەکەیا پەکەکێ مانکورتییە. گۆتنا پەکەکێ یا ئافراندنا مرۆڤێن نوو و جڤاکەک نوو، خوەستەکا ئافراندنا کەسێن ئیستیسمارکارە کو ل پشت تێگەھێن مەزنێن ئایدۆلۆژیک دا خوە ڤەشارتیە. پەکەکێ کورد، ژ کوردبوونا وان دوور خستینیە. ب دووبارەکرنا ئاخافتنێن خوە ب ئاوایەکی سیستەماتیک و ب بەردەوامی، وها ل مرۆڤان کر کو ھەڤۆک و پەیڤان ژبەر بکەن. ب بوورینا دەمی، مەژیێ وان کۆنترۆل کریە. رابردوو ژێبرییە. میناک، ل باژارێ کوردان قامشلۆیێ، د سالڤەگەرا شەھادەتا قاسملۆ دا، وێنەیێ وی نە دالقاندن، لێ وێنەیێ «دەنیز گەزمیش» و ھەڤالێن وی، سەرۆکێن تەڤگەرا چەپا کەمالیستێن ترک، ل ناڤا باژار ھاتن دالقاندن. ل شنگالێ ھاتە دالقاندن. پەکەکە دەستپێکێ چەپێن ترک ب کوردان ددە قەبوول کرن، پاشێ ژی دێ دەولەتا ترک قەبوول کەن. پاشێ ژی ئەڤ جڤاتە دێ کوردان وەکە دژمن ژ بۆ خوە بینیت و حەسێبینیت. ژ بەر ڤێ یەکێ ژی، ئەم دبێژین پەکەکە کوردان دکەتە مانکورت.
