11 سال ل سەر قەتلکرنا کەسایەتی، وەلاتپارێز، کوردستانیێ خوەدی نرخ و بەرهەمدار «میشێل تەمۆ» دەرباس دبن یێ كو د جۆتمەها 2011 دا ل قامشلۆیێ هاتیه قەتلکرن.
کوشتنا میشێل تەمۆ نەکوشتنەکا ئاسایی بوو، د چارچۆڤەیا پلانەکا هەرێمی دا هات مەشاندن، ئەنیا «دژە-کورد» یا کو ل رۆژهلاتا ناڤین ستاتوویا کوردان قەبوول نەدکر، ئەڤ جنایەت کرییە.
دژمنێ هەڤبەشێ رژێما سووریێ و په‌كه‌كێ: «میشێل تەمۆ»
میشێل تەمۆ، کەسەکێ خوەدی زانین و کاریزما بوو کو ب ژیان، هەلوەست و چالاکیا خوە، د رزگارکرنا رۆژئاڤایێ کوردستانێ دا رۆلەکێ گرنگ هەبوو، تایبەتمەندیێن وی یێن رێخستنکار جوانێن رۆژئاڤا ل دۆرا خوە کۆم دکرن، سەدەما سەرەکی یا شه‌هید كرنا وی ژی ئەڤ کەسایەتییا وی یا پێشەنگ بوو، ژ بەر ڤێ د سالا 1988 دا ژ بەر خەباتێن خوە یێن ب کوردان رە هەیی، ئەو بوو هەدەفا دەولەتا سووریێ، ژ کار هات دوورخستن و کارێن فەرمی ژ وی هاتن قەدەغەکرن.
ل ئالیێ دن په‌كه‌كێ د سالا 1995 دا ل قامشلۆیێ میشێل تەمۆ ب کوشتنێ تەهدید کربوو، ل گۆری په‌كه‌كێ میشێل تەمۆ رەفۆرمخواز بوو، د وان سالان دا په‌كه‌كێ ب گۆتنا ئەڤ کەسە «کوردستانەکا سەربخوە ناخوازن، ئۆتۆنۆمیێ دخوازن، ل پێشیا ئاڤابوونا کوردستانەکا مەزن ئاستەنگن»، ب ڤێ توهمه‌تێ په‌كه‌كێ گەفێن کوشتنێ ل میشێل تەمۆ کر بوون، گەلۆ ئەو میشێل تەمۆ یێ کو هەم دەولەتا سووریێ هەم ژی په‌كه‌كە دژمنێ وی، کی بوو؟
میشێل تەمۆ کی یە؟
ئەو ل سالا 1957 ل گوندێ جەناسە یێ دربێسیێ ژ دایک بوویە، ل سالا 1972 بوو ئەندامێ پارتیا یەکتیا گەلەری یا کورد، ل 1980 ل زانینگەها حەلەبێ بەشێ ئەندازیارییا چاندنێ خواندیە، دەما کو د رێڤەبەریا چاندنێ یا قامشلۆیێ دا کارمەند، ل سالا 1988 ژ بەر خەباتێن وی یێن سیاسی ژ وەزیفەیا دەولەتێ هات ئاڤێتن.
لێبەلێ تەمۆ دەست ژ خەباتا خوە بەرنەدا و ل قامشلۆیێ د ناڤ رەوشەنبیران دا دۆماند، ب تایبەتی پشتی گەشەدانێن ل باشوورێ کوردستانێ ل سالا 1991 تێکلیێن خوە ب باشوورێ کوردستانێ را خورتر کرن و پێشبینی کر کو ئەڤ پێشکەتن دێ ل سووریێ ژی باندۆرەکا ئەرێنی بکەت، د دەمەکێ وه‌ها دا په‌كه‌كێ ل سالا 1996 دیسا گەفێن کوشتنێ ل تەمۆ کرن.
میشێل تەمۆ 20 سالان ئەندامێ پارتیا گەلەری یا کورد بوو و هەیا ئەرکا پۆلیتبورۆیا پارتیێ ژی بلند بوو، ل سالا 2000 ژ بەر کو مەترسیا ئاسیمیلەکرنا کوردێن رۆژئاڤا دیت، بریار دا کو خەباتێن رۆناکبیریێ پێش بێخیت، هەروه‌ها بەشداری وان سازیێن جڤاکا سڤیل بوو یێن کو رژێما سووریێ رەخنە دکن، ل کانوونا 2000 ل قامشلۆیێ ناڤەندا چاندا جەلادەت بەدرخان ڤەکر، ل ڤێرێ چیرۆکێن ئەدەبی و گۆتارێن سیاسی ب کوردی نڤیساندن.
په‌كه‌كێ، پارتیا تەمۆ ب خیانه‌تێ تاوانبار کر
ل سالا 2005 وی دیسا بەرێ خوە دا خەباتێن سیاسی، پارتییەک ب ناڤێ «شەپێلا پێشەرۆژا کورد» ل سووریێ ئاڤا کر، په‌كه‌كێ تەمۆ و هەڤالێن وی رۆژا دامەزراندنا ڤێ پارتیێ ب خیانەتێ تاوانبار کرن.
ل سالا 2008 ل سەر رێیا د ناڤبەرا حەلەب و کۆبانێ دا ژ ئالیێ هێزێن رژیمێ ڤە هات گرتن، د زیندانا شامێ دا ما و ب توندی هات ئیشکەنجەکرن، وی ل دادگەهێ ئه‌ڤ یه‌ك گۆت: «هوون هەر کەسێ کو دەمۆکراسیێ ل سووریێ دخوازیت ب سیخۆریێ تاوانبار دکن»، دادگەهێ 3،5 سال جەزایێ گرتیگەهێ بۆ وی دا، د گرتیگەهێ دا خواست کو پارتیا وی تەڤلی پێڤاژۆیا سەرهلدانا گەلان ل سووریێ ببیت، ل سالا 2011 ب لێبۆرینا گشتی هات ئازاد کرن.
په‌كه‌كە و رژێما ئه‌سه‌د میشێل تەمۆ وەک دژمن ددیت
پشتی کو تەمۆ هات بەردان، ل سووریێ پێشەنگیا سەرهلدانا گەل کر، ئەو تەڤلی رێخستنکرنا ئۆپۆزسیۆنا سووریێ بوو، ل ئیلۆنا 2011 ئێریش لێ هات کرن لێ بێ زیان رزگار بوو، پشتی مەهەکێ ل 7 جۆتمەهێ راستی ئێریشا 4 چەکداران هات و ژیانا خوە ژ دەست دا.
ب دەهـان هەزار كه‌سان بەشداری خاکسپاردنا جەنازەیێ تەمۆ بوون، دەولەتا سوریێ خوەپێشاندەر رەمی کرن ب دەهان کەس بریندار بوون.
په‌كه‌كێ د ڤان خوەپێشاندانێن پرۆتەستۆکرنا جینایەتا تەمۆ دا بێدەنگ ما، جیهان ژی سینۆردار تەڤلی بوو.
لێ نێرینا په‌كه‌كێ و رژێما سوریێ ل هەمبەر میشێل تەمۆ یەک بوو، هەر دو هێزان ژی تەمۆ وەکە نەیارێ خوە ددیت.
پەیمانا «دژە-کورد» یا په‌كه‌كێ و رژێما ئەسه‌د یا سالا 1985
په‌كه‌كە یا کو ژ سالا 1980 ل لوبنان و سووریێ هاتی ڤەحەواندن، ل سالا 1986 ئەڤ ستاتوویا خوە دەرخست ئاستەکێ بلند، برایێ حافز ئەسەد، جەمیل ئەسەد، گۆت کو ئەو دێ هەر دەرفەتێ بدن رێڤەبەر و خەباتێن په‌كه‌كێ ل شوونا کو «جوانێن کورد ل سووریێ ژ بۆ تەڤگەرێن دن نەچن» بنگەها پەیمانێ ئەو بوو کو رۆژئاڤا وەک کوردستان نەیێ ب ناڤ کرن، رێ ل بەر جوانێن کورد بێ گرتن کو تەڤلی رێخستنێن وەک ئەل-ئەنسار کو رزگاریخوازا رۆژئاڤا دکن، نەبن، د هەمان دەمی دا چ ئۆپۆزسیۆن ل دژی ئەسه‌دی چێنەکن.
په‌كه‌كێ ئەڤ شەرت قەبوول کرن، ژ وێ دەمی، هەتا نها ژی په‌كه‌كێ رۆژئاڤا وەکە کوردستان قەبوول نەکرییە و نەدیتیە، ل سالێن نۆتان ژ جوانێن رۆژئاڤا را دگۆت «هەرن وەلات»، وەلات باکورێ کوردستانێ بوو، ئانكۆ ل گۆری پەیمانا رژێما سوریێ و په‌كه‌كێ رۆژئاڤا نەکوردستان بوو، ئیرۆ ژی په‌كه‌كە ژ رۆژئاڤا را د بێژیت باکورێ سووریێ، چاوا کو ترک ژ کوردستانێ را دبێژن رۆژهلات-باشوورێ رۆژهلات په‌كه‌كە ژی هەمان تەرمینۆلۆژییا داگیرکەران ب کار تینە و ب فەرمی دبێژیت باکورێ رۆژئاڤایێ سوریێ، ل گۆری تێگەها په‌كه‌كێ گەر ببێژیت رۆژئاڤا دێ دەولەت وان وەک جوداخواز ب ناڤ کەت، تێ زانین کو په‌كه‌كە ل دژی پارچەبوونا دەولەتێن مێتنگەرە یێن کو سەروەرییا کوردستانێ دکن.
ل باشوورێ کوردستانێ ل سالا 1992 ئاڤاکرنا په‌رله‌مان و حکوومەتێ باندۆر ل رۆژئاڤا کر، د ناڤبەرا رۆژئاڤا و باشوور دا هەر ده‌م تێکلیەکا سیاسی و چاندی هەبوویە، ب گەشەدانێن ل باشوور گەل بەرێ خوە دا باشوور، ل باژاران جڤین هاتن ل دارخستن، رژێما سووریێ ل دژی بایێ ئازادیێ یێ باشوور بوو کو دەرباسی رۆژئاڤایێ کوردستانێ ببیت، د شەرێ ل دژی شۆرەشا باشوور دا پشتگری دا په‌كه‌كێ، هەم چەک دانێ و هەم ژی په‌كه‌كە ل سەر خەتا بەراڤا دیجلە-کۆجەراتا دێرکێ ب جهـ کر.
په‌كه‌كێ ژ سالێن نۆتان ڤە ئێریشی ئۆپۆزسیۆنا کوردێن رۆژئاڤا دکەت
هەروه‌ها په‌كه‌كێ ل باژارێن رۆژئاڤا دژمناتیا خوە یا ل هەمبەر پارتیێن پشتگرێن باشوورێ کوردستانێ زێدە کر، ل جهێن وەکی عاموودێ و قامشلۆیێ کەسایەتیێن سیاسی هاتن قەتلکرن، وی دەمی په‌كه‌كێ دگۆت ئەڤ پارتیە خایینن ژ بەر کو «کوردستانەک سەربخوە ناخوازن»، ئیرۆ ژی بەروڤاژی دبێژیت «ئەڤ پارتیە نه دێ سووریێ پارچەکن و کوردستانەکا سەربخوە ئاڤا کن دێ ئیسرائیلەکە نوو ئاڤا بکن» و له‌وما ژی ئێریشی ئۆپۆزسیۆنل رۆژئاڤا دکن، میشێل تەمۆ ژی ب گەفێن دەڤکی به‌هرا خوە ژ ڤێ پێڤاژۆیێ گرت بوو، ب کورت و کورمانجی په‌كه‌كە ل گۆر بەرژەوەندیێن دەولەتا سووریێ ئێرشی ئۆپۆزسیۆنا کوردی دکر و دکەت.
ئێرشێن ئیرۆ ل سەر ئە‌نه‌كه‌سێ و پێکهاتەیێن وێ تێنه کرن خوەدی دیرۆکەکا کەڤنە ڤەدگەریته داوییا سالێن 1980-1990، سووریێ کەسایەتیێن کوردستانی یێن رەسەن تونە کرن و ل سەر میراتەیێ وان په‌كه‌كە ب جهـ کر، په‌كه‌كێ و دەولەتا سووریێ ئەڤ پرۆژە ب هەڤرا ل رۆژئاڤا جی ب جی کر.
مەهەک بەریا کوشتنا میشێل تەمۆ ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە وەک خایین هات راگهاندن. سالح موسلم ل ئیلۆنا 2011 د هەڤپەیڤینا خوە یا ب ئانفێ را گۆتبوو، «ژ بۆ هلوەشاندنا دەولەتا سووریێ کۆنسەیەک ژ 94 کەسان تێ ئاڤا کرن، د ناڤ دا هەڤکارێن (خایینێن) کورد ژی هەنە». موسلم، تەمۆ وەک پێشەنگێ کۆما خایینان کو ژ ئالیێ دەولەتێن رۆژئاڤا ڤە تێ پشتەڤانی کرن هەدەف گرت، پشتی کو تەمۆ هات قەتلکرن ژی موسلم دیسا دەرکەت هۆلێ و ب گۆتنا «دبیت کو رژێمێ ئەو نەکوشتبە، بەلکی دەولەتا ترک ئەو کوشتبە» قاتل پاراستن.
گەلەک ئەشکەرەیە کو میشێل تەمۆ ل گۆر بەرنامەیا هەڤبەش یا په‌كه‌كێ و رژێما سوریێ هات کوشتن، قاتل هەردو ئالی نە.
په‌كه‌كه و دەولەتا سووریێ د کوشتنا میشێل تەمۆ دا شریکن
گەر هوون ل راستیێ بنێرن، ئەگەر کەسێن مینا میشێل تەمۆ، بەهزاد دوورسنێ کو وێ دەمێ ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە هات قەتلکرن، د قادا سیاسی دا، سالح موسلم نکاری بوو ل رۆژئاڤا پێشەنگیێ بکەت، واته سەرۆکێن راست هاتن کوشتن، کادرۆیێن مینا موسلم یێن ژ هێلا په‌كه‌كێ و سووریێ ڤه هاتین چێکرن، دانان سەر دەستهلاتێ.
دەما ئەم ل ڤان هەموویان دنێرن، دیار دبیت کو په‌كه‌كە و دەولەتا سووریێ شریکێن کوشتنا میشێل تەمۆی نە، هەردو ئالیان ل هەڤ کرن کو ژ بۆ بەردەوامیا رژێما سووریێ پارتی و کەسایەتیێن نەتەوپەروەر ژ هۆلێ بهێن راكرن، ئەڤ هەردو شریک (په‌كه‌كە و سووریە) خوەدی زنجیرەیەکا درێژ یا کوشتنێن تاری نە.
رێبازا سیاسی یا میشێل تەمۆ نەهات پاراستن
شەرت و مەرجێن تێکۆشینێ یێن پشتی قەتلکرنا تەمۆ و هەلوەستا وی یا سیاسی ژ ئالیێ مالبات و تەڤگەرا سیاسی ڤە نەهاتە پاراستن، هەلوەستا سیاسی یا میشێل تەمۆ ب ئۆپۆزسیۆنا ترکیێ و سووریێ ڤە ناڤەرۆکا وێ هاتە ڤالاکرن و تەنێ وەکە سەمبۆل هاتە دیتن، لێ تەمۆ نەتەنێ ل دژی رژێما سووریێ تەکۆشین دکر، د هەمان دەم دا ژی بارێ رۆناکبیری و رێخستنبوونا جڤاکا کوردی دابوو سەر مللێ خوە، وی ستاتوویا کوردی د ناڤا پێوەندییا ئۆپۆزسیۆنا سووریێ دا ئاڤا دكر.
ئەڤ خەتا میشێل تەمۆ یا مەبدەئی و کوردستانی ژی، ب دەزەنفۆرماسیۆنا هشمەندی یا دەولەتا ترک ڤە هات تونەکرن
میشێل تەمۆ رەوشەنبیرەکێ کورد بوو، سەرۆکەکی سیاسی یێ پێشەنگ بوو، دڤێت خەتا وی بهێته پاراستن، کەسایەتیا وی ژیان و خەتا وی یا سیاسی راستی ئێرشێن سێگۆشەیا سووریێ، په‌كه‌كێ و ترکیەیێ هات، ئەڤ جینایەتا سیاسی د ڤێ سێگووشەیا تاری یا (په‌كه‌كە -سووریە-ترکیە) دا پێک هات.
