پشتی کو ھەپەگێ د 18ێ جۆتمەھێ دا داخویانیەک دا و راگھاند کو 17 گەریلایان ژ بەر چەکێن کیمیاوی ژیانا خوە ژ دەست دایە. دەولەتا ترک ب ھەموو پارتی و کەسایەتێن خوەیێن سیاسی و ئەولەهی ڤە ب یەکدەنگ دبێژن “دەولەتا ترک چ جاران تاوانێن شەری ئەنجام نەدانە”. لێ دەولەتا ترک ژ دەستپێکا دامەزراندنا کۆمارێ ڤە ھەر جورە تاوانەکا شەری ل دژی کوردان ئەنجام داییە.
ل ئالیێ دن پەکەکە بوویەرێ تەنێ د چارچۆڤەیا ئازراندن و سەختەکرنێ دا بکار تینە. د پێشەنگیا چاپەمەنیا پەکەکێ دا ھەموو سازی بانگا تۆلھلدانا ڤێ بوویەرێ دکن. بانگا تەڤلیبوونا جوانان بۆ ناڤا رەفێن گەریلا دکن، بانگ ل گەل دکن کو داکەڤن قادان. فەرماندارێ ناڤەندا پاراستنا گەل مراد قارایلان ژی مینا زانا و کیمیاگەرەکی پسپۆرێ ڤێ مژارێ، د تەلەڤیزیۆنێ دا دبێژە “5 جورەیێن گازا کیمیاوی تێن بکارئانین” و ناڤێن ھەموویان ب لاتینییەکا نیڤبەرۆ دبێژە.
لێ راستی ئەڤەیە کو د شانۆیا شەرێ 40 سالی یێ پەکەکێ و ترکیێ دا، هەر دو لایەنان ب دەھان جاران تاوانێن شەری ئەنجام داینە. دیسا د چارچۆڤەیا ڤێ شانۆیێ دا دەما پێویستییا لایەنان پێ ھەبوو ئەڤ تاوانە دەردخستن پێش و دەما پێویستی پێ نەدما ئەڤ تەوانە پاشڤە ڤەدکشاندن. ھەر دو ئالیان ژ بۆ لھەڤکرنێ ھەر تم رێیەک دیتنە. لێ مخابن جوانێن کورد د ناڤا ڤێ شانۆیێ دا دھاتن کوشتن و بێ سەر و شوون د ھاتن ژبیرکرن.
تەنێ گەر ئەم ل چەند بوویەرێن ھەری گرینگێن د سالێن 1990ێ دا قەومین بنێرن دێ راستی باش هێتە فام کرن.
بوویەرا چیایێ بێزار:
د 17ێ گولانا 1994ێ دا ل سەمسوورێ چییایێ بێزار 28 گەریلایان ژیانا خوە ژ دەست دان. ئەڤ ھەموو شەرڤانێن نوو بوون. 22 ژ وان د بن 18 سالیێ دا بوون. بوویەرێ باندۆرەکا مەزن ل گەلێ کورد کر. لێ «یالچن کووچک» کو وێ دەمێ ل گەل عەڤدلا ئۆجەلان ل شامێ بوو، ژ پەکەکێ خوەست کو بوویەرێ مەزن نەکە. ئەڤ داخواز ژ دەولەتا ترک ھات بوو کرن. ئۆجالان ئەڤ داخوازی قەبوول کر. نھا کەس قالا ڤێ بوویەرا 28 گەریلایێن ژییانا خوە ژدەست دایی ناکە.
بوویەرا چیایێ جوودی-گوندێ بلکا:
د 10ێ گولانا 1999ێ دا 19 گەریلایێن «ئارگەکێ» یێن کو خوە ل جھێن ئاسێ یێن «کەلھا کۆر» ل گوندێ بلکا (باڵی کایا)یێ چیایێ جوودی ڤەشارتبوون ژیانا خوە ژ دەست دان. یەکەم جار بوو کو دەولەتا ترک چەکێ کیمیەوی ب ڤی رەنگی گران و ب باندۆر بکار ئانی. دژمن بەرییا کو چەکا کیمیاوی بکار بینە ھەموو لەشکەرێن خوە ژ وێ دەڤەرێ کشاندن تەنێ ئەو یەکینەیا کو ئەڤ چەکە بکار ئانی ما بوو جھێ بوویەرێ. پەیرە ئەڤ بۆمبەیا کیمیەوی ئاڤێت ناڤا شکەفتێ و 19 گەریلایان ژییانا خوە ژ دەست دا. پشتی دو رۆژان گەریلا چوون جھێ بوویەرێ 7 قەپسوولێن ماددەیێن کیمیەوی ل جھێ بوویەرێ دیتن و دەمل دەست ئەڤ قەپسوولە ژ بۆ رێڤەبەرییا پەکەکێ رێکرن. مادەیێن کو ژ ور ھاتبوون شاندن ژ بۆی ئەلمانیایێ ھاتن شاندن و بکارئانینا چەکێن کیمیاوی ب ئەنجامێن تاقیگەهێ ھاتە زەلالکرن. ئەو ماددەیێن کیمیەوی د سالا 1993یێ دا دەولەتا ئەلمانیا دابوو دەوەلەتا ترک. لێ عەڤدلا ئۆجالان د تیرمەھا 1999ێ دا د نامەیا خوەیا کو ژ بۆ کۆنسەیا سەرۆکاتیا پەکەکێ ب دەستنڤیسا خوە نڤیساندی دا وھا گۆت: “نە ھەوجەیە کو ئەڤ بوویەرە د چاپەمەنیا پەکەکێ و سازیێن ئەورۆپایێ داجھ بگرە. ئەڤ بوویەرە دێ ژ ئالیێ ھندەک ھێزان ڤە ل دژی ترکیەیێ هێت بکارئانین. بوویەرێ ژ رۆژەڤێ راکن. ئەم دێ ڤان پرسگرێکان د ناڤ خوە داچارەسەر کن. ژ وان کریارێن کو دەولەتێ تەنگەزار دکن خوە دوور بگرن.”
د راستیێ دا پەکەکە ژی وەکە کو عەڤدلا ئۆجەلان گۆتی تەڤگەرییا. ل سەر ڤێ بوویەرێ ھات نخوماندن. پەکەکێ ئەڤ بوویەرا دلشەوات تەنێ وەکە ئاموورا خوەیا پرۆپاگاندایێ بکار ئانی. د سالا 2011ێ دا پەکەکێ د مەدیایا خوە دا قالا بوویەرا کیمیابارانا جوودی کربوو. مەبەستا پەکەکێ نە ئەشکەرەکرنا روویێ راستێ دەولەتا ترک بوو. مەبەست پەکەکێ ئەو بوو کو ل سەر داخوازا ئاکەپێ سەرۆک ئەرکانێ ترکیایێ «نەجدەت ئۆزەل» بکە ئارمانج. ژ بەر کو وێ دەمێ ئاڤ د ناڤبەرا پەکەکە و ئاکەپێ دا نەدحەرکی. ھەڤدیتنێن ئۆسلۆیێ ھەبوون. دۆسیەیا کیمیاوی یا ل جوودی ژ بۆ ھەدەفگرتنا ئەندامێن ئارتێشا کەمالیستێن بەرێ و ئەرگەنەکۆنێ ژ بۆ پشتەڤانییا ئاکەپێ ھات ڤەکرن.
ب راستی ژی ئەڤە تراژەدیەکا مەزنە: “مەسەلەیا چەکێن کیمیاوی یێن چییایێ جوودی ئۆجەلان ب تەعلیماتا دەولەتا کەمالیست گۆتە پەکەکێ ڤێ بوویەرێ نوخومینن. ڤێجا 12 سال شووندا ژ بۆ تاوانا ڤێ بوویەرێ بکەڤە سەر ملێ باسکێ کەمالیستان ل سەر داخوازا ئاکەپێ باسکێ ئیسلامی ئەڤ دۆسیە ھاتبوو ڤەکرن.”
بوویەرا گەلیێ تییارێ (کازان ڤادیسی):
د 22-24ێ جۆتمەھا 2011ێ دا ل ھەرێما گەلیێ تیارێ ھەرێما «پیری»یا سەر ب ناڤچەیا چەلێ ڤە یەکینەیەکا پەکەکێ ببوو ئارمانجا بالەفرێن ترکان. د بوویەرێ دا 36 گەریلایێن پەکەکێ ژیانا خوە ژ دەست دا بوون. گەل بێی کو ل بەندا پەکەکێ بمینە بەرتەک نیشانی ڤێ بوویەرێ دا. پەکەکێ ئیدیعا کر کو ل هەرما «پیری» مادەیێن کیمیاوی ھاتنە بکارئانین. وێ بوویەرێ د مەدیایێ دا پڕ جھ گرت. ئەڤ دەڤەرا بوویەر لێ قەومی نێزیکی گوندێ «گووزەرەش»ێ بوو، لۆما ژی ب ھێسانی مرۆڤی دکاری خوە بگەھینێ. پارلامەنتەرێن ھەدەپێ، رۆژنامەگەر، ھەر کەس چوون جھێ بوویەرێ. ژ بۆ لێکۆلینێ گەلەک نموونە ژ جھێ بوویەرێ ھاتن بەرھەڤکرن. د لێکۆلینا ڤان نموونەیان دا دەرکەت ھۆلێ کو چەکێن کیمیاوی نەھاتنە بکارئانین. لێ پەکەکێ ئەڤ بوویەرە دەمەکێ درێژ وەکە پرۆپاگاندا د رۆژەڤێ دا ھشت. ڤێ رۆژەڤێ ھەتا کو ئۆجالان د نەڤرۆزا 2013ێ دا بانگا ئاشتیێ کری ژی، بەردەوام کر. لێ د سالا 2013ێ دا ب تەعلیماتا ئۆجالان کۆمکوژیا «تیارە» و کۆمکوژیا «رۆبۆسکی» ھاتن نخوماندن.
ئۆجالان دەربارێ بوویەرا گەلییێ «تیارێ» دا وھا گۆت: “ئەڤ بوویەرە ژ ئالیێ جەماعەتا گولەن ڤە ھاتیە ئەنجامدان. رۆبۆسکی، بوویەرێن پاریسێ، د بن ڤان ھەموویان دا جەماعەتا گولەن ھەیە. دخوازن چارەسەریا کو ئەم لگەل ئاکەپێ دا پێش دخن تێک ببن. دخوازن ل دژی حکوومەتا ئاکەپێ دەربەیەکێ پێش بخن. مە ئەو ب ڤێ ھەلوەستا خوە پووچ کرن. پرسگرێکا گەلیێ تیارە و رۆبۆسکێ مەزن نەکن، دەما چارەسەریەکا گشتی چێبە دێ ھەموو کێشە چارەسەر ببن.”
وەک بوویەرێن دن، پەکەکێ بوویەرا گەلیێ «تییارێ» ژی نەئانی رۆژەڤا دادگەھا ناڤنەتەوەیی. پەکەکێ جەماعەتا گولەن وەکە بەرپرسێ بوویەرێ دەستنیشان کر و دەولەتا ترک پاک دیت. بوویەرا گەلیێ «تیارە» مینا بوویەرەکێ کو د پاشەرۆژەکا پر دوور دا قەومیە و نھا تەنێ دەما کو پێویستیا پەکەکێ پێ ھەبە، ڤێ دۆسیەیێ تینە بیرا خوە.
دەما کو ئەم تەنێ ل ڤان سێ بوویەرێن مەزن دنێرن، ئەم دبینین کو مژارا دەولەتا ترک کا چەکێن کیمیەوی بکار ئانیە یان نە، وەکە پرسگرێکا ناڤمالا پەکەکێ و دەولەتا ترک دهیت نرخاندن. پەکەکە چ جاران دەولەتا ترک تاوانبار ناکە. پەکەکە ھەر تم باسکەکێ یان ژی پۆلیتیکایێن حکوومەتێ تاوانبار دبینە. چ جاران راستەراست دەولەتا ترک وەکە دژمن نابینە.
پەکەکە نھا دێ وەکە ھەر سێ بوویەرێن دن نێزیکی ڤێ کامپانیایا بکارئانینا چەکێن کیمیاوی بیت. ڤێ جارێ ژی ل گۆری پەکەکێ ئەڤ گەریلایە ژ ئالیێ فاشیزما ئاکەپێ-مەھەپێ ڤە ب چەکێن کیمیاوی ھاتنە قەتلکرن. ل پشت ڤێ رۆژەڤکرنا ڤێ بوویەرێ ھندەک ھێزێن دن ھەنە. دێ پاشەرۆژێ، ھەر تشت ئاشکەرا بیت.
وەکە ھەر سێ بوویەرێن دن، بوویەرا 17 جوانێن کو د کامپانیا چەکێن کیمیاوی دا بەحسا وان تێ کرن، دەما کو تێکلیێن پەکەکێ و دەولەتا ترک باش بوون دێ ئەڤ 17 جوانە ژی هێن ژبیرکرن و بوویەر هێت نخوماندن. ژیانا ڤان جوانێن کورد دیسا د کامپانیا سیاسی یا پەکەکێ دا وەکە مۆدەل و ئاموورێن پرۆپاگاندایێ ھاتییە بکارئانین.
