17ێ کانوونێ رۆژا ئالا کوردستانێ هات پیرۆزکرن. تشتا بالکێش ئەو بوو کو پیرۆزباهی ل چار ئالیێن کوردستانێ پێک هات. تەڤی زەختێن گران یێن دەولەتا فاشیست یێن ل گەلێ رۆژهلات، ل سنە و باژارێن دن گەل ب ئالا رەنگین ل قادان بوو. تەڤی هەموو گەفێن ئاساییشا گشتی یا گرێدایی په‌یه‌دێ ل رۆژئاڤا، ل قامشلۆ و دێرکێ ژ بۆ ئالای شاهیێن هەڤپار هاتن لدارخستن. وەک میناک ل هەرێما کوردستانێ ل خانەقینێ شاهیەک مەزن، ل ناڤچەیێن کوردستانی یێن ژ ئالیێ ئارتێشا ئیراقێ ڤە هاتنە داگیرکرن پیرۆزباهی مەشییان. ل ئامەدێ ئەندامێن (جوانێن نەتەوی یێن کوردستانێ) تەڤی دۆرپێچا پۆلیسێ فاشیست ژی رۆژا ئالای ب دلسۆزی پیرۆز کرن. د مەدیایا جڤاکی دا کوردان ب سەربلندی ئالا رەنگین کرن رۆژەڤ. ئەڤ هەمی نیشانا پێشڤەچوونەک پڕ گرنگە. نیشانا هشمەندیا نەتەوەیی یا کوردانە. هەموو پێکهاتەیێن سیاسی تەڤی جوداهییان دکارن ل دۆرا ئالای ببن یەک. تەنێ هێزەک هەبوو کو بێدەنگ و کەڕ بوو ئەو ژی په‌كه‌كە بوو.
مژارا رەدکرنا ئالا کوردستانێ ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە هێژ ژی تێرا خوە نەهاتیە زەلالکرن و تەشهیر کرن. سەدەمێن تەڤلیهەڤیا کو ب سالانە مەدیا په‌كه‌كێ ب داخویانیێن وەکی «ئەڤ نەئالا کوردانە، ئەڤ ئالا په‌ده‌كێ یە ئەڤ ئالا باشووری یانە.” هەری داوی په‌كه‌كێ د تەڤگەرا گەلا رۆژهلات دە ژی هەلوەستەک ب ڤی رەنگی نیشان دا. ب راکرنا ئالا رەنگین ژ ئالیێ گەل ڤە بێزار بوو و یەکسەر راگهاند کو ئەو دێ سەمبۆلا کۆمارا کوردستانێ یا مەهابادێ ب کار بینە. ب ڤێ هەلوەستی خوەست هەڤگرییا ل دۆرا ئالا نەتەوەیی بەلاڤ بکە.
فەرماندارێ په‌كه‌كێ مەعسووم کۆرکماز (عه‌گید) د سالا 1977 دە ئالا رەنگین د دبستانا خوە دە بلندكر
په‌كه‌كە باش دزانە کو ئەو ئالا کو کورد ژێره دبێژن رەنگین، ئالا هەڤپارا کوردانە و ژ سەدسالا 1919 ڤە هەیە
کا ئەم میناکەک پر کەڤن بدن؛ مەعسووم کۆرکمازێ ب کۆدناڤێ عه‌گید کو یەک ژ ناڤێن گرنگێن دیرۆکا په‌كه‌كێ یە و دامەزرێنه‌رێ پێنگاڤا 15ێ تەباخێ یە، د 13ێ گولانا 1977 دە ل لیسەیا ئێلهێ (باتمانێ) ب مامۆستەیێ خوە یێ دیرۆکێ رە نیقاش کر. مەعسووم کۆرکماز و دو هەڤالێن خوە دەردکەڤن دەرڤە و ئالایێ ل بەر دبستانێ داخستن و ل شوونا وێ، ب دەست ئالا رەنگین یا ئیرۆ، دالقاندن، گەلۆ ما مەعسووم کۆركماز ئەندامێ په‌ده‌كێ بوو؟ نا. وێ دەمێ هەرێما کوردستانێ هەبوو؟ نا. ژ بەر ڤێ یەکێ ژی د سالێن 1970 دە کوردان دزانی کو ئەو ئالا ئالا نەتەوه‌یا کوردە.
ڤێ بوویەرێ دەنگڤەدانەک مەزن چێکر و د چاپەمەنیا ترکیێ دە جهـ گرت. ل گرنگترین رۆژنامەیا ترکیێ (گونایدن) دە وێ دەمێ ئەڤ تشت هاتبوو نڤیساندن: “3 خوەندەکارێن دبستانا ئێله‌هێ ل شوونا ئالا ترکیێ ئالا بارزانی بلند کرن”.
بالکێشە کو 45 سال د سەر ڤێ بوویەرێ رە دەرباس بوونە و په‌كه‌كە ئیرۆ ب هەمان زمانێ مەدیا ترکی وەک وێ دەمێ ئالا رەنگین ب “ئالا بارزانی” ناڤ دکە.
کوردان بەریا 80 سالان ب ئالا رەنگین ل رۆژئاڤا مەش لدارخستن، لێ مخابن نها قەدەغەیە
د سالێن 1980 ئان دە، ل پیرۆزباهیێن نەورۆزێ دە ئالا رەنگین د هات هەژاندن، په‌كه‌كێ نە دکاری مايتێكرنێ بکە. لێ پشتی 40 سالان دەما گەل ل رۆژئاڤا ئالا کوردستان بلند دکە، په‌كه‌كە ب توندی ئێرشی سەر گەل و ئالا دکە. لێ ئەو ئالا نە نها، د سالا 1935 دە، د مەش و خوەپێشاندانێن رۆژئاڤا دە، وەک میناک ل عاموودێ، د بن سەرۆکاتییا جەلادەت بەدرخان، ئۆسمان سەبری، نوورەددین زازا دهات بکارئانین. لێ نها، پشتی 80 سالان، په‌كه‌كە و پێکهاتەیێن وێ په‌یه‌ده گاڤا ڤێ ئالای دبینە، مینا گایێ رەنگێ سۆر دیتی، ئێریشی ئالا رەنگین دکە.
په‌كه‌كە ب خوە ژی پشتی سالێن 2000ی مەجبوور بوو کو ئالا رەنگین ب کار بینە. ئالا رەنگین د کۆنگرەیا 2002 دە هات بکارئانین، د کۆنگرەیا کادەکێ دە. دیسا د کۆنگرەیا گەل دە ئەڤ ئالا ل سەر ماسەیا دیوانا کۆنگرێ و ل سەر بانێ هۆلا کۆنگرێ دالقاندی بوو. لێ بەلێ عەڤدلا ئۆجەلان ل نەورۆزا 2005 دا و كۆنسه‌یا په‌كه‌كێ د داخویانییا خوە دە گۆت «ئەو ئالا باشوور بکار تینە ئالا دەولەتخوازایە نە ئالا کۆنفەدەرالیزمێ یە» ئەم دەولەتێ ناخوازین له‌وما ژی ئالا مە ل سەر زەمینێ کەسک رۆژا زەر و نێڤا وێ دە ژی ستێرکا سۆرە. پشتی ڤێ فەرمانا ئۆجەلان ئێدی ئالا رەنگین هاتە قەدەغە کرن.
تشتێ بووی ئەوە په‌كه‌كە بوویە دژمنێ ئالا کو کوردان ئەڤ یەک ژی ب تشتێن وەکە تێکلیێن په‌كه‌كێ و په‌ده‌کێ نەباشن، نایێ راڤەکرن. ئەڤه راستەراست ب میسیۆنا کو په‌كه‌كێ دایە سەر خوە ڤە گرێدایی یە.
ئەرکا سەرەکە یا په‌كه‌كێ ئەوە کو نەهێلە کورد ببن نەتەوە
کابووسا کۆلۆنیالیستێن رۆژهلاتا ناڤین؛ نەتەوەبوونا کوردان
سیستەما سیاسی یا ئیرۆ یا رۆژهلاتا ناڤین ل سەر ئینکارکرنا ناسنامەیا نەتەوەیا کورد هاتییە ئاڤا کرن. هەموو هێزێن رۆژهلاتا ناڤین ژ بۆ کو ناسنامەیا کورد د رۆژهلاتا ناڤین دە جهێ خوە نەگرە، دخەبتن. د ناڤ وان دە هنەک هەنە کو وەک ترکیێ ناڤێ کورد و کوردستانێ ژی ئینکار دکن، وەک ئیرانێ هەر رۆژ کوردان دکوژن. لێ خالا هەڤپارا هەموویان ئەوە کو نەهێلن کورد ببن نەتەوە.
ژ بەر کو نەتەوه‌بوون پێنگاڤا خوەرێڤەبەرنێ یە. نها یەکانە پێکهاتەیا کو خوەدیێ شەرت و مەرجێن مادی، جڤاکی و دیپلۆماتیکە کو رێ ل بەر پێڤاژۆیا نەتەوەبوونا کوردان ڤەدکە، حکوومەتا فەدەرالا هەرێما کوردستانێ یە.
راستیا کو ئیرۆ هەرێما کوردستانێ پێش دکەڤە، یەک ژ باژارێن نووژەن سێن رۆژهلاتا ناڤین وەک هەولێر پایتەخت و هەموو سازی و دەزگەهێن پەروەردەیی، پێشەسازی و ئیداری ل سەر هێمایێ نەتەوەیی د خەبتن. تشتا بالکێش و ب ئێش ئەوە کو په‌كه‌كە یا کو ل سەر ناڤێ کوردان دەرکەتیە هۆلێ، د هەمان ئاستی دە، هەتا ژ ڤان دەردۆران زێدەتر، ل دژی پێڤاژۆیا نەتەوبوونا کوردستانێ تەڤدگەرە. په‌كه‌كە ب هەموو هێز و کەسێ کو ل دژی نەتەوەبوونا کوردان، ل دژی سەروەری و سەرخوەبوونا کوردان د ناڤا هەڤکاریێ دە یە.
سیاسەتا دژه-کورد بەریا سالێن 2000 ژ ئالیێ عەڤدلا ئۆجەلان ڤە دهاتە مەشاندن، نها ژ ئالیێ رێڤەبەریا په‌كه‌كێ ب خوە ڤە تێ برێڤه‌برن. هەموو پرتووکێن کو ئۆجەلان د بن ناڤێ پاراستنا خوە دە نڤیساندنە، تەنێ تەئۆرییا کو کورد نەبن نەتەوە هاتییە کرن. په‌كه‌كە دژبەرییا هەموو فاکتەرێن کو کوردان بکە نەتەوە دکە. دبێژە چاخێ «نەتەوه دەولەتێ» نەمایە. هەکە کورد ببن دەولەت دێ پر خوین وەرە رژاندن. لێ عەڤدلا ئۆجەلان هەر رۆژ ب ده‌هان جوانێن کورد ژ بۆ دەمۆکراتیزەکرنا ترکان دكه قوربانی. ل دژی ئالا کوردان دەردکەڤن، لێ ئالا ترکان دخن دەستێ ئالیگرێن وێ و دەردخن قادان. یانی په‌كه‌كە نە ل دژی ئالا ترک، عەرەب و فارسایە، تەنێ ل دژی ئالا کوردانه. لێ ل هەر دەرێ وێنەیێن ئۆجالان دچینن.
سەدەما بنگەهین یا دژمناتیا په‌كه‌كێ یا ب ئالا رەنگین رە، دژی نەتەوەبوونا کوردان تێ
نەتەوەبوون خوەدی پێناسەیەکە هێسانە. وەکی سووکا بازارێ یا هەڤپار، سینۆرێن هەڤپار، زمانێ هەڤپار، ئالا هەڤپار و دیرۆکا هەڤپار، بیرەوەرییێن هەڤپار… پێویستیا نەتەوەبوونێ نە. گەر هوون یەک ژ ڤان رەد بکن، وێ دەمێ هوون رەدکرنا نەتەوبوونێ دکن. دەما کو هوون دژمناتیا یەک ڤان پێکهاتەیا بکن ب ئۆتۆماتیکی، هوون دژمناتیا یێن دن ژی دکن.
میناک په‌كه‌كە تەنێ ئێریشی ئالای ناکە. په‌كه‌كە ئێرشی زمانێ کوردی دکە، په‌كه‌كە ئێریشی دیرۆکا هەڤپارا کوردان دکە. په‌كه‌كە ئێرشی ئابۆری و داهاتییێ کوردستانێ دکە. په‌كه‌كه بیر و هشێن کوردەوارییێ ژێدبە و شوونا وێ دخوازە دیرۆکێ ب خوە بدە دەستپێکرن. په‌كه‌كە ناخوازە کورد ل رۆژهلاتا ناڤین سینۆرێن کۆلۆنیالیستان بگوهەرینە.
هەبوونا په‌كه‌كێ ئاستەنگا هەری مەزنە ژ بۆ نەتەوبوونا کورد. دژمناتیا په‌كه‌كێ بۆ ئالا کوردستان نیشانەیا دژمناتیا یا ل دژی نەتەوەیا کوردە. ژ بەر کو ئالا ناسنامەیا گەل و نەتەوەیە.
