ل باکورێ کوردستانێ و ترکیێ د 14 گولانێ دە ھلبژارتنێن پارلامەنتۆیێ و یێن سەرۆککۆماریێ تێن لدارخستن. ھلبژارتنەکە گرنگە لۆما دێ ژ بۆ ترکیەیێ گوھەرتنێن ئەرێنی و نەرێینی یێن گرینگ ب خوە رە بینە.

گەلۆ ھلبژارتن دێ ژ بۆ کوردان تشتەکی بگوھەرە؟

وسا دخویە کو د ھلبژارتنان دە یەکانە ستراتەژیا پەکەکێ و پێکھاتەیێن دن یێن سیاسی ل باکورێ کوردستانێ ژ ناڤ برنا دەستھلاتا رەجەب تەییب ئەردۆگانە کو ئەڤ 21 سالن ل ترکیەیێ دەستھلاتداریێ دکە.

ل گۆری داخویانیێن ھەدەپێ و پەکەکێ گەر ئەردۆگان تێک بچە، دێ کورد د 15 گولانێ دە د ناڤا ترکیایەکا بھەشت دا شیار ببن. لێبەلێ راستی نە وسایە. شێوازێ هاندانا کوردان وەکە کو “ئەم دێ ب ڤێ ھلبژارتنێ شۆرەشێ بکن” تەنێ خاپاندنا کوردان و ب قەدەرا وان لیستنە.

ژ بەر کو کەدخواری و مێتنگەری ل باکورێ کوردستانێ ب ئەردۆگان دەست پێ نەکریە و ب ئەردۆگان ژی داوی نابە. باکورێ کوردستانێ رۆژا کۆمارا ترکیەیێ کو د 29 جۆتمەھا 1923 دە ھاتیە دامەزراندن ھەیا ئیرۆ داگیرکرییە، ئانکو بندەستییا کوردان تەنێ ب ئەردۆگان دەسپێنەکرییە.

ژ بۆ ڤێ ژی گوھەرتنا حکوومەت، سەرۆکوەزیر، سەرۆککۆمار و مەجلیسان کوردێن باکورێ کوردستانێ ژ بندەستییێ رزگار ناکە. ئەنجاما چ ھلبژارتنەکێ نکارە کوردێن باکور رزگار بکە. پرسگرێکا کوردان نە تەنێ لگەل حکوومەتان دە یە، ب مەنتق و پرەنسیبێن دامەزراندنا دەولەتێ ڤە گرێدایی نە. ل ئالیێ دن پەکەکە ب سالانە دبێژە، گەر حکوومەت بگوھەرە، ئەم کورد دێ رزگار بن. لێ دڤێت کورد ل دژی مەنتق، فەلسەفە و پرەنسیبێن ئاڤاکرنا دەولەتا کەمالیست شەری بکە، حکوومەت تەنێ ئیدارەیێن دەمکی نە. پەکەکە کوردان تەنێ ب حکوومەت گوھەرتنان ڤە مژوول دکە، نە ب دەولەتا فاشیست رە. ئەڤ ژی تەنێ بۆ خاپاندنا کوردانە.

بێ گومان د ھلبژارتنان دە ھێزا کوردان دکارە تەکۆشینا کوردان ھێز بکە. کورد دکارن بازارەکی سییاسی بکن. لێ مخابن ل باکورێ کوردستانێ سازییەک کو ڤی کاری بکە نینە.

ھەر کەس دەنگێن کوردان دخوازە؟

ھەموو پارتی و بەربژێرێن ترکیەیێ ب مەھانە ھەول ددن کو دەنگێن کوردان ب دەست بخن. ژ بەر کو کورد خوەدی رێژەیەکا گرینگا دەنگا نە. د ھلبژارتنێن کو د 14 گولانێ دە هێن کرن، د دیارکرنا سەرۆککۆمار و ئاڤا کرنا مەجلیسێ دە دێ دەنگێن کوردان دییارکەر بن.

لێ ئەنجامێن ھلبژارتنان د بدەستخستنا مافێن کوردان یێن وەک زمان، ناسنامە و چاندێ دە و د چارەسەرکرنا پرسگرێکان دە چ رۆلەکێ نالیزە. ژ بەر کو نە پارتیێن سیستەمێ یێن وەک ئاکەپێ و جەهەپێ و نە ژی پارتیێن کورد کو ل سەر ناڤێ کوردان دەرکەتنە پێش و دەنگێن کوردان دخوازن، تشتەکی ژ بۆ کوردان ناخوازن.

ل باکورێ کوردستانێ کیژان پارتی بەشداری ھلبژارتنان دبن؟

ل باکورێ کوردستانێ 3 پارتیێن ھەدەپە، ھوودا پار و ھاک-پار بەشداری ھلبژارتنێ دبن.

ھوودا پار؛ پارتیەکا ئیسلامییە، ژ سەدی 99 گرسەیا وێ کوردە، لێ نە خوەدی پرۆژەکی کوردستانییە. د ھلبژارتنان دە لگەل ئاکەپێ یانی هەڤپەیمانیا جومھور تەڤدگەر.

ھاک-پار خوەدی ئاخافتنێن کورد و کوردستانییە و فەدەراسیۆنێ ژ بۆ کوردان وەکە سیستەما چارەسەری دبینە. لێ رێخستنا وێ کێمە و خەباتێن وێ یێن بەریا ھلبژارتنێ پڕ لاوازن. لەوما نایێ پێشبینیکرن کو ئەنجامێن ھلبژارتنێ بگوھەرە.

ھەدەپە؛ جەماوەرێ وێ ژ سەدی 99 کوردن. پرانییا دەنگێن کوردان دستینە. د ھلبژارتنێن بەرێ دە 67 کورسیێن پارلەمانی ب دەست خستبوون. نێزی سەد شارەداریێن وێ ھەبوون. ل باکورێ کوردستانێ پارتیا کو ھەری زێدە پشتگری دستینە ژی ئەڤە. لێ ئەو ب ئیسرار دبێژە ئەم نە پارتییا کوردا نە و ژ بۆ مافێن کوردان ژی هیچ داخوازەک نینە.

ژ بەر مەترسییا گرتنا وێ، ھەدەپە ب ناڤێ پارتیا چەپا کەسک یەسەپە بەشداری ھلبژارتنان دبە. ئەڤ پارتی بەرێ وەک ئێحتییات ھاتبوو دامەزراندن. ھەر چەند ناڤ گوھەریبە ژی، لێ راستی ھەدەپە ب خوەیە.

گەلۆ ھەدەپە پارتیا کوردا نە؟

نە د ھلبژارتنان دە و نە ژی د پاشەرۆژێن پشتی ھلبژارتنان دە ھەدەپە ژ بۆ کوردان نکارە دەستکەفتیان ب دەست بخە. ژ بەر کو چ داخوازێن ھەدەپێ ل سەر قەزییا کورد-کوردستانێ نینە.

گەر ھوون ل 14 خالێن بەیاننامەیا ھلبژارتنێ یا ھەدەپێ بنێرن بەحسا مافێن هاورەگەزبازان و مافێن ئاژەلان دکە، ژ پاراستنا ژینگەھێ ھەتا باژارڤانییێ تێ دە جھ دگرە، لێ د ڤێ بەیاننامێ دە کێشەیا کوردان پر سڤک ھاتییە ڤەگۆتن. تەنێ بەحسا ئازادییا گشتی تێ کرن.  ئازادی تێگەھەکی نەبەرچاڤ و داخازییەکا ناڤپێکری نینە. ھەدەپە داخوازییا چ دکە؛ فەدەراسیۆنە، مافێ خوە رێڤەبرنێ، پایدار بوونا ئابۆریە… نە دییارە و پێناسەیا پرسگرێکا کوردان ژی نە کرییە.

ھەدەپە دترسە کو ببێژە کورد و کوردستان.

دەما کو ژ بەردەڤکا ھەدەپێ مەرال دانش بەشتاش پرسا ئالایێ کوردستانێ یێ ل سەر مۆھرا پاپا یا ل ھەرێما کوردستانێ ھاتیە چاپکرن پرس هاتی کرن، وێ گۆت، “بارزانی ئەو مۆھر چێکرییە، ژ وی بپرسن”.

پارتیەک کو ژ کوردستانێ ئەوقاس دترسە و تشتەکی ژ بۆ کوردان ناخوازە، چما وەک پارتیەکە کوردی بێ دیتن: یا راست ئەڤە کو ھەدەپە تەڤگەرەکە کو دەنگێن کوردان دستینە، ل سەر پشتا کوردان دژیت، روحا کوردان یا ئازادیخواز و سەرخوەبوونخواز پووچ دکە، دکوژە و کوردان ب ھێڤێیێن ڤالا ڤە مژوول دکە.

ھەدەپە ژ بۆ کوردان چ دخوازە؟

د بەرنامەیا ھەدەپێ دە داخوازا ئازادی و دەولەتەکە سەربخوە ژ بۆ گەلێ فلستینێ ھەیە، لێ داخوازا دەولەتبوونا کوردان نینە.

د بەرنامەیا ھەدەپێ دە داخوازا کۆتا ژ بۆ هەڤرەگەزبازا هەیە، لێ د سازییێن دەولەتێ دە داخوازا کۆتا ژ بۆ کوردان ناکە. ھەڤسەرۆکێن ھەدەپێ میتحەت سانجار و پەرڤین بولدان ھەر دو ژی نە کوردن.

ھەدەپە نە ژ بۆ مافێن کوردان یێن نەتەوی، چاندی و زمانی بێ بەرنامەیە تەنێ دخوازە کوردان ب دەولەتێ ڤە گرێ بدە. ئانکو کوردان ئەنتەگرەی دەولەتا ترک دکە.

ھەر وھا ھەدەپە نە خوەدی ئیرادەیە. ھەدەپە پارتییەکە کو ژ ئالیێ ئۆجالان و دەولەتا ترک ڤە ل سەر ئەساسێ ئەجیندایەکێ ھاتیە دامەزراندن. پێشی ل باسکێ نەتەوپەروەریێ کورد ھاتە گرتن. جەماوەرێ ھەدەپێ کوردە لێ مەژییێ ئیداری ترکە.

ژ خەتا بمرە کۆلۆنیالیزم ھەتا بژی کۆمارا ترکییێ رێبازا کوردان

ئەڤ نە جارا یەکێیە کو کورد بەژداری ھلبژارتنا دبن. کورد ژ دەستپێکا کۆمارێ ڤە دەنگ ددن و پارلەمەنتەرێن کورد دھلبژێرن. لێ ژ سالا 1970 و ڤر ڤە ل سەر ناڤێ کوردان تێ ئاخفتن.

د سالا 1979 دە ل باژارۆکێن وەکە ئاگری و ئێلھێ کەسێن کوردستانی جارا یەکەم بوون شارەدار. لێ گوھەرینا سەرەکە ب ئاڤاکرنا HEP  د 6 خزیرانا 1990 دە دەست پێ کر. د سالا 1991 دە د میتینگێن ھلبژارتنێ یێن کوردستانیێن مینا لەیلا زانا دە د ناڤا کوردێن باکور دە درووشما “بژی کوردستان، بمرە کۆلەدار” ھاتە قێرین. پارلامەنتەرێن کورد یەکەم جار ب پەیامێن کوردی کەتن پارلامەنتۆیێ.

لەیلا زانا د پارلەمەنتۆیا ترکیێ دە دەسمالا رەنگێ کەسک-سۆر-زەر ل سەرێ خوە پێچا و ب کوردی ئاخڤی. ڤێ ھەلوەستا لەیلا زانا کیمیایا پارلامەنتۆیا ترک خەراب کر.

HEP  پارتیەک بوو کو ژ ئالیێ وەلاتپارێزێن دلسۆزێن باکورێ کوردستانێ ڤە ھاتبوو ئاڤاکرن، لێ هەم ژ ئالیێ پەکەکێ و دەولەتێ ڤە ھاتە دۆرپێچکرن. ھەمژ ژی ژ ئالیێ فزیکی و ھەم ژی ژ ئالیێ فکری ڤە ھات تەھریبکرن.

دەنگدەرێن کورد سالا 1991 ب درووشما بژی کوردستان بمرە کۆلەدار دچوون سەر سندۆقێن دەنگدانێ پشتی 30 سالان ھەدەپە ئالایا ترکان بلند دکە و دچە قادێن میتینگا. ئەڤە سەختەکارییە. ئەڤ ساختەکاریە ل سەر بیر و باوەرییێن کوردان ھاتییە کرن. ئیرۆ کورد خوە ب خوە ئینکارا خاک و ناسنامەیا خوەیا نەتەوەیی دکن.

د ھلبژارتنا بەربژێرێن ھەدەپێ دە ژی کەسێن خوەدی فکرا کورد و کوردستانی د لیستەیان دە جھ نەگرتن. سیڤیێ بەربژێرێن ھەدەپێ یێن د ڤان ھلبژارتنان دە پرانی ترک، چەپێن ترک، چەپگرێن کوردان و پارێزڤانێن مافێن ژنانن. کەسێن کو پیچەکی فکر و رەنگەکی کوردستانی ھەبن، ل دەرڤەیی لیستەیێ ھاتنە ھشتن. ھەدەپێ کوردێن ناڤا خوە ڤەوژارتن.

د رەوشە کا وھا دە ئەم نکارن ببێژن کو دێ کورد ژ ھلبژارتنێن 14 گولانێ سوودمەند دەرکەڤن. ژ بەر کو د ڤان ھلبژارتنان دە کەسەک ل سەر ناڤێ کوردان تشتەکی داخواز بکە نینە.

کورد دێ دەنگێ خوە بدن و ئەو دێ رەنگێ مەجلیسا ترکان دیار بکن، لێ ژ بۆی خوە تشتەکێ ناخوازن. وەکە ھەر جارێ کورد دێ خولامییێ بوو کۆمارا ترکیەیێ کن. دیسا خولامی باھرا کوردان دکەڤە.