نیقاشێن ل دەردۆرا ناڤێ سەلاحەدین دەمیرتاش بەردەوام دکن. دەمیرتاش ل سەر تویتتەرێ گۆت، “ھوون نکارن چاکێتێ من ژی سێدارە بدن، ئەز نەڤیێ سەلاحەدین ئەییووبی مە.” ب ڤان گۆتنان بەرسڤا درووشما “ژ بۆ سەلۆ سێدارەدان” یا جەماوەرێ کو ھلبژارتنا ئەردۆگان پیرۆز دکر دا.
دگەل ھەموو رەخنەیێن مە و خەلەتیێن وی ژی دلێ مە ناگریت کو ترک ژ کوردەکێ رە ببێژن “سێدارەدان” ئەم ڤێ ھەلوەستا نژادپەرەستێن ترک قەبوول ناکن. یەزدانێ مەزن نەھێلە کەڤرەک نە ب لنگێن سەلاحەدین و نە ژی ب لنگێن کوردەکی دن بکەڤە، و خوەدێ وی ژ بۆ زارۆکێن وی بهێلە. لێ ئەم ب قاسی کو ساخلەمیێ ژ بۆ ژیانا وی دخوازن، د ھەمان دەم دە ئەم دژی سیاسەتا دەمیرتاشین ژی. ژ بەر خەلەتیێن وی و شریکاتییا وی یا لگەل خەلەتیێن ھەڤپار، ب سەدان زارۆکێن کورد ژیانا خوە ژ دەست دان.
گەلۆ دەمیرتاش کییە؟
زارۆکێ رووگەش یێ باکورێ کوردستانێ سەلاحەدین دەمیرتاش د سالا 1973 دە ل باژارێ پالوو یێ سەر ب خارپێت (ئەلعەزیز)ێ ھاتیە دنێ. ئەو کورێ مالباتەکە فەقیر بوو. زارۆکاتیا خوە ل پالوویێ دەرباس کریە. پشتی کو ئامادەیی قەداندی دو سالان خوەند، پاشێ دیسا کەت ئەزموونا و د سالا 1993 دە فاکولتەیا یاسایێ یا زانینگەھا ئەنقەرەیێ قەزەنج کر، ھەتا سالا 2007 د کۆمەلەیێن مافێن مرۆڤان دە کار دکر و پارێزەری دکر. وێ دەمێ نە کەسەکی چالاک و بەرنییاس بوو. لێ پشتی سالا 2004 قەدەرا وی گوھەری. ژ بەر کو برایێ وی نورەدین دەمیرتاش ژ گرتیگەھێ دەرکەت و د ناڤ پەکەکێ دە کەسەکی بباندۆر بوو.
کێ پشتگری دا وی کو بکەڤە ناڤا سیاسەتێ؟
نورەدین دەمیرتاش د سالا 1995 دەما ل زانینگەھێ دخوەند ھات گرتن و ھەتا سالا 2004 د گرتیگەھێ دە ما. نوورەدین د زیندانێ دە لگەل ئەندامێ سەرکردایەتییا پەکەکێ سەبری ئۆک دما و کەسەکی پڕ نێزی سەبری بوو. پشتی کو ژ گرتیگەھێ دەرکەتی، پەکەکێ ئەو ئانی ئاکادەمییا سییاسی ل خنێرە دەورەکا پەروەردێ دیت. پشتی کۆنگرا دامەزراندنا پەکەکێ سالا 2005 نوورەدین دەمیرتاش وەکە سەرپەرشتێ ترکیەیێ ھاتە ئەرکدارکرن. د ھلبژارتنێن گشتی یێن ترکیێ یێن سالا 2007 دە سەلاحەدین وەک کو وێ دەمێ ژێ رە دھات گۆتن «دەتەپە» ب کاندیدێن سەربخوە بەشداری ھلبژارتنێ بوو و بوو پەرلەمانتەر. سەبری ئۆک راستەراست دەمیرتاش پێشنیار کر و قەندیلێ ژی پەژراند. ستێرکا سەلاحەدین ب باندۆرا نورەدین دەمیرتاش ژ نشکا ڤە گەش بوو. پەکەکێ خوەست کو ئەو وەکە کادرۆیەکی تەڤبگەرە.
دەستپێکێ بوو جیگرێ سەرۆکێ گرۆپا دەتەپێ. پشترە ئەڤ پارتی ھات گرتن و شوونا وێ بەدەپە ھات دامەزراندن. دەمیرتاش د سالا 2010 دە وەک ھەڤسەرۆکێ ڤێ پارتیێ ھات ھلبژارتن. ئەڤ سەرۆکاتی ژی ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە ھات پەژراندن.
سەلاحەدین دەمیرتاش، وەکە ھەڤسەرۆکێ بەدەپێ ب هەلوەستێن خوە یێن د بوویەرێن کۆمکوژییا رۆبۆسکی، ئەردھەژا وانێ و ب بەشداربوونا د مەشێن لگەل خەلکی دە تایبەتمەندیێن خوە د دلێ کوردان دە ب جھ کرن. خەلکێ کو ژ پرۆپاگاندایێن خرش یێن سەرکردەیێن قەندیلێ بێزار ببوون، ل دۆرا دەمیرتاش کۆم بوون. د ناڤ کوردێن نە پەکەکەیی دە ژی دلسۆزییەک پەیدا کر. پەکەکێ ل ئالیەکێ دخوەست ژ ڤێ رووحسڤیکییێ مفا وەربگرە، ل ئالیێ دن ژی، ژ بۆی خوە وەکە کەسەکە نهێنی ددیت.
رۆلا کو ژ ئالیێ باسکێ کوور یێ دەولەتا ترک ڤە پێ ھاتی دایین
ھەر چ چێببیت، پشتی وێ دیرۆکێ دەست پێ کر. ژ بۆ دەمیرتاش خاچەرێیەک دەست پێ کر.
باسکێ کوور یێ دەولەتا ترک کو دخوەست ڤێ خوینا تازە یا سیاسەتا کورد ل دژی کوردان ب کار بینە، کەتە دەورێ. کەمالیستێن ترک دگۆت ئاپۆ د بن باسکێ ئەردۆگان دەیە، ئەم ژی بۆ خوە دەمیریتاش بکار بینن. د راستیێ دا دەمیرتاش ژی ھەول دا وەک کوردێ چەپگر-کەمالیستێ دەولەتێ تەڤبگەرە. پشتی پێڤاژۆیا چارەسەریێ یا 2012 ئەڤ رەوشە ھەر کو دچوو کوورتر دبوو.
ب راستی دەمیرتاش ب خوە ژی د پاراستنا دادگەھێ دە گۆت، “ژ من رە پێشنیار ھات کو ئەز بکەڤم شوونا ئۆجالان لێ من ژ وان رە گۆت ئەز ئەزم، ئۆجەلان ژی ئۆجەلانە و من ئەڤ تەکلیفە رەد کر.”
ئۆجالان نەخوەست دەمیرتاش بھێزبە
عەڤدلا ئۆجەلان کەسەکە کو گاڤا فوتبۆلێ دلیزە ژی، ژ بلی وی نەدخوست کەسەک گۆلان بکت، یێن گۆل دکرن ژی وەکە ئاژان و خایین بناڤ دکرن و د ناڤا یاریێ دە ل وان دخست. ژ بەر کارێزما و چالاکبوونا دەمیرتاش بێزار بوو. ژ بەر ڤێ سەدەمێ ژی ئۆجەلان د ناڤبەرا سالێن 2012 و 2015 دە دەمیرتاش وەکە شاندەیا دایمی یا دانووستاندنێن پێڤاژۆیا چارەسەریێ قەبوول نەکر.
د ھەڤدیتنێن ئیمرالیێ دە گەلەک جاران دەربارێ دەمیرتاش دە نەرێنی ئاخڤی. دخوەست ژ ئالیێ سیاسی ڤە وی بەرتەنگ بکە. د یەکەمین کۆنگرەیا ئاسایی یا ھەدەپێ دە نەخوەست دەمیرتاش ببە ھەڤسەرۆک. د کۆنگرەیا دویەمین یا ھەدەپێ یا سالا 2014 دە ل دژی ھەڤسەرۆکاتیا دەمیرتاش دەرکەتبوو. د ئاخافتنێن خوە دە قەد بەحسا دەمیرتاش نەدکر، پێتر خیتابی فیگەن یوکسەکداگ دکر.
وێ دەمێ رێڤەبەریا پەکەکێ یا ل قەندیلێ دوران کالکان و قەراسوو ژی ب پسیکۆلۆژیا ئۆجالان نێزیکی دەمیرتاش د بوون. د ئاخافتنێن تەلەڤیزیۆنان دە دەمیرتاش بچووک دخست.
لێ بەشەکە دن ژی ھەبوو کو دەستێ خوە ل پشتا دەمیرتاش د دا.
ڤەقەتینا ژ کوردان
دەمیرتاش د ناڤ کوردان دە گەلەک جھ گرتبوو. لێ ژ بۆ کو وی لبەر چاڤێن جڤاکا ترکیەیێ شرین بکەن ژی خەباتەکا ئەندازیاریێ یا مەزن ھات مەشاندن. دەمیرتاش ھەما ھەما ھەر ھەفتە د ھەموو تەلەڤزیۆنێن «ئایدن دۆگان» دە بەرنامە-بەرنامە دگەرییا و دئاخڤی. جارنان ل سازێ دخست، جارنان ھەلبەست دخواندن. پەسنێ گەلێ ترک ددا. ببوو پەسندارێ جڤاکا ترک. ئەو سەردەم بوو لووتکەیا قوتبوونا دەمیرتاش ژ جڤاکا کوردان.
د ئەسلێ خوە دە ئەو وەکە مۆدەلەکێ نوو پێشکەشی جڤاتا کورد ھات کرن. کوردە لێ نە جووداخوازە، خوێندەوارە، کەشخەیە، تۆلازە، بابێ خێزانێیە، تەمبوورڤانە، ھەلبەستڤانە، خوەدی تایبەتمەندیێن رۆمانتیکە و ھتد. ئەو وھا پێشکێشی بازارێ سییاسی کرن. لێ ژ بلی ڤان تایبەتمەندیان، دەمیرتاش پرسگرێکا کورد د ئاستا نە گرینگ دا دبینە، ب حەسرەتا مەزنبوون و بھێزبوونا ترکیێ دلێ وی دشەوتە، لنگێ ترکەکی ل کەڤرەکی بکەڤە ئەو خەمگین دبە، ئەو ئێشا کوردان وەکە ئێشەکا نۆرمال بناڤ دکە و پرۆفایلەک سیاسی کو ناخوازە کورد خوە ب خوە برێڤە ببن و ھتد. واتە دەمیرتاش هیچ پرسگرێکەک لگەل دەولەتا ترک نەبوو.
پرسگرێکا دەمیرتاش تەنێ لگەل ئەردۆگان بوو. د راستیێ دە درووشما وەک “ئەم تە ناکن سەرۆککۆمار” دھاتن ئاڤێتن کو کوردان ژ ئارمانجێن نەتەوەیی دوور بخە. دەمیرتاش بوو لنگێ دەرڤەیێ ئۆجالان د بابەتێ شێلۆکرنا مەژیێ کورد دە.
د ڤێ سەردەمێ دە ئێدی دەمیرتاش ژ کوردان قوت بوو.
وی ئەرکەک ژ ھێزا خوە زێدەتر گرت سەر خوە و دەما کو وی وە دفکری ئەو سیاسەتێ دکە ھندەک باسکێن نهێنی ئەو ژ بۆ خوە بکار ئانی. ب تایبەتی پشتی گرتنا وی، ل زیندانێ خوەست وەکە جوانێن تیکتۆکێ ب ڤیدیۆیێن مەگەزینی، پۆپوولیستی د رۆژەڤێ دە بمینە لێ وی گرانییا خوە یا سییاسی ژ دەست دا. ھەول دا کو حەنەکێن خوە ب دیپلۆماسیا ئەردۆگان بکە و تشتێن پێکەنۆک نڤسین.
پرسگرێکا کورد ژ ئاگرە، دەمیرتاش ژی بەرپرسێ مرنانە
لێ تشتەکی کو دەمیرتاش ژ بیر کری ھەبوو. ژ تاخا کوردان دەرکەتبوو رێ. کەسەکێ لگەل پرسگرێکا کورد تێکلدار بوو. پرسگرێکا کورد یەک ژ پرسگرێکێن ھەری کەڤن و ب خوین یێن رۆژھلاتا ناڤینە. ب لێخستنا تەنبوور و خواندنا ھەلبەست و چڤێلییان ب ناڤێ “سەلۆ جان” چارەسەر نەدبوو. ژ بەر کو ھێ ژی مرۆڤ ژ بەر کورد بوونا خوە دمرن.
ژ سالا 2007 دە کو دەمیرتاش ل سەر ناڤێ باکورێ کوردستانێ کەتیە سیاسەتێ ھەتا نھا 10 ھەزار کەس ژ بەر پرسگرێکا کورد مرنە. یەک ژ بەرپرسیارێن ڤان مرنان ژی دەمیرتاشە. ب تایبەتی ژ رۆژا کو ل سەر دیکێ گۆتی “ئەم تە ناکن سەرۆک” ھەیا نھا نێزی 5000 کەسان ژیانا خوە ژ دەست دانە. 11 باژارێن کوردان وێران بوونە. ئەو ژ ڤان مرنان پێتر بەرپرسیارێ ڤێ پێڤاژۆیێیە. ھێژ ژی کێشەیا کورد کێشەیا ھەری مجد و گرینگە..
گەلۆ ما ئەو نەڤیێ سەلاحەدین ئەیووبییە؟
دەمیرتاش د تویتا خوەیا داوی دە دبێژە، “ئەز نەڤیێ سەلاحەدین ئەییووبی”مە. چما نوو ھاتە بیرا دەمیرتاش کو ئەو کوردە. لێ کوردبوون تەنێ دەما کو کەتیە د تەنگاسیێ دە ھات بیرا وی. لێ پێدڤی بوو گاڤا لگەل ئیمرالی، چەپێن ترک و جەهەپێ ھەڤالبەندی دکر ژی بیرا وی با کو ئەو نەڤیێ سەلاحەدین ئەییووبییە. شێوازێ سییاسەتا دەمیرتاش کورد ژ قەزییا نەتەوەیی دوور خستن. وی کێشەیا سییاسی یا کورد وەکە کێشەیا نەدادپەروەرییا جڤاکی بناڤ کر و دگۆت فەرقا کورد و ترکان نینە.
ھەگەر ب راستی دەمیرتاش نەڤیێ ئەییووبییە، دڤێت ئەول بەرێ خوە بدە کوردان، رەخنەیان ل خوە بگرە، ببێژە ترکبوونا کوردان ژ بۆ کوردان تشتەکی قەزەنج ناکە و دەست ژ تێکۆشینا دەمۆکراتیکبوونا ترکیەیێ بەردە. ژ فکرێن پانترکیزمێ خوە رزگار بکە. ببێژە کێشەیا کورد کێشەیا ئاخ، ئالا، ناسنامە و سەروەرییا سییاسییە.