بەشا یەکەم: بوویەرێن کو ناڤەندا وێ کەرکووک بوون، ب ھەڤکاریا شۆفینیستێن دژە کورد و ھەڤکارێن وان یێن کورد پێک ھاتن.
بوویەرێن کو د مەھا ئیلۆنێ دە ل ھەرێما کوردستانێ قەومین، د وارێ تێگھشتنا رەوشا سیاسی یا رۆژھلاتا ناڤین و پێنگاڤێن سیاسی و ھەڤبەندیێن ھێزێن کو دخوازن کوردستانێ بخەندقینن، زانیاریێن گەلەک گرینگ پێشکەش دکە. ھەر وھا ژ بۆ ناسینا هاوکێشا مەعدەنێ رەسەن یێ پەکەکێ ئەڤ بوویەرێن ئیلۆنێ داتایێن گرنگن و دڤێت راست بهێن خواندن و تەڤگەرێن دژە کورد، ب تایبەتی یێن کو ناڤەندا وان ل کەرکووکێ نە، کۆلۆنیالیست و ھێزا وان یا چەتە ئانکو پەکەکێ باش ناس بکین.
ئەکتەرێن ئاژاوەیا کەرکووکێ: شۆفینیستێن دژە کورد و ھەڤکارێن خیانەتا 16 ئۆکتۆبەرێ
ھەولدانێن ئیرانێ یێن ژ بۆ کو باشوورێ کوردستانێ بکە ناڤەندا ئاژاوەیێ ھێژ ژی بەردەوامن. د 25 تەباخێ دە گولـلەیا ئیشارەتێ یا پلانا ئاژاوەگێریێ ل کەرکووکێ ھات تەقاندن. کوچە و کۆلانێن کەرکووکێ ب عەرەبێن نژادپەرەست، ترکمەنێن سەر ب میتێ ڤە و ھەڤکارێن خیانەتا 16 ئۆکتۆبەرێ تێدە تژی بوون. پێشبرکیا کرێتکرن و بێرێزکرنا نرخێن نەتەویی یێن کوردان دەست پێ کر. دەسپێکێ ل دژی ئالایێ کوردستانێ، کەلھا شانازییا کوردان پێشمەرگە و ناسنامەیا کوردستانی یا کەرکووکێ ئێرشێن نەرەوا و بێەخلاقیانە ھاتن کرن.
پەکەکەیا کو لگەل ھێزێن داگیرکەرێن کەرکووکێ ھەڤپار تەڤدگەرە و ل ناڤەندا باژێری خوەدی ئۆفیس و دەزگەھانە ژی سەرکێشیا ڤێ ئاژاوەگێریێ کر. لگەل چاپەمەنی و خەباتکارێن خوە یێن ل قادێ، پێشەنگیا پێشخستن و بەلاڤکرنا ڤێ ئیستیفزازا ل دژی کوردان کر.
سەرەدانا کۆنێن خوەپێشاندەرێن کرێگرتی یێن ل دژی کوردان کر و دەست ب بەلاڤکرنا دەرەوان کر و گۆت “خەلکێ کەرکووکێ ل دژی پەدەکێ سەری ھلدایە”. ھەما ل گەل ڤێ بوویەرێ ئەفندیێن نەمر یێن دەستھلاتدارێن قەندیلێ گەفا شەری ل دژی پێشمەرگە کرن. یەکینەیێن چالاکیێ رێکرن وارگەھێن سڤیلان یێن باشوورێ کوردستانێ و ل ھەولێرێ ل سەر رێیا 60 مەتری ژی بۆمبەیەک تەقاند. لنگێ ئیخانەتێ یێ پرۆژەیا ئاژاوەگێریێ دەست ب ئەنجامدانا ئەرکی خوە کر.
بریارا ئیرانێ یا زێدەکرنا ئاژاوەگێریێ و پلانا وێ یا داگیرکرنا کوردستانێ
د ھەمان دەمێ دە، ئیران کو ھێزا رێڤەبەر یا ڤێ پیلانێ یە، ب بەهانەیا ھەبوونا ھێزێن رۆژھلاتی ژ بۆ کو ئالۆزی پێش بکەڤە و بەلاڤ ببە، بریارا داگیرکرنا باشوورێ کوردستانێ دا. ل سەر ڤێ مژارێ لگەل حکوومەتا ئیراقێ لھەڤکر و ناڤبەرا خوە دە کار پارڤەکرن.
ئێدی بێھنا ئارتێشا داگیرکەرا ئیرانێ ل سەر سینۆرێن کوردستانێ دگەهین مرۆڤی. حکوومەتا ئیراقێ ژی لنگێ ئابۆری یێ ڤێ پلانا دژە کورد گرت سەر خوە.
ژ ئیراقێ تەرۆرا ئابۆری
ئیراق ب سینۆردارکرنا بوودجەیا ھەرێما کوردستانا فەدەرال و نەشاندنا مووچەیێ هەیڤانە، ل ھەمبەری کوردان سیاسەتا “تەرۆرا ئابۆری” دا مەشاندن. دادگەھا بلندا فەدەرال یا ئیراقێ، کو سازیا شۆفینیزما عەرەبییە، ژ ئارتێشا ئیراقێ چالاکتر بوو د بریارێن ل دژی کوردان دە. ب بریارا دادگەھا بلندا فەدەرال ھەموو مافێن کوردان یێن دەستووری ھاتن دەستەسەرکرن. ژ بەر ڤێ یەکێ، ب تەرۆرا ئابۆری خوەست کو کوردان تەربیەت بکە.
کوردستان د ناڤبەرا پلانا میساقا مللی و هیلالا شیعە دە تەکۆشینا شانازییێ ددە
ل ئالیێ دن ترکیە ب ئۆپەراسیۆنێن داگیرکرنا باشوورێ کوردستانێ کو ژ سالا 2016 و ڤر ڤە دمەشینە، ل ھەرێما کوردستانێ دەست ب ئاڤاکرنا بارەگەھێن ماییندە کر. د ھەمان دەمێ دە ھەول دا ل کەرکووکێ ھێزەکا سیاسی ژ ترکمەنێن لایەنگرێن خوە ئاڤا بکە.
ئەم دکارین ببێژین کو ھەر چ قاس باشوورێ کوردستانێ د وارێ سیاسی، لەشکەری، ئابۆری و ئیداری دە پێشدکەڤە، ئێریشێن دەولەتێن داگیرکەر و خزمەتکارێن وان یێن ھەرێمی ژی زێدە دبن. رێڤەبەریا فەدەرال یا باشوورێ کوردستانێ د ناڤبەرا پرۆژەیا هیلالا شیعە یا ئیرانێ و خەونێن میساقا مللی یا ترکیەیێ دە شەرێ شانازییێ یێ نەتەوا کورد دکە.
ھەردو دەولەتێن کۆلۆنیالیست ئەنجامدانا ڤان پرۆژەیێن خوە؛ ژ داگیرکرنا کوردستانێ و ژ ھۆلێ راکرنا ستاتوویا فەدەرال یا کورد دا دبینن. ژ بەر ڤێ یەکێ ھێزێن داگیرکەرێن ل باشوورێ کوردستانێ ھەمان رێبازێ د شۆپینن.
تەڤی ڤان ھەموو ئێریشێن رێکخستی ژی، رێڤەبەریا باشوور ژ تێکۆشینا ب روومەت قەت دودل نەبوو و د ڤێ مژارێ دە ب ھندەک پێنگاڤێن دیپلۆماتیک و سیاسی بەرگرییەک مەزن کر. و ب ڤێ ھەولا وێرەک ئەڤ پلانا ئاژاوەگێریێ دا سەکناندن.
ستراتەژیا ئیرانێ: هەناردەکرنا تەرۆرێ بۆ ھەرێمێ
ھێزێن ل پشت فتنەیا کەرکووکێ ب ھاویردۆرێن تەڤلیهەڤ ڤە تێر و بھێز دبن و ب ئەرکا وەکە کو قەنجیخوازن ژی دەستوەردانا ھەرێمێ دکن.
ل جھێ کو ئاشتی و ئارامی لێ ھەبە ئەڤ ھێزێن ئالۆزکەر ل ور نکارن بژین. ئەڤ جوورەکی ڤایرۆسا سیاسی یە. ئیران دەولەتەکە کو ب بەردەوامی تەرۆرێ هەناردەی ھەرێمێ دکە. ستراتەژیا خوەیا پاراستنا نەتەوەیی ل سەر بنەمایێ ھنارتنا تەرۆرێ ژ بۆ ھەرێمێ ئاڤا کریە. چقاس ئالۆزی و نەئارامی ل ھەرێمێ بەلاڤ ببە، حکوومەتا تەھرانێ ژی ئەوقاسی ئەولەتر دبە. ئەڤ مەنتقێ پاراستنێ یێ ئیرانێ تەڤاھیا رۆژھلاتا ناڤین دکشینە ناڤا نەئارامییا سیاسی، جڤاکی، ئابۆری و لەشکەری دە. ل سەر ڤێ بنگەھێ ھێزێن خوەیێن چەکدار پەروەردە دکە و ل ھەرێمێ ب جیهـ دکە.
پەکەکە خەباتکارێ ئیرانێ یێ قادا ئالۆزییێ یە
حەشدا شەعبی د ناڤا ھێزێن ئەولەکاریا ئیراقێ دە، ھێزا لەشکەرییە کو ژ بۆ ڤێ ئارمانجێ ھاتیە رێکخستن. ھەروھا ئیران لگەل ھەڤکارێن خوە یێن ستراتەژیک ل ھەرێمێ و کارمەندێن خوە یێن ل قادێ ب ھەماھەنگی تەڤدگەرە. پەکەکە خەباتکارێ قادا ڤێ ھەڤکاریا ستراتەژیکە. ئەڤ رێخستن ل گۆری بەرژەوەندیێن ئیرانێ یێن ل ھەرێمێ جھ دگرە و تەڤدگەرە.
ئیرانێ د دەما شەرێ داعشێ و پشتی شەرێ داعشێ دە ھێزێن خوە یێن پارامیلیتەر ل ئیراقێ فەرمی کرن. حەشدا شەعبی ژی یەک ژ ڤان ھێزانە. ئەڤ ھێزا پارامیلیتەر د چارچۆڤەیا ماددەیا 140 دە ل ناڤچەیێن دەرڤەی دەستهەلاتا هەرێما کوردستانێ ھاتیە بجھکرن. و د ھەمان دەمێ دە پەکەکە، ھەڤکارێ کورد یێ پرۆژەیا هیلالا شیعە ل ڤێ ھەرێمێ یە؛ دەستوور ھات دایین کو پەکەکە ژ خەتا شەنگال، مەخموور، کەرکووک ھەیا تووزخورماتوو خەباتا لەشکەری و رێخستنی بکە.
د دەما شەرێ داعشێ دە، ئیرانێ ھەماھەنگیا ڤێ ھێزا ھەڤبەش (حەشدا شەعبی، پەکەکێ) گرت سەر خوە. وان ب خوە خەبات و پێدڤییێن لۆژیستیک، جھگرتن، ئیدارە و ھتد مەشاند. د چارچۆڤەیا پرۆژەیا هیلالا شیعە دە ل باشوور و رۆژئاڤایێ کوردستانێ کارێن گرینگ دانە پەکەکێ. پەکەکە ب دەستوورا ئیرانێ و د بن چاڤدێریا حەشدا شەعبی دە دەست ب خەباتێن بارەگەھ ئاڤاکرن، پەروەردە، لۆژیستیک و ئیدارەیا خوە کر.
پەکەکێ پێشەرۆژا خوە ب سەرکەفتنا چەتەگەری ڤە گرێدا
پشترا ئیرانێ ھێزێن پەکەکێ یێن ل خەتا شەنگال، مەخموور و کەرکووکێ وەکە پێکھاتەیا حەشدا شەعبی فەرمی کرن و مەھانە مووچەیێ وان ددە. ل ھەموو دەڤەرێن د بن کۆنترۆلا ئارتێشا ئیراقێ و حەشدا شەعبی دە دەرفەتا خوە رێخستنکرنێ دا پەکەکێ. پەکەکە ژ بۆ کو کوردێن ل ھەرێمێن ماددەیا 140 دژین ب رێڤەبەریا بەغدایێ ڤە گرێبدە و ب تایبەتی ژی ژ بۆ رێگریێ ل رێبازا دەستھلاتداریا سیاسی و ئیداری یا پەدەکێ بکە، ل ھەرێمێ ھاتە بجھکرن.
شەرێ داعشێ ژ بۆ کو پەکەکە ل ھەرێمێ ئەرکا خوە یا چەتاتیێ پێک بینە، دەرفەتێن بێھەمپا پێشکێش کرن. پەکەکێ وەکە پێکھاتەیەکا لەشکەری یا کو خەیالێن خوە یێن شۆرەشگەریێ وندا کرنە و ژ ناسنامەیا سیاسی یا کورد قوود بوویە، فێم کر کو ئانجاخ بکارە ب شێوازێ چەکداری ھەبوونا خوە ل ھەرێمێ بەردەوام بکە. ب ڤێ وەزیفەیێ دەست ب ھەر جورە ئیتیفاقێن ل دژی کوردان جھ گرتنێ کر.
ئەرکا چەتاتیێ ل گۆری ناسنامەیا رێخستنی یا پەکەکێ پڕ گونجاو بوو. ل ھەرێمێن کو دەولەتێن کۆلۆنیالیست نکاریبوون دەستهەلاتا خوە ئاڤا بکن، پێکانینا ئەرکێن لەشکەری ژ بۆ پەکەکێ دھات واتەیا پەیداکرنا بازارەکێ شەری یێ نوو. ژ بەر کو پەکەکە بێ ئارمانج و ستراتەژیەکا سیاسییە. نە خوەدیێ ئارمانجەکانەتەوەیی یە کو ناسنامەیا خوەیا رێخستنی ل سەر وێ ئاڤا بکە. ل ھەرێمێ ژ بۆ ھەر جورە پەیوەندیەکا لەشکەری و سیاسی ڤەکرییە. پەکەکە د ڤێ بازارا توندووتووژییێ دا ھێزا خوەیا لەشکەری دفرۆشە. ئارمانجا وێ تەنێ پاراستنا ھەبوونا خوە یا رێخستنییە. پەکەکە د پەیوەندی و شریکاتییا خوە دە چ مەبدە و یاسایان ناگەرە کا ئەو ھێز “داگیرکەرە، کۆلۆنیالستە، دژە کوردە’ بۆ پەکەکێ بەرژەوەندییا حیزبی ئەساسە. کی/کێ پەرە بدە پەکەکێ ئەو دێ ژ بۆ وی بخوورە. د تێگھشتنا پەکەکێ یا ئیتیفاق و تێکلیان دە جھێ تەرجیھێن نەتەوپەروەری و کوردایەتی نینە.
پەکەکە رێخستنەکە کو ل گۆری ھاویردۆرا کو تێ دە جھ دگرە و ل گۆری پێکھاتەیا ئەتنیکی و چاندی یا دەڤەرێ رەنگێ خوە دگوھەرینە. رێخستنا پەکەکێ و ئەندامێن وێ دکارن ببن عەرەب، ترک، ترکمەن، فارس، شیعە، سونی، خرستیان و ھەر تشت لێ تەنێ نکارن ببن کورد و کوردستانی. پەکەکە دکارە لگەل ھەر کەسەکی رێکەفتنێ بکە، لێ چ جاران لگەل کوردان دە رێکەفتنێ ناکە. د ڤی واری دە پەکەکە جوورەکێ گلۆبال ئانکو جیهانی یە کو ھێژایی لێکۆلینێ یە.
