ل 2 مه‌ها 11 یا سالا 1985ێ ل پایتەختا سوێدێ ستۆکهۆلمێ فەستیڤالەکا کوردی هات لدارخستن. د فەستیڤالێ دا ل بەر چاڤێ هەر کەسی لەهەنگەک هات قەتلکرن. کەسێ کو هاتییه قەتلکرن «چەتین گوونگۆر» بوو. ئەو جینایەت نە بوویەرەکا ئاسایی بوو. چەتین گوونگۆر ژی نەکەسەکێ ئاسایی بوو. کوشتنا چەتین گوونگۆر د دیرۆکا کوردان دا دەستپێکا جینایەتێن رێخستنکری بوو ژ ئالیێ پارتیەکا سیاسی یا فاشیست و دیکتاتۆر ڤە دهێنه ئه‌نجام دان.
چه‌تین گوونگۆر شۆرەشگەرەکێ کو بەشداری یەکەمین کۆنگرەیا دامەزراندنا په‌كه‌كێ ببوو و د وێ کۆنگرەیێ دا وەک ئەندامێ ناڤەندا پارتیێ هات بوو هلبژارتن. ژ سالا 1977ێ ڤە د ناڤا په‌كه‌كێ دا خەباتێن گرنگ کربوون و خزمەتێن مەزن پێشکێش کر بوون. لێ دیسا ژی ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە هات قەتلکرن. په‌كه‌كێ ڤەشارتنا کوشتنا سەمیر قەت ب پێویست نەدیت. عه‌ڤدللا ئۆجالان د سالا 1990ێ دا ل سەر پرسا رۆژنامەڤان «مەهمەت ئالی براند» یا «وە سەمیر کوشت»؟ ئۆجەلان گۆت: «بەلێ مە ئەو ل کو دەرێ دیتبا زاتەن دا وی کوژین».
بێی فێمکرنا کوشتنا چەتین گوونگۆر راستیا په‌كه‌كێ، سەردەمێن کو تێدا دەرباس بوویی و شێوازێ بکارئانینا توندووتویژیێ و چەکان نایێ فێمکرن.
چیرۆکا چه‌تین گوونگۆر؟
چەتین گوونگۆر د سالا 1958ێ دا ل دێرسمێ ژ دایک بوو، ژ دەستپێکا سالێن 1970ی ڤە د ناڤا تێکۆشینا کوردستانێ دە جهـ دگرە. د هەمان دەمی دا کارێ مامۆستاتیێ ژی دکەت. د سالا 1976ێ دا په‌كه‌كە ناس کر و بوو ئەندامێ وێ یێ پێشەنگ. د پەڤچوونێن په‌كه‌كێ یێن ل گه‌ل رێخستنێن دن ژی دا جهـ گرت. لێ پاشێ وی لهەڤهاتنا ل گه‌ل رێخستنێن دن خوەست و گۆت کو ئەڤ پەڤچوون زرارێ ددە دۆزا نەتەوەیا کورد.
پشتی كۆده‌تایا لەشکەری یا 12ێ ئیلۆنا 1980ی دەرباسی کامپا لوبنانێ بوو. و ل وێرێ راستی روویێ په‌كه‌كێ یێ گەمار هات. ژ بەر کو په‌كه‌كە دو روو بوو. روویێ یەکەم په‌كه‌كە کو ژ دەرڤە ب «وەلاتپارێز، فەدەکار، گرینگیێ ددەته تێکۆشین و رێهەڤالتیێ، تێ دیتن». روویێ دویه‌مین ژی روویێ راستین یێ په‌كه‌كێ یه؛ «په‌كه‌كە یا دو روو، دیکتاتۆر، کووژەرێ هەڤالێ خوە و ژ مافێن شەخسی و گرووپی دوور»… هەر خەباتکارەکی په‌كه‌كێ، گەر تەمەنێ وی تێرێ بکەت، دێ روویێ دویەمین یێ په‌كه‌كێ یێ تاری بینیت.
چه‌تین گوونگۆر هێژ ژی ل کامپێن په‌كه‌كێ یێن ل لوبنانێ روویێ یەکەمێ په‌كه‌كێ، نیقاش و رەخنە دکر و وە دفکری پارتی ل گۆری پیڤانێن دەمۆکراتک دێ بمەشە. لێ ئەڤ یەک پێک نەهات و روویێ دویەمینێ په‌كه‌كێ دەرکەت هۆلێ.
د 1 مین کۆنفەرانسا په‌كه‌كێ كو د تیرمەها 1981ێ دا پێک هات و نەخشەرێیەکا نوو و پۆلیتیکا دەمی هاتە دیارکرن. سەمیر د دەستپێکێ دا شێوازێ شەرێن په‌كه‌كێ یێ ل گه‌ل رێخستنێن دن رەخنە کر و گۆت دڤێت شێوازێ شەرێ مە، مە تەرۆریزم نەکەت. ل گۆری سەمیر دڤێت ئێدی ل گه‌ل رێخستن و عەشیرێن کوردان پەڤچوون چێنەبن. نێرینا سەمیر یا دویەمین ژی ئەو بوو کو دڤێت خەباتا ناڤخوەیی یا په‌كه‌كێ دەمۆکراتیکتر بیت، بۆ رەخنەیان ڤەکری بیت و نە خوەدی سیستەمەکێ یەککەسی بیت. ئەڤ هەردو نێرین ژی راستی نه‌رازیبوونا ئۆجالان هاتن.
سەمیر کەسەکی کاریزماتیک، چالاک و ئاژیتاتۆرەکی بالکێش بوو. خەباتکار ل دۆرا وی کۆم دبوون و وەک یەک ژ کەسایەتێن پێشەنگێن په‌كه‌كێ دهات دیتن. ئۆجالان ژ بەر کو نێرینێن وی یێن جودا هەبوون و نەکاری پێشیێ ل کەسایەتییا وی یا کاریزماتیک بگریت ل رێیێن تاسفیەکرنا سەمیر گەریا. ئۆجالان ژ بۆ کو سەمیر ژ ناڤەندا سیاسی-پەروەردەیی یا لوبنانێ دوور بكه‌ت، ئەو شاندە ئەورۆپایێ.
پشتی سالەکێ، د 20ێ تەباخا 1982ێ دا، د 2 یەمین کۆنگرەیا په‌كه‌كێ دا سەمیر دیسا تێ لوبنانێ و بەشداری کۆنگرەی دبیت. ئۆجالان د ڤێ سالێ دا هەموو کەسێن کو رەخنە ل وی دکرن، ژ خوە دوورئێخستن و کادرۆیێن خوە ل هەموو بەشێن خەباتێ بجهـ کرن. کەسێن کو ژ ئۆجالان حه‌ز ناکن ژی ژ بەر گەفێن وی خوە بێدەنگ کرن.
ل هەمبەری ئۆجالان نه‌رازیبوون هەیە. ژ بەر کو ئۆجالان بەرییا كۆده‌تایا 12 ئیلۆنا 1980ێ هەموو کادرۆیان پارتییا خوە ل پەی خوە هشتن و رەڤیا. هەموو خەباتکارێن باکورێ کوردستانێ هاتن تاسفیەکرن. د دەما کو هەموو کادرۆ ل جهێن وەکی لوبنان و لۆلانێ زەحمەتی ددیتن، شەرت و مەرجێن ئۆجالان ل شامێ پڕ خوەش و رحەت بوون. یێن کو دخوازن ئۆجالان ژ بەر تاسفیە کرنا کادرۆیان بهێته دادگه‌هكرن هەنە. خەتەرییا کو ئۆجالان د کۆنگرەی دا نەهێته هلبژارتن پر زێدە بوو. دەما پرۆسه‌یا هلبژارتنێ یا سەمیر دهێت، ئۆجالان داخوازا دەنگدانا ڤەکری دکەت، ئانكو هەر کەس ناڤێن خوە ل سەر پسۆلێ دنڤیست. سەمیر دەنگدانا ڤەشارتی دخوازیت. گەر دەنگدانەک ڤەشارتی هه‌بیت، ئۆجالان سەر نەدکەت. ژ بەر مه‌سه‌لا ترسێ یا کو ئۆجالان د کۆنگرەی دا ئافراندبوو، دەنگدانا ڤەکری دهێته کرن و ئۆجالان دیسا تێ هلبژارتن. سەمیر ژ ناڤەندا پارتیێ دهێته دەرێخستن و وی دشینن ئەورۆپایێ. سەمیر ئێدی دیت کو په‌كه‌كەنە پارتییەکا ئازادیخوازە و ژ په‌كه‌كێ دەردکەڤیت.
سەمیر ل به‌ر نه‌بوو پارتییەکا جودا دامه‌زرینیت. تەنێ ئەوی دخواست روویێ راستین یێ په‌كه‌كێ ئاشکەرە بکەت. پشتی کو ئەو دەرکەتب، د ئادارا 1984ێ دا داخویانیەک بەلاڤ کر و گۆت: «ئەز دخوازم راستیا په‌كه‌كێ، یان ژی ب ئاوایەکی راستتر، ئالیێن تاری یێن په‌كه‌كێ دەربێخم» په‌كه‌كه د ناڤا خوە دا دکەلیت. ژ ناڤ و دەرڤەیێ په‌كه‌كێ بێهەژمار کەس هاتن کوشتن و بێهەژمار کەس تەنێ ژ بەر کو جودا دفکرین ب «سووچێن فکری»، هاتن گرتن. هەروه‌ها گەلەک ئەندامێن په‌كه‌كێ تووشی نەخوەشییا نەفسی بوون، هنەکان خوه كوشتن و یێن دەرفەتا خوە دیتین ژی ڤەقەتییان. راستییا په‌كه‌كێ ب ڤێ تابلۆیێ پڕ زەلال دەردکەڤیتە هۆلێ.
بەریا کو چەتین گوونگۆر راستیان د ناڤا په‌كه‌كێ دا ئەشکەرا بکەت، دەربارێ وی دا بریارا کوشتنێ هات دان و ئەو رەڤاندن برن باژارێ کۆلنێ. ئەو ژ وێرێ د ره‌ڤیت. پشترە ژی ل 2ێ مژدارێ د ناڤا ب سەدان کەسان دا ب دو گوللـەیان وی شەهید دکه‌ن.
ل جهێ کو په‌كه‌كە لێ هەبیت دەمۆکراسی نینە و نابیت
تەڤگەرا هەری ئانتیدەمۆکراتیکا کو د ناڤا کوردێن دا دەرکەتیە هۆلێ په‌كه‌كەیە. رەژیما به‌عس یا عه‌ره‌بی ژی ژ په‌كه‌كێ دەمۆکراتیکترە. ژ بلی دوبارەکرنا گۆتنێن ئۆجالان و په‌كه‌كێ چ مافێن خەباتکارێن وێ یێن، شەخسی، رەوشەنبیری و سیاسی نینن. په‌كه‌كە خوەدی ب دەهان تەلەڤیزیۆن و که‌نالێن مەدیایێ یە. رۆژەکێ د ڤێ مەدیایێ دە ئۆپۆزسیۆن دەرناکەڤیت و نائاخڤیت. وە قەت دیتیە کو ئەندامەکی ئه‌نه‌كه‌سێ یان ژی پارتیەکا دن د تەلەڤیزیۆنەکا په‌كه‌كێ دا دەرکەتیه سەر ئەکرانێ؟ نا. ژ بەر کو کەسێن د ناڤ په‌كه‌كێ دا تەنێ خوەدی یەک ماف و یەک ئەرکن، ئەو ژی ئەوە کو تشتێ کو رێخستن دبێژیتە وان بێشک، پێک بینن. کەسێ کو دفکرە، هلدبەرینە و خوەدی کارێن جودایە نه‌شێت خوە د ناڤا په‌كه‌كێ دا بگریت. داویا کەسێن وه‌ها یان رەڤە، یان خوەکوشتنە یان ژی تاسفیه‌كرنه.
چەتین گوونگۆر هێژ چ رەخنە ل په‌كه‌كێ نەکرین هاتە کوشتن. ژ بەر کو تایبەتمەندییا ئەساسی بۆ په‌كه‌كێ ئیتاعه‌تە. ل گۆری په‌كه‌كێ هەر کەسێ کو نە وەک وان بیت مرنێ بۆ حەق دکەت. په‌كه‌كە مرنان ب رەوا دبینیت. میناک دەما چەتین گوونگۆر ژ په‌كه‌كێ ڤەقەتیا، ل هەر دەرێ پرۆپاگاندایا «ژ ئالیێ میتێ ڤە هاتبوو وەزیفەدارکرن» هات بەلاڤکرن. یا راست ئەڤەیه کو په‌كه‌كە هەتا نها گەلەک کێم ئاژانێن میتێ کوشتینە. په‌كه‌كێ چ جاران ئەندامێن میتێ ناکوژیت. په‌كه‌كەنە د ناڤا خوە دە و نه ژی ل دەرڤە چ ئەندامێن میتێ نەکوشتینە. سووچدارکرنا ژ بەر کو هەر کەسێ په‌كه‌كێ ژ نێزیك ڤە ناس دکەت تێکلیێن تاری یێن ئۆجالان ل گه‌ل میتێ هەیی دزانیت. گەر په‌كه‌كە بخوازە سیخورێن میتێ بکوژیت دڤێت ل دەستپێکێ سەرۆکێ خوە ئۆجالان بکوژیت.
بوویەرا سەمیر و هه‌وا سالێن 1980ێ یا په‌كه‌كێ كو وه‌لاتپارێزێن کورد یێن رەسەن بكوژه و كه‌سێ موخالف ل په‌ی خوه نه‌هێله، وەک بەرنامەجەکێ هات مه‌شاندن. گەر کەسێن وەک سەمیر ژیابان، ئۆجالان نەدکاری ببیته کەسێ ئێكێ د ناڤا په‌كه‌كێ دا. سەمیر نە ئاژان بوو، وەلاتپارێزەکێ رەسەن بوو، ئاپۆی ئەو ژ بۆ كو ژ پێشییا «سەرۆک» بوونا خوە راكه‌ت ئەو دا کوشتن. ئۆجالان هند ژ سەمیر یێ عاجزبوو خوه ئەو کو كه‌سێن کوشتنا سەمیر ژی رەخنە کرین ئانكو «کوورشات تیموورۆگلوو» و 7 کەسێن کو ل ئەورۆپایێ کوشتن.
د ڤێت کورد ژ کوشتنا سەمیر ڤێ ئەنجامێ دەرخن: په‌كه‌كە نە وەک تەڤگەر و پارتیەکا سیاسی یە، ئەو وەک مافیایێ یه. ئەو دکاریت هەموو جورە دژمنی و خرابیه‌كێ بکەت. ئەو کەسێن دبێژن ئەم دێ په‌كه‌كێ ب رەخنێ سەرەراست كه‌ین بلا ڤێ یەکێ باش بزانن کو «په‌كه‌كەنە تەڤگەرەکا سیاسی و جڤاکی یە، تەڤگەرەکا دژواریپەرەستە. ل گۆری ئه‌جێندایێن هەرێمی دمه‌شیت».
کوشتنا سەمیر و دانپێدانا په‌كه‌كێ یا کو وان سەمیر کوشتیە شێوازێن توندییا په‌كه‌كێ نیشان ددەت. په‌كه‌كە ب تەرۆرێ ترسێ د ناڤ کوردان بەلاڤ دکەت. ژ بەر کو «یێ پێشەنگەکی مینا سەمیر بکوژیت دکاریت هەر کەسی بكوژیت» واته په‌كه‌كە ب ترساندنێ هەول ددەت خه‌لك ته‌سلیم ببیت.
جەمیل بایک ل جهێ کو هندەک رەخنەیان ل سەر په‌كه‌كێ بكه‌ت، ئه‌و ده‌ركه‌ت و گۆت «ل ڤێرێ روحا سەمیر دگەریت» ب زەلالی دگۆت گەر هوون دەڤێ خوە نەگرن دێ داوییا وە مینا یا سەمیر بیت.
یەک ژ ناڤێن کو هەری زێدە «رووخاندنا خەتا سەمیر» یا په‌كه‌كێ دپەژرینیت و بەحسا وێ دکەت ژی عەلی حه‌یده‌ر قەیتان بوو. دگەل کو راستی دزانی ژی، ژ بەر ترسا خوە وی دگۆت «سەمر تاسفیەکارە». عه‌لی حه‌یده‌ر قەیتان ژ بەر کو د وەختێ خوە دا ل هەڤالێ خوە سەمیر کو هەردو ژی دێرسمێ بوون خوەدی دەرنەکەت، داوییا عه‌لی حه‌یده‌ر قه‌یتان ژ یا سەمیر خرابتر بوو.
په‌كه‌كێ ژ فەرید ئوزۆن هەتا ئەنوەر عه‌تا، ژ حکمەت فیدان هەتا سیپان بۆشیداوا ب سەدان شۆرەشگەرێن مینا سەمیر کوشتن. روحا قاتل و بێرەحم ب هەزار و یەک ناڤێن جودا یێن وەکە په‌كه‌كه، کجکه، جوانێن شۆرەشگەر و …هتد ل ناڤا مە دا دژین. لێ رێبازا سەمیر ب داوی نه‌هاتییه. ئەرێ راستە، روحا سەمیر ل هەر دەرێ دگەریت، هەر کەسێ دەمۆکراسیێ دخوازیت و هەول ددەت روویێ راست یێ په‌كه‌كێ ناسبکەت ئەو ژی سەمیرە.
