پلانا عه‌بدوللا ئۆجەلان یا هه‌ولێرێ پشتی سالا 1999 بوو روحا ژیانا پەکەکێ. پەکەکێ کو د ناڤبەرا سالێن 1999-2012 ل گەل ترکیێ ب پلانا هه‌ولێرێ وەکە ھێزەکا پارامیلیتەر 13 سالان ھەبوونا خوە به‌رده‌وام كر. نھا ژی ژ بەر کو دیت ئەڤ پلانە ل رۆژھلاتا ناڤین سوودمەندە ژ بۆ خوە ل بکڕێن نوو گەرییا. ل ئیمرالیێ ب ڤێ پلانێ ئۆجالان ژیانا خوە پاراست. ئەندامێن دامەزرینەرێن پەکەکێ ب تایبەتی جەمیل باییک ڤێ جارێ ژ بۆ پاراستنا خوە «پلانا هه‌ولێرێ» فرۆته دەولەتا ئیرانێ. ئەم دشێین ڤێ چه‌ندێ ب «ڤێرژنێ دوویەمین یێ پلانا هه‌ولێرێ» ناڤ بكه‌ین، ئانكو بەشداربوونا ئیرانێ.
ل رۆژھلاتا ناڤین ھەڤڕکییا ئیران و ترکیێ ل سەر کوردان
پرسگرێکا کوردان یەک ژ وان پرسگرێکانە کو ل رۆژھلاتا ناڤین بوویە بنگەھێ ھەموو پرسگرێکان. ژ بەر ڤێ کارەکتەرێ پرسگرێکا کورد ھەم لایەنان سوودمەند دکەت ھەم ژی خوساره‌ت دکەت. واتە پرسگرێکا کورد وەک شوورێ دوو سەرە. ژ ئالیەکی ڤە زەرەرێ ددەت، ژ ئالیێ دی ڤە ژی سوودێ. ژ بەر ڤێ تایبەتمەندیێ پرسگرێکا کورد ھەموو داگیرکەرێن کوردستانێ ئارمانج دکه‌ت، د شەرێ ھەگەمۆنیایا ھەرێمێ دا ل دژی ھەڤ بکار بینن. بێ گومان ئیران و ترکیا د ڤێ مژارێ دا ھەڤرکێن ھەڤدوو نە. د ناڤ ڤان ھەر دوو ھێزێن کو دخوازن ب رێبازێن جوربەجور ھەبوونا خوە یا داگیرکاری به‌رده‌وام بكه‌ن، ئیران مفادارترە. سیستەما ئیرانێ ژ یا ترکان نەرمترە له‌وما ژی خودان مفایە.
د سالێن 1990 دا ب دەستپێکرنا پێڤاژۆیا ئاژاوەیی یا ل رۆژھلاتا ناڤین و د سالا 1991 دا باشوورێ کوردستانێ ستاتوویەک ب دەست ئێخست. بەرانبەری ڤێ پێنگاڤێ ھەم ترکیا و ھەم ژی ئیران د سیاسەتا خوە یا کورد دا ھندەک ستراتیژی بکائینان. ب تایبەتی، ئیرانێ ژ بۆ کو ھەولێرێ د بن کۆنترۆلا خوە دا بھێلیت، ژ ئالیێ لەشکەری – سیاسی و ھەتا ئابووری ڤە «یەنەکە و پەکەکە» نیزیکی ھەڤ کرن. ژ بۆ ڤێ ئارمانجێ ژی ئێریشا ھەڤپار یا یەنەکێ و پەکەکێ د سالا 1996 ھەتا 1999 ل سەر پەدەکێ مەشاند. ئیرانێ ژ بۆ پەکەکێ ھەرێمێن سینۆری یێن «سەرحەد، ئاگری، سەلماس، کۆتۆل، ئەلباک، کەلارەش، شەمزینان، ئەسەندەرە، شەھیدان، پیرانشەر، خنێرە، دۆلا خرپاپێ، دۆلا عەیشێ و قەندیل» ڤەکرن.
لێ ب گرتنا ئۆجالان هەر تشت ھاته گوھارتن. ھەلوەستا ئۆجالان یا ئاشکەرا ئالیگرییا ترکیێ، ئیران بێزار کر. له‌وما ژی ئیران کەته ناڤا لێگەریانێن نوو، ئیرانێ د ناڤا پەکەکێ دا خواست باسکێ خوە بھێز كه‌ت.
ئافرێنەرێ ڤێرژنێ ئیرانی: جەمیل باییک
ناکۆکیێن د ناڤبەرا جەمیل باییک و ئۆجالان و پێشخستنا باسکێ ئیرانی یێ پەکەکێ ژ بۆ پەکەکێ پێڤاژۆیەکا گرنگە و مژارەکه کو دڤێت بهێته گۆتوبێژ کرن. ئۆجالان د ناڤبەرا سالێن 1978-2013 دا یەکانە سەرۆکێ پەکەکێ بوو و نه‌هێلا ژ بلی وی چ کەسەک دی پێش بکەڤیت. ھەتا دەمێ ئاپۆ ب پێدڤی دیتبا ھەڤالێن خوە یێن دەستپێکێ ژی دکوشتن. لێبەلێ، پشتی سالێن 2000، ڤێ رەوشا ئۆجالان ھێدی ھێدی دەست ب گوھۆرینێ کر. جەمیل باییک ب بێدەنگی دەست ب دامەزراندنا پەکەکە یا خوە کر. ل گۆری ڤێ د سیستەم – سیاسەت و ئیدارەیا رێخستنێ دا گورانکاری کرن.
ئۆجالان ل ئیمرالیێ د گۆته ترکان: «په‌یوه‌ندیێن جەمیل ل گەل ئیرانێ پڕ باشن، دڤێت ھوون بالدار بن، دبیت مەترسیێ چێبکەت»، په‌یوه‌ندیێن جەمیل باییک ل گەل ئیرانێ د سالا 1984 دا دەستپێکرن و د سالێن 90 دا به‌رده‌وام بوون. ب تایبەت د سالێن 2000 دا گاڤەکێ پێش ڤە چوو و بوو رێڤەبەرێ یەکەمێ پەکەکێ.
ب تایبەتی پشتی ئێرشا ئیرانێ یا ل سەر گرێ جاسووسان یێ قەندیلێ د سالا 2011 دا جەمیل باییک بەرێ کەشتییێ ب تەمامی بەر ب ئیرانێ ڤە زڤراند. جەمیل باییک د تیرمەھا 2013 دا بوو ھەڤسەرۆکێ کەجەکێ. پشتره قبلەیا پەکەکێ د وارێ سیاسی و لەشکەری دا ھاتە گوھارتن. هه‌گه‌ر ئەم ڤێ رەوشێ وەک رەوشەکا نوو د ناڤا پەکەکێ دا ب ناڤ بکه‌ین دێ یا د جھێ خوە دا بت. شۆپا گوھارتنا ڤێ رەوشێ ئەم دشێین د «شەرێ خەندەکان» یێ ل باکورێ کوردستانێ و دوورخستنا رۆژئاڤا ژ خەتا کوردستانی ببینین. لێ ھەولدانێن ھەره گرنگ ئەون یێن کو ل باشوورێ کوردستانێ د قەومن. پەکەکە د سالێن 1990 دا ب ھەڤسەنگییا ئیرانێ ئێرشی باشوورێ کوردستانێ دکر. ئەساس پشتی سالا 1990 ستراتیژییا خوە ل سەر دژمناتیا باشوورێ کوردستانێ، دژمناتیا پەدەکێ و دژمناتیا رێبازا سیاسی یا بارزانی ئاڤا کر. لێ پشتی سالا 2013 ئەڤ رەوش گەھشتە قۆناغێن پڕ جودا. ئێدی پەکەکێ خەباتێن خوە یێن لەشکەری و سیاسی ل سەر ئەساسێ ئەجێندایا ئیرانێ مەشاندن. ب سەرکێشیا ھێزێن ئیرانی – شیعه‌یێن کو دخوازن ھەرێما کوردستانێ تێک ببن تەڤگەرییا. ئەم دشێین ھندەک کاودانێن جەمیل باییک – پەکەکێ یێن د ڤێ پێڤاژۆیێ دا ب کورتاسی وه‌ھا بنرخینین.
1- په‌یوه‌ندیێن نەرم یێن د ناڤبەرا پەدەکێ و پەکەکێ دا کو ژ سالا 2000 ڤە ھەبوون، ب داوی کرن. و باییک پەکەکە دیسا كێشا سەر خەتا یەنەکێ.
2- د سالا 2013 دا ھەڤدیتنێن کۆنگرەیا نەتەوەیی یا کورد تێک برن.
3- ب ئاستەنگکرنا یەکیتیا کوردان ل رۆژئاڤا ھەموو پێڤاژۆ خراب کر. ھەڤگرتنا د ناڤبەرا رۆژئاڤا و ھەرێما کوردستانێ دا ھه‌لوەشاند.
4- ل ھەرێمێن ناکۆک یێن وەک شەنگال – مەخموور – کەرکووک ب پشگرییا ئیرانێ ھێزێن لەشکەری ب جھ کرن. ئەڤ ھێز ب بەغدایێ ڤە گرێدان و کرن بەشەک ژ حەشدا شەعبی.
5- مەدیایا شەرێ تایبەت ل دژی ناسنامەیا ئیداری، سیاسی و ئابووری یا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ دامەزراند و ئێرشێن ل سەر ھەرێمێ رەوا کرن.
6- ژ بۆ ئێرشی ھێزێن پێشمەرگەی بکەت، ئامادەکاری کرن.
7- ھەول دا کو ناکۆکییێن سییاسی یێن د ناڤبه‌را ھێزێن ھەرێمی دا گوور بکەت و ل باشوور ئالۆزییان دەربێخیت.
دەما کو ئەم ل ڤان ھەموو خالان دنێرین تشتێ دهێته دیتن ئەڤەیه؛ پلانا هه‌ولێرێ پلانەکا دژمنکارییە ل گەل دەولەتێن ترکیێ و ئیرانێ ل سەر باشوور دهێته سەپاندن. ژ بۆ تێکبرنا دەستکەفتیێن باشوورێ کوردستانێ کو ب ھەزاران شەھید، کەد و رۆندكێن داییکان ھاتییە ئاڤا کرن. پەکەکە ژ سالا 1999ێ ب ڤێ پلانێ خوە د فرۆشیته داگیرکاران و ل سەر وێ دژیت. ئۆجالان ژ بۆ كو دژمناتیا باشوورێ کوردستانێ بکەت ژ ئالیێ دەولەتا ترک ڤە رێ بۆ ھاتە ڤەکرن کو سیاسەتێ بکەت. ئیرۆ ژی ھەمان تشت ژ ئالیێ دەولەتا ئیرانێ ڤە ب دەستێ جەمیل باییک دهێته کرن. ژ بۆ كو دژمناتیا دەستکەفتیێن باشوورێ کوردستانێ بکەت، رێیا كاری بۆ جەمیل بایک ل سلێمانیێ هاته ڤه‌كرن.
کێماسییا ھەره مەزن یا کوردان ئەوە کو ئێریشێن پەکەکێ یێن ژ سالێن 1990 ل سەر دەستکەفتیێن باشوورێ کوردستانێ نابینن و پلانا هه‌ولێرێ و خەتا خیانه‌تێ باش فێم نەکرینە. ب تایبەتی ژی په‌یوه‌ندییا پەکەکێ یا رۆژانە ل گه‌ل وان ھێزێن کو دخوازن ستاتوویا ھەرێما کوردستانێ ھه‌لوەشینن، هنده مەترسیدارە کو سەدسالا 21 ب کوردان ده‌ته به‌رزه کرن. پەکەکە ب پشتگرییا ئیرانێ ئێریشی ھەولێرێ دکەت. هه‌گه‌ر کورد دخوازن سەدسالا 21 ببیته سەدسالا چارەنڤیسا ئازادییا کوردان، دڤێت ل ھەمبەری ڤێ خەتا خیانەتکار یا پەکەکێ تێبکۆشن.
