تەڤگەرا سیاسی یا ل باشوورێ کوردستانێ د سەدسالا بیستان دە باندۆرەکا مەزن ل کوردێن ھەر چار پارچەیێن کوردستانێ کر. ھەر چەند ئەڤ رۆلێ باشوور مژارەکا پر درێژ بە ژی، ئەم دکارین سێ باندۆرێن سەرەکی ڤەبێژین.

یا یەکەم د جۆتمەھا 1958 دە ڤەگەرا مەلا مستەفا بارزانی ژ رووسیایێ بوو ئیراق و کوردستانێ. ڤێ ڤەگەرێ و ھەڤدیتنێن وی یێن لگەل حکوومەتا ئیراقێ بوو ئیلھام ژ بۆی کوردێن ھەموو پارچەیان.

دویەم؛ راپەرینا سالا 1991 بوو. کۆچا ملیۆنی یا گەل ھەم ھەستێن نەتەوپەرەستیێ خورت کرن، ھەم ژی روحا یەکتیا نەتەوەیی گەش کر، و ھەمان دەم ب بریارا کۆنسەیا ئەولەکاری یا یەکیتییا ملەتان کورد ھاتن پاراستن. سەرھلدانێن کو د سالا 1991 دە ل باکور دەست پێ کر، بەردەوامیا ڤێ پێڤاژۆیێ راپەرینا باشوور بوو.

سێیەم؛ پشتی رووخاندنا رەژیما سەدام د سالا 2003 دە، ھەرێما کوردستانێ ستاتوویا فەرمی یا ناڤدەولەتی وەرگرت و کوردان ل باشوور دەستھلاتا خوە ئاڤا کر. د قادا سییاسی، لەشکەر، ئیداری و ئابۆری دە بوونە ھێزەکا ھەرێمی.

ونداکرنا دەستکەفیتێن باشوور ونداکرنا ھەموو کوردانە

ب زەلالی، مۆتۆرا سەرەکی یا تێکۆشینا کوردان یا کو ئیرۆ رۆژئاڤا ژی د ناڤ دە ل چار پارچەیان زندییە، ناڤەندا وێ باشوورێ کوردستانێ یە. شۆرەشا باشوور رێ ل بەر شۆرەشێن دن ڤەکر و پرسگرێکا رەوابوون و نەناسکرنا کوردان ژ ھۆلێ راکر. لەوما شۆرەشا باشوور دێ باندۆرەکا ئەرێنی و نەرینی ل ھەموو پارچەیان بکە. مەسەلە وەک مەسەلەیا قابێن ھەڤگرتییە. ل باشوور چقاس دەستکەفتی چێببن، ل پارچەیێن دن ژی ئەوقاس پێشکەتن چێدبە. بەرۆڤاژی ڤێ یەکێ ژی، ئەگەر ل باشوور تێکچوونەک چێببە، دێ ل پارچەیێن دن ژی تێکچوون چێبە. ژ بەر ڤێ یەکێ ئەرکا ھەموو وەلاتپارێزێن کوردە کو شۆرەشا باشوور و دەستکەفتیێن وێ بپارێزن. ژ بۆ ڤێ ژی گەر دەستکەفتیەک ھەبە ئەم دێ ل دۆرا وێ کۆم بین، گەر ئیخانەت ژی ھەبە دڤێت ئەم ب ھەڤ رە ل دژی دەرکەڤن.

لێ مخابن ئیرۆ ئەم دبینین کو باشوورێ کوردستانێ، ئانکو حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ د بن دۆرپێچەکا مەزن دەیە و ئەنیەکا سیاسی ھەیە کو دخوازە ستاتویا باشوور ب دەست خستی تێک ببە. ئەڤ ئەنیا سیاسی ژی وەکە ھەر جارێ وەکە کورمێ دارێ ژ ھوندر ڤە ھەول ددە کەلەھێ ب دەست بخە. د ڤی واری دە ل سلێمانیێ “ھەسپێن تروادە” ل دژی ھەرێما کوردستانێ ھاتنە چێکرن.

یەنەکەیا بافل تالەبانی یا د بن باسکێن ئیرانێ دە و سەدەمێن ئالۆزیا لگەل ترکیێ؟

بافل تالەبانی د 4 ئادارێ دە ل بەغدایێ بەشداری کۆنفەرانسەکێ بوو و ل گۆر نووچەیێن مەدیایێ وی گۆت، “ئەم قەرەبوویان نادن ترکیێ.” ژ دوور ڤە ئەڤ ئاخافتن خوەش تێن گوھێ مرۆڤی. کوردێن باکور وە فکرین کو ئاگربەستا 12 سالان و پێڤاژۆیا دیالۆگێ یا لگەل ئەردۆگان دێ ب سەر بکەڤە. لێ پشتی ڤێ پێڤاژۆیێ ئەنجام نەدا خەیالێن وان هەرفین و ھێرسەکا مەزن دەرکەت ھۆلێ. ژ بەر ڤێ یەکێ ژی ب جۆشەکا مەزن ھەر تشتێ کو ل دژی ترکیەیێ تێ گۆتن ب چار لەپکی ھەمبێز دکن. لێ سییاسەت، ب تایبەتی ژی سیاسەتا ملەتەکی وەک کوردان، ب ھەلوەستەک وسا ھەستیاری ڤە نایێ شیرۆڤەکرن.

بافل تالەبانی گۆت ئەز ل دژی ترکیێ مە، لێ ل کی دەرێ ئەڤە گۆتیە؟ ل بەغدایێ. د کیژان کۆنفەرانسێ دە ئەو گۆت؟ کۆنفەرانسا حەشدا شەعبی دە. گەلۆ حەشدا شەعبی کییە؟ میلیشیایێن ئیرانێ یێن ل ئیراقێ، ھەر رۆژ ب مووشەکان ئێریشی کوردان دکن، ئێرشی ھەولێر و زەڤییێن پەترۆلێ یێن کوردان دکن.

ما حەشدا شەعبی ژ کوردان حەز دکن؟ نا، د ھەر فرسەندێ دە دبێژن کورد بەلایا سەرێ رۆژھلاتا ناڤینن و نە تەنێ کوردێن باشوور، کوردێن رۆژھلات و ھەموو کوردان وەکە دژمن دبینن.

گەلۆ ما ئیرانا خوەدیێ حەشدا شەعبی دۆستێ کوردانە؟ نا، ئیران دەولەتەکا داگیرکەر و کۆلۆنیالیستە. تەنێ د ڤان چەند سالێن بۆری دە ب دەھان خۆرتێن کورد ب سەدەمێن سیاسی سێدارە دانە و ھەتا ب مووشەکان ل بارەگەھێن تەڤگەرێن رۆژھلات دخە.

پرس ئەو قاس ھێسانن و بەرسڤ ژی ئەو قاس ھێسان و زەلالن. ئەی بافل تالابانی تو د کووشا حەشدا شەعبی و د بن باسکێن ئیرانێ دە بەرسڤا ترکییێ ددی، لێ تەنێ باش بزانە کو د ھەڤرکییا د ناڤبەرا ئیران و ترکییێ دە تو مەئموورەکی بەسیتی د دەستێ ئیرانێ دە. ھەر وھا ل ھەرێمێن کو نھا یەنەکە لێ سەردەستە تشتێ دقەومە ب تەمامی ئەڤە.

ھێزێن حەشدا شەعبی تێن سلێمانیێ و ل زرگەوەزێ پارتیێن رۆژھلات دۆرپێچ دکن، ل کۆیە دیواران ل دەردۆرا قادێن ژیانا ڤان پارتییان ئاڤا دکن، رێڤەبەرێن حەشدا شەعبی ل سلێمانیێ خوە دھەژینن و دمەشن، لێ “رەوشەنبیرێن ناڤدار” یێن سلێمانیێ ڤێ یەکێ نابینن. و ژ مەدیایا پەکەکێ رە دبێژن کو ئەو ترکیێ وەک دژمن دبینن. راستە ترکییە دژمنە لێ گەلۆ ئیران چیە؟ رێڤەبەرێن یەنەکێ ل بەر کامیرایێن تیڤیان گۆتن کو ژ بۆ داگیرکرنا کەرکووکێ مە لگەل بەغدایێ ل ھەڤ کرنە، ئەو کەسێ کەرکووک فرۆتیە ل دژی ترکیەیێ گەفان بکە چییە، نەکە چییە؟ وە کەرکووک فرۆت و جوانێن کوردێن گەرمیان و کەرکووکێ خستن ناڤا رەفێن حەشدا شەعبی دە. ئیران ھەر رۆژ ل کوردان دخە، ھوون دەنگێ خوە ژێ رە ناکن، وە خوە فرۆت ئیرانێ ما ژ ڤێ پێڤە چ ھەیە.

داخویانیێن یەنەکێ یێن دەربارێ ترکیەیێ دە خوەش تێن گوھ لێ دەما ئەم سیاسەتا وێ یا تەسلیمکرنا کوردان بۆ ئیران و بەغدایێ دبینین دورووتییا وێ دەردکەڤە ھۆلێ.

لگەل کۆچا داوی یا مام جەلال، ئیرانێ ھێزا خوە یا ل سلێمانیێ ھەیی پڕ زێدە کر، پشترە ژی ئیرانێ د بن ناڤێ شەرێ ل دژی داعشێ دە، پەکەکە ل کەرکووک، مەخموور و شەنگالێ ب جھ کر و ھەرێما کوردستانێ خست بن دۆرپێچێ.

 ژ سالا 2012 ڤە ل ناڤەندا سلێمانیێ ل گۆری بەرژەوەندیێن باسکێ ئیرانێ یێ ئەنیا دژە کورد شەرەکی رەوشەنبیری، لەشکەری، سیاسی و دیپلۆماتیک تێ مەشاندن.

ئەنیا دژی کوردستانێ سلێمانی ژ خوە رە کر ھەسپێ تروادا

بەلێ، راستە کو مرۆڤ ژ ڤی ھەسپێ تروادا کو ل سلێمانیێ ب سپۆنسەریا ئیران و میلیشیایێن شیعە یێن ئیراقێ ھاتیە چێکرن، وەک وارگەھا خەتا ھەڤکار و خیانەتێ ب ناڤ بکە. یەنەکەیا بافل تالەبانی؛ پەکەکەیا جەمیل بایک و نەوەی نوێ یا شاسووار عەبدولواحید شۆوالیێن تاری یێن ڤێ کەلەھێ نە. دڤێت ئەم ھشیاریا ھەموو کوردان بلند بکن و روویێ گەمارێ ڤان شۆوالییێن تاری ئەشکەرە بکن کو ئەو کی نە.

ڤان روورەشان بەغدا ژ خوە رە کرییە قیبلا سییاسی. ب ڤێ یەکێ کوردان ژ شییانێن سییاسی دوور دخن. تەنێ رێیا خوە رادەستی بەغدایێ کرنێ ل پێشییا کوردان داتینن.

جورەیەکی نوو یێ ل کوردستانێ دخوازن بافرینن: جەحشێن مۆدەرن

سلێمانی کو ئەم ژێ رە دبێژن ناڤەندا رەوشەنبیری، ئێدی نە ناڤەندا رۆناکبیرییە، بوویە ناڤەندا تاریتیێ. ل سلێمانیێ تەڤلیھەڤیا فکری و دەروونی ھەیە. راستی و خەلەتی تێکەل بوونە. راگھاندن ژی ڤێ ئالۆزییێ ھێ پێتر کوور دکە.  د ڤێ ھاویردۆرا کو ژێ رە ئازادی و رۆناکبیری تێ گۆتن، چینەکا سیاسی و چاندی یا نوو، “جەحشێن مۆدەرن” دەرکەت ھۆلێ.

بەلێ، ل ڤێ کەلھا ئیرانێ دە، ب گۆتنێن ئازادی، وەکھەڤی، ماف و دادپەروەریێ خیانەتەکا مەزن ھەیە. بەلێ، ئەو ھەول ددن ئراقێ و حەشدا شەعبی ژ بۆ مە وەکە دەرگەھێن رزگاری و ئازادیێ نیشان بدن. ب ھنجەتا ل دژی ترکیەیێ ھەلوەست نیشان دانە ھەڤسارێ ئیرانێ و حەشدا شەعبی بخن ستوویێ کوردان. ما نە ئەو حەشدا شەعبی، ئەو بەغدا، ھەول ددە داھاتێ ئاڤ و پەترۆلا ئاخا مە یا ھەزاران سالان ژی ژ مە بدزە.

رەوشەنبیرێن کو ژ ئالیێ پەکەکێ و یەنەکێ ھاتنە وەزیفەدارکرن، د چاپەمەنیێ دە ل ھەڤ کرنە و ھەول ددن رایا گشتی بدن باوەرکرن کو “ئەگەر ئەم پەدەکێ تێک ببن دێ ھەر تشت باش ببە، کورد دێ ب سەر بکەڤن.”

درووشما “پەدەکە دێ وندا بکە، ئەم دێ ب سەر بکەڤن” تەنێ رەمزا ئیخانەتێ یە

مەلا بەختیار مەھا چلەیا سالا بۆری داخویانیەک دابوو و رایەدارێن یەنەکێ ھشیار کربوون و گۆتبوو؛ ھەر جارا کو مە ھەول دا پەدەکێ تێک ببن، ئەم خسار دبوون و ھەر کەسێ ژ ڤێ ھەولدانێ زرار ددیت.” مەلا بەختییار ژ ناڤا یەنەکێ بەرسڤا ڤان جەحشێن مۆدەرن دا.

ھەر کەسێ کو پیچەک مێژوویێ بزانە، دزانە گاڤا پەدەکە تێک دچە کورد تێک دچن، دەما تەڤگەرا بارزانی پێش دکەڤە، رێ ل بەر کوردان ڤەدبە و کورد پێشدکەڤن. ھەکە ئیرۆ حەشدا شەعبی ل ھەولێرێ، ل دوھۆکێ و ل سلێمانیێ کوردان ب ساخی ناخوە، سەدەما ڤێ یەکێ ھەلوەستا تەڤگەرا بارزانی یە. گەر ب دەستێ شیعەیێن ئیراقێ ھاتبا، ناڤێ کوردان ژی د دەستورا ئیراقێ دە نەدھێلا. یێ کو پێشییا توندرەوییا نژادپەرەستییا عەرەبان دگرە ھێزا پەدەکێ یە.

چ وەزیر و ھەتا سەرۆک کۆمارێن یەنەکێ نەکارینە ل دژی یەک نەھەقیا کو ل کوردان ھاتیە کرن دەرکەڤە. بەرھەم سالح کاندیدێ یەنەکێ یێ سەرۆکۆماریێ بوو، کەرکووک ل بەر چاڤێن وی ھات داگیرکرن، وی وەک وەلاتیەکی ژی بەرتەک نیشان نەدا. ل بەر چاڤێ فوئاد مەعسووم مافێن کوردان یێن دەستووری ھاتن بن پێ کرن، وی دەڤێ خوە ڤەنەکر و ل دژی نەسەکنی. یەنەکێ ھەتا نھا نەکاریە یەک پرسگرێکا کوردێن د ناڤا ئیراقێ دە چارەسەر بکە. ل کەرکووکێ پارتیا یەکەم یەنەکەیە، لێ دەما ئارتێشا ئیراقێ ئێریشی کوردان دکە، کوردێن ل ور بانگ ل بارزانی دکن، گەلۆ چما ھەوارا خوە نابن با یەنەکێ.

ئەگەر پەدەکە بێ ھێز ببە و خوە ڤەکشینە، دەولەتا ئیراق و ئیرانێ دێ سەرەدەریا مختاری لگەل بافل تالابانی بکن. دڤێت کەس خوە نەخاپینە.

ئەرکێ رەوشەنبیر و وەلاتپارێزێن راستگۆ یێن کورد ئەوە کو روویێ راستێ ڤێ تەڤگەرا خیانەتێ یا کو ناڤەندا وێ ل سلێمانیێ یە ئەشکەرە بکن. دڤێت یێن ژ خوە رە دبێژن رەوشەنبیر ڤێ زیھنیەتا خییانەتێ ژناڤ ببن و کوردان ژ ناڤا ئاگرێ خییانەتێ رزگار بکن.  پێویستە کو پرسگرێکا کورد و کوردستانێ ب ھێڤییا کەسایەتا پاتۆلۆژیکی یا بافل تالابانی و جەحشێن ئیرانێ یێن کو ئەم وان وەکە ‘ھەسپێن تروادا’ ب ناڤ دکین نەهێ ھشتن.