بەشا دویەم: یەکەم ئەنداما ژن یا پەکەکێ کەسیرە یلدرم و راستیا کەسایەتا عەڤدللا ئۆجالان
عەڤدللا ئۆجالان چیرۆکەک پر خوەش ڤەدبێژە و تێ دە نێزیکاتیێن خوە یێن تایبەت و ئایدۆلۆژیک دڤەھینە و تێکلیا خوە یا لگەل ژنان و پرسگرێکا ژنێ یا د ناڤا پەکەکێ دە ڤەدبێژە. نە تەنێ مژارا ژنێ د دیرۆکا پەکەکێ دە ئۆجالان وەکە ھێزەکا خوەداواند و ئیلاھی تێ پێناسەکرن.
د ڤێ چیرۆکێ دە رۆلا سەرەکی یا ئۆجالانە، ب تایبەتمەندیێن خوە یێن بێقسوور یێن پێغەمبەری-ئیلاھی کو ھەر تشت ب وی دەست پێ دکە و ھەر تشت ب وی ب داوی دهێت. ل ئالیێ دن ژی کەسێن ئەبد یێن وی و دژمنێن وی ھەنە کو دخوازن ئۆجالان فێم بکن. تەڤاھیا دیرۆکا پەکەکێ و ژیانا ئۆجالان ب ڤان وەسفێن ئیلاھی تێ راڤەکرن. ئەڤ ڤەگۆتنا کو وەکە رۆمانەکێ ل دۆرا ئۆجالان ھاتی ڤەھاندن، د پەکەکێ و پێکھاتەیێن ل پەی وێ دە وەکە رێبازەکا دیرۆکی تێ بناڤکرن. د مژارا ژنێ دە ژی ڤەگۆتنەکا دیرۆکی یا ب ھەمان رەنگی ھەیە. ل گۆری چیرۆکا کو ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە ھاتیە ڤەگۆتن، ئۆجالان دەما زارۆک بوو، “ل دژی پرسگرێکا ژنان و زەوجاندنێ رابوویە. ژن وەکە مال و ملکێ زلام دیتن رەد کررییە. ل گۆری ھەمان چیرۆکێ، ئۆجالان د شەخسێ دایکا خوە دە دیتیە کو ژن چقاسی بن دەستن. پشتی کو لگەل کەسیرەیێ (فاتما) دە زەوجی، پێ حەسیا کو زەواج چقاس پێوەندییەکا کۆلەدارییە. پشت رە بریار دا کو تەڤگەرا ژنێ پێش بخە و ژنان ئازاد بکە…”
ھەموو پرتووک، مەقالە و ئاخافتنێن ل سەر دیرۆکا ژنان یا پەکەکەێ ھاتنە نڤیساندن، ل گۆری ڤێ کورتە چیرۆکێ ھاتنە ژێدەر کرن. د ئەنجاما ڤێ چیرۆکێ دە تێ ئیدیعا کرن کو “بەرییا ئۆجالان ھەموو ژن کۆلە بوون، ئۆجالان ژن ئازاد کر، د جیھانێ دە چ رێبەرەکی ب قاسی ئۆجالان ژن ئازاد و سەربەست نەکرییە. ئۆجالان ھەموو پاشڤەرووتیا جیھانێ د شەخسێ ژنێ دە رووخاندییە.” و ھتد پەکەکە-ئۆجالان چیرۆکا خوە وھا ڤەدبێژن. لێبەلێ ئەڤ چیرۆک دەرەوە و راستی پڕ جودایە.
ئەم ڤێ راستیێ دزانین چار باندۆرێن بنگەھین یێن ئۆجالان یێن ل سەر پرسگرێکا ژنێ ھەنە. یا یەکەم رەوشا پسیکۆلۆژیکا ئۆجالان، رەوشا وی یا پاتۆلۆژیک و خوەپەرەستییە. دویەم؛ تشتێن کو ژ بۆ بەردەوامیا رێخستنێ پێویستن. سێیەم؛ پرۆپاگاندایا کو ژ بۆ گەل و رایا گشتی تێ کرن. یا چارەم؛ ئارمانجا سەرەکی یا کو پەکەکە دخوازە پێک بینە تێ ڤەگۆتن. واتە د ناڤ پەکەکێ دە ھەموو بوویەر ل سەر ڤان چار زاوییان تێن نرخاندن و شیرۆڤەکرن.
ژ بەر ڤێ سەدەمێ پێویستە ئەم ژی ب ڤێ نێرینێ ل نێزیکاتیا ئۆجالان یا ل ھەمبەری ژنێ بنێرین.
د پەکەکێ دە دەستپێکا ژنێ
ژنێن کورد، بەرەڤاژی ژنێن تەڤاھیا رۆژھلاتا ناڤین، ھەر تم بەشداری سیاسەت و تێکۆشینا رزگارییا کوردان بوونە. ژ شەرێ جیھانێ یێ یەکەمین ڤە شۆپا ژنێن کورد د تێکۆشینا کوردان دە پر بەرزە و مرۆڤ دکارە ببینە.
دیسا د سالێن 1970 دە ژنێن کورد بەر ب تەڤگەرا سیاسی یا کورد ڤە چوونە. رەوشا ژنێ د چار پارچەیان دە ژی ئەڤە. ب تایبەتی ژنێن کو خوەدی دەرفەتێن رۆنباکبیری و پەروەردەھیێ بوون، یەکسەر لگەل تەڤگەرێن سیاسی یێن کورد دەست ب خەباتێ کرن. وەک رەمزا نەتەوی شێرەژن لەیلا قاسم کو ھێژ پەکەکە نە د ناڤا چ سوک و بازاران دە بوو دەرکەتبوو ھۆلێ، بەرخوەدانەکا مەزن نیشان دا و بوو سەمبۆل شەرەف و سەربلندییا ھەموو کوردان. دیسا د گەلەک تەڤگەرێن کوردستانی دە ژن ھەنە.
ژ بەر ڤێ یەکێ تەئۆریا کو ژنا کورد لگەل پەکەکێ کەتیە ناڤا سیاسەتێ و ئیدیعایا کو یەکەمین تەڤگەرا ژنێن کورد ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە ھاتیە کرن، چ پەیوەندی ب راستییێ ڤە نینە. د کۆما یەکەمین یا پەکەکێ دە ژن نینن و ژنا یەکەمین یا کو تەڤلی کۆما ئەنقەرەیێ بوویە کەسیرە یلدرم (فاتما)یە. تەڤلیبوونا کەسیرێ ژی پر بالکێشە. ھوورگلییێن تێکلیا کەسیرەیێ و ئۆجالان د راستیێ دە ژ بۆ مە دبە ئالیکار کو ئەم ھەلوەست و دەروونییا ئۆجالان یا ل ھەمبەری ژنێ فێم بکن.
ئۆجالان و کەسیرە (فاتما) چاوا ھاتن با ھەڤ؟
کەسیرە یلدرم د سالا 1951 دە ل کاراکۆچانێ ژ دایک بوویە. مامۆستاتی کریە و پشترە دەما کو ل دبستانا چاپەمەنی-وەشانێ یا زانینگەھا خازیێ بوو، ئاگەهداری کۆما یەکەما پەکەکێ دبە. لێ ئەو ژی خوەندنا خوە ددۆمینە، بەری کو لگەل ئۆجالان بزەوجە دبستانا خوە ب داوی تینە.
ئەم ب گشتی وێ ناس دکن ژ بەر کو بابێ وێ کارمەندێ میتێ یە. لێ ئەم گەلەک ھوورگولیان نزانین. ھەتا کو ئووگوور مومجوو ئەشکەرە نەکر، نەدھات زانین کو بابێ کەسیرەیێ ئانکو عەلی یلدرم خەباتکارێ میتێ یە. دەما کو ئووگوور مومجوو بوویەر ئەشکەرە کری، ئۆجالان یەکسەر ئەڤ یەک قەبوول کر. ئاپۆ دزانیبوو کو ئینکارکرنا ڤێ راستییێ دێ رەوشێ خەرابتر بکە و گۆت “من خوەست وی ژ وێ سیستەمێ رزگار بکم.”
لێ عەلی یلدرم د ھەڤپەیڤینا خوە یا سالا 1981 دە ژ رۆژنامەیا ملیەتا ترکیەیێ رە وھا گۆتبوو: “من کەچا خوە ھەتا 18 سالیێ دا خواندن، پشتی وی تەمەنی کەچا من بوو کەچا دەولەتێ.” گەر کەسیرە کەچا دەولەتێ یە، چاوا ل پەی ئۆجالان کەت؟
کەسیرێ دەما کو پەکەکە ھێژ کۆمەکا بچووک بوو ناس کر و تەڤلی کۆمێ بوو. ل ڤر پرسێن “گەلۆ فاتما ژ ئالیێ دەولەتێ ڤە ژ بۆ ناڤا کۆما پەکەکێ ھاتیە شاندن؟ چما بابێ وێ گۆتیە کەچا من کەچا دەولەتێ یە؟” پر بالکێشن. مژارەکا دن یا بالکێش ژی ئەوە کو دەما کەسیرەیێ لگەل ئۆجالان نیشانیا خوە کری، مالباتا کەسیرێ دزانیبوو، لێ تەڤلی ڤێ شاھییێ نەبوون. ئۆجالان عەلی حەیدەر قەیتان ژی دشینە مالا کەسیرێ و دبێژە، نووکە مالبات مەرەق دکن کا زاڤایێ وان کییە، من ب وان بدن ناسکرن. لێ عەلی حەیدەر قەیتان، د پرتووکا خوە یا ب ناڤێ “ل سەر سۆفرا رۆژێ” دە دبێژە کو “دەما ئەو دچوو مالێ، مالبات قەت مەراق نەدکر و نەدپرسی کو کەچا وان لگەل کێ دزەوجە.” د وێ سەردەمێ دە اتە سالێن 1970 دە کەچەکا عەلەوی لگەل مێرەکی سوننی دزەوجە، و ئەڤ زلام سەرۆکێ تەڤگەرەکێیە و مالباتا کەچکێ قەد مەراق ناکە کو ئەو لگەل کێ دزەوجە. ئەڤ ھەلوەستا مالباتێ شکێن کو کەسیرە ژ ئالییێ دەولەتێ وەک ژن بۆ ناڤا پەکەکێ ھاتییە شاندن زێدە دکە.
د ئاخافتنێن عەلی حەیدەر قەیتان دە مرۆڤ دکارە ھەری زێدە ئاگاھیان ل سەر مژارا کەسیرەیێ ببینە. ژ بەر کو د ئەسلێ خوە دە عەلی حەیدەر قەیتان ئەو کەسە کو یەکەم جار ئەڤیندارێ کەسیرەیێ بوویە و ئەو ئانیە ناڤا کۆما پەکەکێ. لێ ئاپۆ کەسیرێ ژ دەستێ وی دگرە.
چیرۆکا داوەتا ئۆجالان یا لگەل کەسیرێ وھایە: “د سالا 1976 دە کۆما سەرەکی یا پەکەکێ دەست ب چوونا کوردستانێ کر و ئۆجالان گۆت دڤێت کەسیرە ژی بچیت. فاتما ڤێ یەکێ قەبوول ناکە و دەما دبێژە ئەز ب تەنا سەرێ خوە نکارم بچم ھەرێمێ، ئۆجالان ل جەم عەلی حەیدەر قەیتان ژێ رە دبێژە، “ب کەسەکی د ناڤا کۆمێ دە زەواجێ بکە، دێ وەسا باشتر بە.” دبێژیتە کەسیرێ ھەرە ل سەر ڤێ پێشنییارێ ب فکرە.
کەسیرە د ناڤا کۆمێ دە راستی کەسەکی ژ دیلۆکێ یێ ب ناڤێ عیسمەت کلچ تێ و عیسمەت ل ھەر دەرێ کەسیرێ وەک دەزگرا خوە ددە ناسین. لێ ل ڤر تشتەکی بالکێش دقەومە و ھەر چەند ئۆجالان دزانە کو فاتما دەزگرا عیسمەتە ژی لێ لگەل دئاخڤە و وێ قانع دکە. فاتما ژ عیسمەت قوت دبە و لگەل ئۆجالان دزەوجە. ب راستی ئەڤ پێوەندییێن نیشانی و زەواجا وێ پڕ تەڤلیھەڤن. ژ بەر کو بەریا ھەر تشتی کەسیرە دەسپێکێ ناخوازە لگەل ئۆجالان بزەوجە. ب راستی ژی ل گۆری گۆتنا عەلی حەیدەڕ قەیتان، “ئەز دکارم لگەل شڤانێ ھەرێما خوە بژیم. لێ ب راستی لگەل ھەڤال عەڤدللا ژیان زەحمەتە، چاندا مە ژ ھەڤ پر جودایە. خالێن مەیێن ھەڤبەش پر کێمن” و دخوازە نیشانا ئۆجالان باڤێژە. لێ چما ئەو دترسە؟ گەلۆ فاتما کارمەندا دەولەتێ بوو؟ تێکلیا ڤێ ب ناسنامەیا بابێ وێ ڤەە ھەبوو؟ ئەڤ پرس پر گرینگن.
ئەندامێن پەکەکێ ل دژی تێکلیا ئۆجالان و کەسیرێ بوون
وێ دەمێ گرووپەک بچووک ھەبوو کو ھێ پەکەکە ئاڤا نەببوو. کۆما کو ناڤێن حەقی قەرار و کەمال پیر ژی د ناڤ دە نە، ل دژی زەواجا ئۆجالان یا لگەل کەسیرەیێ یە. ژ بەر کو ھەموو پێباوەر دکن کو کەسیرە سیخورە. ھەر وھا کەسیرە بەریا نھا دەزگرا عیسمەت بوو. عیسمەت ل ھەر دەرێ دبێژە “ئاپۆ ھەڤژینا من ژ من ستاند” گرۆپ ژ ڤێ ھەلوەساتا ئاپۆ بێزار ببوو.
دەمەکێ ئەندامێن گرۆپێ گۆتە ئۆجالان، ھەکە فاتما نەرازییە و پرسگرێک ھەنە، دڤێی نیشان بھێت باتالکرن. لێ بەلێ ئۆجالان چ جاری ڤێ یەکێ قەبوول ناکە. ل گۆری زانیاریێن عەلی حەیدەر قەیتان، ئۆجالان دو جاران بەرتەک نیشانی گرۆپا کو دخوازن ڤێ پەیوەندیا وی قوت بکن دا. ئۆجالان ل سەر ڤێ ھەلوەستا گرۆپێ دبێژە “ئەزێ دەست ل خەباتێ بکشم ھەکە ھوون دکارن گرۆپێ بمەشینن، ھەما بمەشینن” لێ گرۆپ ژ ڤێ ھەلوەستا خوە ڤەدگەرە و تەسلیمی ئۆجالان دبە. ب زۆرێ زەواجا خوە یا لگەل کەسیرێ ب گرۆپی ددە قەبوول کرن.
حەقی قەرار ھات کوشتن و ئۆجالان لگەل کەسیرێ زەوجی
دەما ئەڤە ھەموو دقەومن حەقی قەرار ل دیلۆکێ یە. قەرار ب تەمامی ل دژی زەواجا ئۆجالان و کەسیرێ دسەکنە. ھەتا تێ گۆتن کو قەرار و کەمال پیر گۆتنە “ئەڤ ژنە سیخورە، بلا ئەم وێ بکوژین” ھەفتەیەک بەریا کوشتنا قەرار ئۆجالان ھاتیە دیلۆکێ و حەقی قەرار ل سەر ناڤێ خوە و ھەڤالێن خوە نڤیسەکا ژ 3 خالان پێک تێ پێشکێشی ئۆجالان دکە.
1- دڤێت ھەڤال عەڤدللا د زووترین وەخت دە ژ ئەنقەرێ دەرکەڤە و بهێت کوردستانێ.
2- رێویتیا لگەل ئاژانەکی مینا نەجاتی کایا (پیلۆت) نایێ قەبوولکرن، دڤێت پیلۆت دەملدەست ژ پارتیێ بهێت قەوتاندن.
3- ب ھەڤرا مانا د مالەکێ دە یا کەسیرێ و ھەڤال عەڤدللا ل ئەنقەرەیێ نایێ قەبوولکرن. مالباتا فاتمایێ لگەل میتێ دا د پەیوەندیان دە یە. دبە کو ئەو ب خوە ژی خەباتکارا میتێ بە. ھەر وھا دڤێت رێگری ل نیقاشێن ب ڤی رەنگێ یێن دەربارا تێکلیێن لگەل فاتمایێ بێ کرن.
حەقی قەرار گەرا ئۆجالان یا لگەل ئاژانان قەبوول ناکە و دخوازە کو ئەو ژ کەسیرێ جوودا ببە. ئۆجالان ڤێ نۆتێ دگرە. دبێژە ئەو دێ د زووترین دەم دە هێت کوردستانێ و ژ باژارێ دیلۆکێ دەرکەڤە. حەقی قەرار 10 رۆژان پشتی ڤێ ھەڤدیتنا لگەل ئۆجالان، ئانگۆ د 18 گولانا 1977 دە تێ تەرۆرکرن. تام 6 رۆژان پشتی کوشتنا حەقی قەرار، عەڤدللا ئۆجالان ل سالۆنا شاھییان یا پارکا گەنچلیکێ یا ئەنقەرەیێ لگەل کەسیرە یلدرم دا زەوجی.
مژارەکا دن یا بالکێش ژی ئەڤە کو ئۆجالانێ د گۆت، “مە پەکەکە ژ بۆ بیرئانینا حەقی قەرار ئاڤا کر، ئەو ژی مینا روحا من یا ڤەشارتی بوو” لێ ھەر ڤی ئۆجالانی ھێژ جەنازەیێ حەقی قەرار نەھاتی دەفنکرن چوو ل سەر مێزا نیکاحێ روونشت و شاھییا زەواجا خوە گێراند.
دڤێت ئەم چاوا پرسگرێکا کەسیرێ فام بکن؟
ئۆجالان ھەر تم دبێژە، “د شەخسێ کەسیرەیێ دە من ھەموو ژن فێھم کرن و من سازییا عایلێ چارەسەر کر.” لێ بەلێ بەرۆڤاژی ڤێ راستە. ئەم دکارین راستیا ئۆجالان و تەڤگەرا وی د شەخسێ تێکلیا کەسیرەیێ و ئۆجالان دە ب زەلالی ببینن.
یەکەمین ژنا کو تەڤلی پەکەکێ بوویی کەسیرە بوو، لێ ئەو ژی سەرێ گومان و کێشەیان بوو. ژ بۆ کو ژ رۆژا ئەول ڤە ناڤھەڤدە بوونا ئۆجالان و دەولەتێ فێھم بکین، دڤێت مرۆڤ تێکلیا وی یا لگەل کەسیرەیێ باش لێکۆلین بکە. ھەر وھا دەما ئەم ل تێکلیا کەسیرەیێ دنێرن، ئەم دبینن کو ئۆجالان دکارە ھەر کەسی ژ بۆ خوە خەرج بکە. یێ کو ب راستی ئەڤیندارێ کەسیرێ بوو عەلی حەیدەر قەیتانە. ئۆجالان ڤێ یەکێ باش دزانە، لێ دیسا ژی قەیتان د ناڤبەرا خوە و کەسیرە دە دکە پۆستە. د سالا ١٩٩٧ ئان دە ئۆجالان ژ ئەلی ھەیدەر قەیتان دپرسە، “ژ بەر کو من کەسیرە ژ دەستێ تە گرت تو ھین ژی ل من عاجزی؟” عیسمەت کلچ دەزگرێ کەسیرێ بوو، ئۆجالان ئەو قەوتاند. ژ بەر کو حەقی قەرار کو ل دژی زەواجا لگەل کەسیرە یێ بوو، پشتی ئەو ھاتیە کوشتن ھێژ تەرمێ وی ل ئەردی بوو ئۆجالان و کەسیرە ب جل و بەرگێن بووک و زاڤایا شاھییا خوە گێراندن. ئەڤ رەوش راستییا ئۆجالان رادخە بەر چاڤێن مە.
وەکە کو تێ دیتن، تێکلیا یەکەمین ژنا پەکەکێ کەسیرەیێ و تێکلییێن وێ و ئۆجالان نە د یاسایێن جڤاکی، نە د یاسایا گەلێری و نە ژی د یاسایا شۆرەشگەری دە چ جھێ نینە. ڤێ تێکلیا نەمەشرووع رێ ل بەر تاکەکەسییا ئۆجالان ڤەکر کو د ناڤ دە ببە شەخسێ یەکەم و داوی. کەسیرەیێ دەھ سالان بێ ناڤبەر ھەول دا کو زلامێ کو لگەل زەوجی، بکە سەرۆکێ پەکەکێ. لێ پشتی ژن زێدە بوون کەسیرە ژی ب شێوازەکێ ھات پشتگوهـ کرن.
بەشا سێیەم: زێدەبوونا ھەژمارا ژنان د ناڤا پەکەکێ دە، پراکتیکێن لۆلان و بیقاعێ
