ئەڤ چەند رۆژن ل سەر ناڤێ کاندیدێ شارەداریا ئێلھێ یێ پارتیا دەمێ مەھدی ئۆزتوزون رۆژەڤەک بالکێش ھەیە.

ئۆزتووزون پارێزەر و کەسەکە کو ژ سالێن 1990 ڤە د رۆژەڤا سیاسەتا کورد دەیە. ھەتا پارێزەرێ عەڤدلا ئۆجالانە و گەلەک جاران چوویە ئیمرالیێ و ھەڤدیتن پێک ئانینە. ل ئێلھێ دبە کاندید و د ھلبژارتنا دییارکرنا کاندیدان دە ژ سەدی 80 دەنگێن گەل دستینە. لێ مخابن فیلما راستین پشتی ڤێ دەست پێ دکە.

ھەر چەند ئەو کەسە کو ھەری زێدە دەنگ گرتیە ژی، تێ گۆتن کو “کۆتایا ژنان ھەیە” و ب فەرمی ئەو وەک کاندیدا پلەیا یەکەما سەرۆکێ باژێرڤانییێ نایێ دەستنیشان کرن. ل ڤر ئۆزتووزون پێشی نەرەحەتیا خوە د دەزگەھێن ھەرێمی دە تینە زمان و دبێژە دڤیابوو ئەز ببووما کاندیدێ پلەیا یەکەم. د جھ دە قەلەمشوورێن پەکەکێ ب تۆھمەتا “ل دژی کۆتایا ژنان ھەلوەستەک ھەیە، نایێ قەبوولکرن و ھتد”، ئەو تەوانبار کرن.

پشت رە ب تەسادوفی د یاریەکا فوتبۆلێ دە لگەل کاندیدێ ھووداپارێ یێ ئێلھێ سەرکان رامانل روو ب روو مایە و وێنەیەک ل گەل ھەڤ کێشایە. پەکەکێ ئەو ب ھەڤالگرییا خایینان تاوانبار کر. لێ بەلێ د مەجلیسێ دە پارلەمان و سەرۆکێن ھەدەپێ چوون دەستێ سەرۆکێ نژادپەرەستێن ترک دەولەت باخچەلی و رێز و حورمەتێن خوە ئاراستەیی وی کر بوون. پەکەکە ڤان وێنەیان نابینە.

مەھدی ئۆزتووزون ب ڤی ئاوایی کەت رۆژەڤێ؟ ئەڤ بوویەر، ھەلبەت خوەدیێ گەلەک ئالیێن ھەرێمییە ژی. شارەداریا ئێلھێ شارەداریەکە خوەدی بودجەیا ئابۆری یا پر مەزنە و ل دۆرا وێ گەلەک دەرفەتێن قەزەنجکرنێ ھەنە. ب ئیحتیمالەکا مەزن ئەڤ ھەڤرکییا مشەخۆری سەدەما ئالۆزیێ یە. ئۆزتووزون ئەو کەسە یێ کو پەکەکە نەدکاری پارییێ مەزن ژ وی بستینە. پەکەکێ گوھەرینا وی پێویست دیت و دەست ب دەپ و دۆلابا کر و لنگێ وی شکاند. ب ڤی رەنگی مەھدی ھاتە رەد کرن. ژ بەر کو ژ نھا و پێ ڤە ھەتا کو تیما کو ئەو تەسفیە کری ل سەر کار بە، ئۆزتووزون نکارە ل چ دەرێ ببە تشتەک.

ل باکورێ کوردستانێ سیاسەتمەدار نینن، سەنەمێن ل بەر جامێ ھەنە؛ چالاکڤان نینن، قالب ھەنە

ھەلبەت ھێزێن ھەرێمی ژی ل سەر ڤێ مژارێ ئاگاھیێن دن ددن. لێ مەسەلەیا مە نە بوویەرا مەھدی ئۆزتووزون ب خوەیە، بەلکو ئەو زیھنیەتە کو ئەو ئانیە وێ رەوشێ. بوویەرا مەھدی ئۆزتووزون، ب ئاوایەکی تراژەدیا ھەر کەسێ یە کو دخوازە بکەڤە سیاسەتێ دا. ب راستی ھوون دکارن بەرسڤا پرسێن کو چما ل باکورێ کوردستانێ سیاسەتمەدارێن خورت تونە نە، چما ھەر کەس وەکە پیۆن تێ بکار ئانین و دهێت تاسفیەکرن، د مژارا مەھدی ئۆزتووزون دە ب زەلالی ببینن. د قادا سیاسی یا کو ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە تێ برێڤەبرن دە ھوون چ بکن بلا بکن، جھێ وە د ناڤ گەل دە چقاسی ھەبە ژی، یا کو د داویێ دە قەدەرا وە دیار دکە، نە ئاستا وەیە، نە حەزکرنا گەلە، نە ژێھاتییا وە و نە ژی کەدا وەیە.  قەدەرا ھەموو ناڤێن د قادا سیاسەتا یاسایی یا  باکورێ کوردستانێ د ناڤا لێڤێن رێڤەبەرێن پەکەکێ یێن قەندیل و ئیمرالیێ دەیە. ژ بەر کو د سیستەما پەکەکێ دە ئاکتۆر نینن، تەنێ قالب ھەنە.

تو کەس نکارە رێ ل بەر خوە ڤەکە. ھەر تشت د ناڤا سیستەما کو پەکەکێ دەستنیشان کریە دە تێ مەشاندن. کاندیدێن باژارێن مەزن و ژ ئالیێ ئابۆری ڤە گرینگن وەکە ئامەد، ئێلھ و مێردینێ پێشی دچن جەم رێڤەبەرێ پەیوەندیدار یێ پەکەکێ یێ ل ئەورۆپایێ و گەر موومکن بە ل سلێمانیێ ژی دچن جەم رێڤەبەرێن پەکەکێ و پەکەکێ پشتراست دکن و سۆند دخوون کو ئەو دێ ل گۆری سیستەما وان ئەرکا خوە ب جھ بینن. پشترە ژێ رە تێ دەستنیشان کرن کا ئەو دێ ژ کیژان کادرۆیێن پەکەکێ تەعلیماتان بگرن. دەما کو مەراسیما پەیمانا دلسۆزیێ ب داوی بوو، دێ بێژن گەل دەنگێ خوە بدە وی.

دەمۆکراسی نینە، قەیووم ھەنە

ئەم ببێژن کو ئەڤ مژارێن وەک ھلبژارتنا سەرەتایی و ھلبژارتنا کاندیدان ژ ئالیێ گەل ڤە ھەموو شانۆیەکە. یێن تەڤلی دەنگدانێ دبن  مالباتێن بنیاتی، جوان و ژنن ئەڤ ژی ھەمی فەرمانبەرێن پەکەکێ نە. کادرۆیەکی پەکەکێ تێ جەم وان و دبێژە، “ھەڤالێن ژۆر فلان کەسی گونجاو دیتیە.” ھەر کەس “دەنگێ خوە ددە وی ھەڤالێ ژۆرین دەستنیشان کری”. یێن کو ژ دەرڤە تەماشە دکن دفکرن کو دەمۆکراسیەک مەزن ھەیە کو گەل کاندیدان ھلدبژێرە. لێ بەلێ، سیستەمەک کو ھەر کەس ل ژۆر ئیتاعەت دکە هەیە. د ڤێ رەوشێ دە، کەسێ ھلبژارتی  ب تەڤاھی تەسلیم دبە.

ھەم وەکیل و ھەم ژی شارەدار ب تەڤاھی ب ڤێ سیستەمێ تێنە ھلبژارتن. ل سازی، بارۆ، کۆمەلە و سەندیکایان ژی ل گۆری گرینگی و ئاستا قازانجێ سیستەمەک ب ڤی رەنگی ھەیە. کەسەکی نەخویایی کو ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە ل ھەر دەرێ ھاتیە دانان، دەرناکەڤە سەر ئەکرانێ، “نوونەرێ ھەڤالێن ژۆرین”ە. د راستیێ دە، ژ بنی ھەتا ژۆری ژ بۆ ھەر کەسی قەیوومەک تێ ئەرکدار کرن. ژ بۆ ھلبژارتنا کوردان نە تەنێ دەولەت، د ناڤا پەکەکێ دە ژی قەیوومێن دییار و نەدییار تێنە ئەرکدار کرن. 

میناک دەما بۆری قەیوومێ مەجلیسێ تەییب تەمەل بوو. فەرمانا ھەر پارلامەنتەرەکی د دەست وی دە بوو، کا دێ چ باخڤە، چ بکە، چەند مەعاشان وەکە باجە بدە پەکەکێ و ھتد. کەسێن کو دخوازن ژ نوو ڤە بێن ھلبژارتن، ل ھەمبەر تەییب تەمەل رێزگرتی نە.

کەسێن کو دخوەستن ڤێ سیستەمێ بشکینن ژی ھەبوون. کەسێن کو ب کاریزمایا خوەیا شەخسی ل بەر خوە ددن، ب شێوازا خوە ژ رایا گشتی رە ئەڤیندار بوونە، ناڤدار بوونە و دخوازن ھندەکی سەربخوە باخڤن ژی ھەبوون. لێ ئەڤ ژی ژ ئیمرایێ ڤە یان ژی ژ ئالیێ رێڤەبەریا کەجەکێ ڤە ھات لەعنەت کرن. میناک، سەلاحەدین دەمیرتاش خوەدی کاریزمایا شەخسی بوو (تەڤی رەخنەیێن مە و شیرۆڤەیێن جودا). دەرکەت پێش، عەڤدللا ئۆجالان پێشی موداخەلە کر و خوەست کو د دویەمین کۆنگرەیا ئاسایی یا ھەدەپێ دە نەبە کاندید. ئۆجالان د سالا 2014 دە ژی ب گۆتنا ‘سەلاحەدین بچە شارەداریا ئامەدێ” ھەول دا کو سەلاحەدین ژ سییاسەتێ دەرخینە. تێکلیێن دەمیرتاش یێن باش ھەبوون و جارەکا دن ھاتە ھلبژارتن. گەلەک دلسۆز و حەیرانێن وی ھەبوون. پشتی ئەو ھاتە زیندانی کرن، د کۆنگرەیا یەکەم دە یەکسەر ئەو ژ سەرۆکاتیا ھەدەپێ ئاڤێتن و شوونا وی یەکە دن ئەرکدار کرن. ژ بەر کو سیستەم ل سەر یەکزلامیێ ھاتیە ئاڤاکرن. دڤێت یەک رۆژ هەبیت، ئەو ژی ئۆجالان و پەکەکەنە. ژ دەرڤەیی وی ھەر کەسێ دن ب یەکرەنگی و د  یەک رێز دە دهێتە رێز کرن، و رەنگ و دەنگەک جوودا نینە.

تشتێ کو ھەری باش ڤێ رەوشێ ڤەدبێژە فیلما کیبار فەیزۆیە: “ل سەر گوویێ ئاخێ ما قەد گوویەک دن د بە” تەنێ یەک سەرۆک دێ ھەبە و ھەموویێن دن دڤێت ژ بۆ وی عیبادەتی بکن، چەرخ وھا دزڤرە.

ل باکورێ کوردستانێ سیاسەتمەدار نینن

مژارەکا درێژە، لێ ھەر کەسێ کو دخوەست ژ سیستەما پەکەکێ دەرکەڤە، ب ئاوایەکی ھات تەسفیەکرن. دەمیرتاش ژی کرن کەسەکی ئاسایی. عۆسمان بایدەمیر پەیڤبێژەکی باش بوو، ب رەنگێ کوردەواری تەڤدگەری، لێ ژ دەستپێکێ ڤە نەھات حەزکرن، د فرسەندا یەکەم دە چ ژ دەستێ وان ھات کرن و ئەو تەسفیە کرن. کەسێن وەکە ئالتان تان ژ دەستپێکێ ڤە وەکە سیخوور ھاتن دیتن و نێزیکی وان بوون. یێن کو 30 سالان خزمەت کرن، مینا حکمەت فیدان، ب یەک فیشەک ل پشت ڤە لێخستن و ئەو شەھید کرن. لەیلا زانا ژی ب ھەمان نێزیکبوونێ ھات بێدەنگکرن.

ئاھا ئەڤە دەمۆکراسیا باکورێ کوردستانێ یە. ئەڤ یستەما کو ژ دوور ڤە پر خوەشک خویا دکە ئاھا ئەڤەیە. یێن کو گوھ بدن یستەما ئۆجالان، رێڤەبەریا پەکەکێ یا ل چیایان، یا بروکسەلێ و پاریسێ، دکارن د قادا سیاسی دە بمینن. نھا پرسا کەسێن کو سیستەما وەفاداریێ ئاڤا کرنە سووجدارن یان ژی یێن کو سۆندا وەفادارییێ دخون سووچدارن؟ ئەڤ مژارەک درێژە.

بێواتەیە کو ئەم ل سەر مژارا مەھدی ئۆزتووزون بکەڤن ناڤ نیقاشێن وەک مەھدی راستە یان نە و ھتد. بەلێ، دڤیابوو ئەو بوویا نامزەدێ یەکەم ژ بەر کو ئەو وەکە کەسێ یەکەم ھاتبوو ھلبژارتن. لێ نھا ئەگەر پارتیا دەمێ ژی دەرکەڤە و ببێژە مەھدی دیسا کاندیدێ مەیە، سیستەما کو مە ل ژۆر بەحس کریدوێ بەردەوام بکە. مەھدی ب خوە ژی ب گۆتنێن ژ پرتووکێن ئۆجالان دخوازە پشتا خوە بسپێرە ئۆجالان. ل جۆلەمێرگێ ھلبژارتنێن کاندید دییارکرنێ دە شووکری چالی د رێزا یەکەم دە ھات ھلبژارتن، لێ قەیوومێ پەکەکێ مداخلە کر و ھلبژارتن دوبارە کرن ژ دەرڤە ھندەک لایەنگر داخلی دەنگدانێ کرن و شووکری ژ کاندیدیا شارەدارییێ ئاڤێتن.

مەسەلە ئەوە کو ل باکور تشتەکی ب ناڤێ سیاسەتا کورد و سیاسەتمەدارێن کورد تونەیە. ل باکور جڤاک د ناڤبەرا پەکەکێ و دەولەتێ دا ھاتییە فەتساندن و کاڤل کرن. کۆمەک ئیتاعەتکار ب قەشمەری ل ھەڤ دجڤن و نوونەریتییا ڤی خەلکێ ھەژار دکن.  پرسگرێکا ب میلیۆنان کوردان، تێکۆشینا سیاسی یا گەلێ کو زمانێ وی یێ زکماکی ژی قەدەغەیە، دادخە ئاستا کو کا کی پارلامەنتەرە، کی کیژان ئیحالەیێ ژ خوە رە دگرە و ھتد.

پرسگرێکا مەھدی ئۆزتووزون ل باکورێ کوردستانێ ژ مە رە ئەو جەماوەرێ ملیۆنی یێ ژ ئالیێ کۆمەک بچووک ڤە تێ برێڤەبرن؛ پارتیا دەم و کەڤنەشۆپیا کو نوونەرتیا وێ دکە ل سەر کیژان ھیەرارشی “سیستەما کو تێدە کەس یان تشت خوەدی پلەیێن جودا یێن دیارکری نە” و چاندا عەبداتییێ تێ مەشاندن نیشانی مە دا. ل باکورێ کوردستانێ ژ بلی پرسگرێکا کورد کا کورد ب چ مژارێن پووچ و بەرەدایی ڤە تێنە مژوولکرن ب زەلالی یارە.

کێشە نە عەلییە نە وەلییە و نە ژی مەھدییە. ھەیا کو ئارمانجا سەرکی نەبە کورد و کوردستان دێ ئەڤ رزیبوون و گەنیبوون بەردەوام بە.