کورد چاوا دکارن ل دژی قەیوومان شەری بکن؟
نیقاشێن کو ب دەستنیشانکرنا قەیوومی بوو شارەداریا جۆلەمێرگێ د 3 خزیرانێ دە دەست پێ کرن، دەوام دکن. د بنیاتێ خوە دە تشتا کو دڤێت کورد نھا بێخن رۆژەڤا خوە، پرسا کا دێ “چاوا ل دژی قەیوومان تێبکۆشن” نە. د ڤی واری دە، بەری ھەر تشتی دڤێت “سییاسەتا قەیوومان یا دەولەتا ترک” ب دروستی بهێت فێھمکرن. دەما کو ئەم ل ئەنیا کوردان دنێرن، تێ دیتن کو کورد سیاسەتا قەیوومان راست فێم ناکن. کورد ب یەک دەنگی دبێژن، “قەیووم دربەیا دەستھلاتداریا ئاکەپێ-مەھەپێ ل سەر ھێزێن دەمۆکراسیێیە.” ئەم ب ئەشکەرە دبێژن، یێن ب ڤێ گۆتنێ باوەر دکن نکارن تشتەکی ل دژی قەیوومان بکن، ژ بەر کو ئەڤ تێگەھ ب خوە پرسگرێکێ ب درستی شرۆڤە ناکە. یا راست ئەڤە؛
یا یەکەم؛ سیاسەتا قەیوومان نە ب حکوومەتا ئاکەپێ و نە ژی ب ھێزێن دەمۆکراسیێ ڤە گرێدایی یە. قەیووم پلانا ئەقلێ کوور یێ دەولەتا ترک یا کۆلۆنیالیستە. سیاسەتا سەردابرنا کوردانە. قەیووم نە پرسگرێکا ناڤخوەیی یا ترکیێیە، پرسگرێکا بندەستییا کوردستانێ یە.
یا دویەمین؛ قەیوومان ب ئاکەپێ دەست پێ نەکرنە، ژ ئاڤابوونا کۆمارا کەمالیست و ڤر ڤە، گەلێ کورد ب قەیوومان دهێت برێڤەبرن. ھەیا کو کورد ڤان ھەر دو راستیان نەبینن و سیستەما دەولەتا ترک و ناسنامەیا کۆلۆنیالیست راست پێناسە نەکن، نکارن ژ قەیوومێن ئەشکەرە و ڤەشارتی رزگار ببن.
قەیوومێ کو د 3 تەباخێ دە ل جۆلەمێرگێ ھاتیە دامەزراندن ژی ئەنجاما مەژیێ دەولەتا کوور یا ترکە. کورد د ناڤا زڤرۆکا قەیوومان دە تێن فەتساندن. ئارمانج ئەوە کو کوردان ب ناسنامەیەک نوو بەر ب باسکەکی ترک یێ دی ڤە کاش بکن. د سالا 2004 دە دەولەتا کوور یا ترک، کورد ژ باسکێ ئەرگەنەکۆنیست-کەمالیست ڤەقەتاند و خست ناڤا “خەتا ئیسلامییا ئاکەپێ دە” و ھەتا سالا 2015ێ 12 سالان کوردان باوەر کربوون کو ئاکەپە “پێکھاتەکە کو دکارە پرسگرێکا کوردان چارەسەر بکە.” ئاکەپێ ژ کوردان رە دگۆت “پشتی تێکبرنا باسکێ کەمالیست و نەتەوپەرەستێن د ناڤا دەولەتێ دە دێ پرسگرێکا کوردان چارەسەر ببە.” ب ڤی ئاوایی کورد 12 سالان ھاتن مژوولکرن. د دەمەکێ دە کو ل رۆژھلاتا ناڤین ھەر تشت دھات گوھەرتن، کورد ل بەندێ بوون کو ئاکەپە ب ھێز ببە و مافێن کوردان بدە. ب ڤی شێوازی ئەڤیندارییا ئاکەپێ و پەکەکێ 12 سالان بەردەوام کر.
ژ سالا 2015 و ڤر ڤە ئەڤ 9 سالن، کورد جارەکا دن ب گۆتنا “ئاکەپە خەرابە، حکوومەتا کو بهێت شوونا ئاکەپێ، دێ پرسگرێکا کوردان چارەسەر بکە” تێن مژوولکرن. سییاسەتا کو کورد ژ خەتا ئەرگەنەکۆنێ بر سەر خەتا ئاکەپێ و نھا ژی دیسا کوردان بەر ب خەتا کەمالیستا جەهەپێ ڤە باددە. واتە کوردان ئەڤە 20 سالن پاشەرۆژا خوە ب شەرێ د ناڤبەرا باسکێن دەولەتا ترک ڤە گرێ دایە.
رێیا رزگاریێ ژ سیاسەتا قەیوومان نە گھەشتنا خەتا جەهەپێ یە، ئەڤ ب تەنێ تەخریبکرنا ھشمەندیا کوردانە و تاکتیکەکا دوورخستنا دۆزا نەتەوییە. دەولەتا ترک ژ بۆ کو د فەوزایا رۆژھلاتا ناڤین دە سیستەما وێ یا کۆلۆنیالیست تێک نەچە، کوردان دکە ئاموورەکی شەرێ د ناڤبەرا باسکێن دەولەتا ترک دە. قەیوومێ جۆلەمێرگێ ژ بۆ کو کوردان باڤێژە د ھەمبێزا جەهەپێ دە ھاتییە دانان.
ھندەک نڤیسکارێن کورد ئەرکدارکرنا قەیوومان وەکە “ئینتیحارا ھێدی-ھێدی یا ئاکەپێ” شیرۆڤە دکن. ئەرێ، دامەزراندنا قەیوومێ ل جۆلەمێرگێ تێ وێ واتەیێ کو ئاکەپە پرێن د ناڤبەرا خوە و کوردان دە دھەرفینە. لێ ھەکە کورد رێیا رزگاربوونا ژ قەیوومان د جەهەپێ دە ببینن ئەڤ ژی ئینتیحارە ژ بوو کوردان. دڤێت کورد خوە ژ سیستەما دەولەتا ترک رزگار بکن. ھشمەندی، هەلوەست و رێبازا تێکۆشینێ یا کو سیستەما کۆلۆنیالیزمێ ھلوەشینە پێش بخن.
ئەم ب زەلالی دبێژن کو پارتیا دەمێ نکارە ب ڤێ ئەرکا نەتەویی رابە. پارتییا دەم نە تەنێ ب بەرنامەیا خوە یا نڤیسکی، د ھەمان دەمێ دە ب زھنیەتا خوە ژی، نە دژی کۆلۆنیالیزما دەولەتا ترکە. دەم پارتی پرەکە کو دخوازە کوردان بگەھینە خوەدییێ رەسەنێ دەولەتا کەمالیستا ترک ئانکو جەهەپێ.
دەم پارتیێ ئەڤ ناسنامەیا خوە ب ئیرادەیا خوە دییار نەکر. یێ کو ئەڤ خەتە دییار کری رێڤەبەریا پەکەکێ یە. کەسێ کو کورد بەر ب سییاسەتا ترکبوونێ ڤە بری عەڤدللا ئۆجالان بوو. ئۆجالان دبێژە، “کەمالیزم خالا بنگەھین یا چارەسەریا پرسگرێکا کورد-ترک”ە.
دڤێت ئەم ب زەلالی ببێژین:
کەمالیزم، نە رێیا چارەسەریا کۆلۆنیالیزما ل کوردستانێیە سەدەما کۆلۆنیالیزمێ ب خوەیە؟
کەمالیزم پشت رە نەبوویە دژمنێ کوردان. کەمالیز بەردەوامیا کۆمیتەیا ئیتیحاد و تەرەقی بوو کو ژ دەستپێکێ ڤە چارەسەریا یەک ملەت، یەک زمان و یەک ئالا قەبوول کربوو.
کەمالیزمێ کورد وەک شریکێن کۆمارێ نەدیت، تەنێ ژ بەر کو پێدڤی کوردان بوو ئەو وەکە ئاموورەکی بکار ئانین و د فرسەندا یەکەم دە کورد پەرچقاندن.
ئیرۆ کەمالیستێن ترکیێ “مافێ کوردان یێ خوە برێڤەبرنێ” قەبوول ناکن و تەنێ پێدڤی کوردانن، گاڤا کارێ وان پێ خەلاس بوو دێ وەکە مستافا کەمال کوردان ژ خوە رە بکار ئینن.
دەما کو ژ ڤێ زاویێ ڤە ل قەیوومان بنێرن، دێ راستی هێت دیتن. دەولەتا ترک تەنێ قەیووم نە دانییە سەر شارەدارییان. ژ بۆ ھشمەندیا کوردان ژی قەیووم ھاتینە دانان. ژ بۆ کو کورد ل دژی قەیوومان دەرکەڤن، دڤێت بەری ھەر تشتی ل دژی ھەموو تێگەھا کەمالیزمێ شرین دکە بهێت سەکناندن و ھەموو جورەیێن قەیوومان رەد بکە. کەمالیست و جەهەپە کو وەک دۆستێن کوردان خوە خویا دکن، کوردان ژ دەستێ قەیوومان رزگار ناکن. ئەڤە تەنێ شانۆیا سیاسەتا پۆلیسێن باش-پۆلیسێ خەراب لەیستنە. جەهەپە رۆلا پۆلیسێ باش دگێرە.
دڤێت کورد ببینن کو سیاسەتا قەیوومان فێلبازیا دەولەتا کوورە و ئەڤە سەد سالن وان ب دەستێ قەیوومێن ئەشکەرە و ڤەشارتی ڤە دمەشینن. دڤێت کورد سیستەما دەم پارتیێ و رێڤەبەرێن وێ ژ نووڤە دەستبگرن. ھەیا کو ئەڤە نەیێن کرن و سیستەما کۆلۆنیالیزمێ نەیێ رەدکرن، کورد نکارن خوە ژ سیستەما قەیوومان رزگار بکن. قەیووم شێوازێ ئیدارەیا داگیرکەرییێ یە ل کوردستانێ. شۆپاندنا خەتا نەتەوەیی تاکە رێیا سەکناندنا ل دژی سیاسەتا قەیوومانە.
