رێیا بازرگانیا مادده‌یێ هشبه‌ر یا په‌كه‌كێ كو د سلێمانیێ ره ده‌رباس دبه، ئاشكه‌ره بوو
رییا هه‌ری گرینگ یێن بازرگانیا مادده‌یێن هشبه‌ر یا رێخستنا په‌كه‌كێ ئاشكه‌ره بوو كو د سلێمانیێ ره بۆ كه‌ركووكێ و كامپا مه‌خموورێ، پشتره سنوونێ و بۆ رۆژئاڤا كوردستانێ ده‌رباس دبه، داركا مازی ناڤێن كه‌سێن كو ڤێ بازرگانیێ ژی ئۆرگانیزه دكن، ده‌ستخستنه.
چاڤكانیێن تایبه‌ت یێن داركا مازی ئاگاهیێن هه‌ری گرینگ ده‌ربارێ بازرگانیا په‌كه‌كێ یا مادده‌یێن هشبه‌ر ب تایبه‌تی تجاره‌تا «مادده‌یێ كرێستال و حه‌بێن كه‌پتاگۆنێ» ده‌ست خستنه، هه‌ر وها ریێن ده‌رباسكرنێ و ناڤێن كه‌سێن كو ڤێ بازرگانیێ ئۆرگانیزه دكن.
بازرگانیا هشبه‌رێ ب یێك ژ چاڤكانیێن سه‌ره‌كه یێن په‌كه‌كێ بۆ ده‌ستخستنا په‌ره‌یان تێ حه‌ساب كرن، په‌كه‌كه ترانزێتا ڤێ بازرگانیێ یه ل نێڤبه‌را وه‌لاتێن ئیران، ئیراق و سووریێ و هه‌ر وها ب رییا رێخستنێن وێ یێن ل ئه‌ورۆپایێ ژی په‌كه‌كێ ده‌سته‌كی هه‌ری به‌رز د به‌لاڤكرنا هشبه‌رێ ده ل وه‌لاتێن ئه‌ورۆپایێ هه‌یه، په‌كه‌كه قاسی 3 ملیار دۆلاران سالانه ژ ڤێ تجاره‌تێ ده‌ست تێخه.
په‌كه‌كه مادده‌یێ هشبه‌ر ژ كو دهرباسی سلێمانیێ دكه؟
ل گۆری ئاگاهیێن ده‌ستێ مه، رێخستنا په‌كه‌كێ مادده‌یێ هشبه‌ر ژ جۆرێ «كریستال» ژ ئیرانێ دهرباسی ناڤا خاكا ئیراقێ دكه و ب رییا هێلا ڤه‌گوهه‌ستنێ یا ژ «سلێمانیێ – كه‌ركووك – كامپا مه‌خموور – شه‌نگال – سنوونێ» دهرباسی باكورێ رۆژهلاتا سووریێ دكه.
چاڤكانیێن مه ئاشكه‌ره كرن، هه‌ر یێك ژ كه‌سێن ب ناڤێن «عارف قه‌یرانی» كو ناڤێ وی یێ درست خالد خودێدا شیبۆ یه و «تێرێژ» كو ناڤێ وی یێ درست سه‌باح میرزا ئه‌حمه‌د حسێنه و ئه‌ڤ هه‌ردو كه‌س به‌رپرسێن یه‌به‌شێ نه، ئه‌و نیزی كه‌سێ ب ناڤێ «مه‌زلووم رۆس» فه‌رماندارێ گشتی یێ په‌كه‌كێ یێ شه‌نگالێ نه، عارف قه‌یرانی و تیرێژ بازرگانیا مادده‌یێن هشبه‌رێ ل باژارۆكێ سنوونێ ل سینۆرێ شه‌نگالێ ئۆرگانیزه دكن.
په‌كه‌كه ڤێ بازرگانیێ ب چه‌ند رییان ئه‌نجام دده؟
داركا مازی ژ چاڤكانیێن خوه یێن ل شه‌نگالێ و هه‌رێمێن كو ل ژێر كۆنترۆلا په‌كه‌كێ ده نه هین بوو كو په‌كه‌كه بازرگانیا هشبه‌رێ ل نێڤبه‌را ئیراقێ و سووریێ ب دو رییان ئه‌نجان دده:
یه‌كه‌م: ب رییا سینۆران و ل ڤر ئه‌و كادرۆیێن په‌كه‌كێ یێن كو پسپۆرییا وان ل هه‌رێمێن سینۆری هه‌یه مادده‌یێ هشبه‌ر دهرباسی سووریێ و رۆژئاڤا كوردستانێ دكن.
دویه‌م: په‌كه‌كه ب درۆنان مادده‌یێ هشبه‌ر دهرباسی ئالیێ رۆژئاڤا كوردستانێ دكه كو وان درۆنان كارینا هلگرتنا 3 هه‌یا 5 كیلۆگرامێن مادده‌یێ هشبه‌ر هه‌نه.
په‌كه‌كه 3 ملیار دۆلاران سالانه ژ بازرگانیا مادده‌یێ هشبه‌رێ ده‌ست تێخه؟
د ڤێ ده‌ربارێ ده ناڤه‌ندا ئه‌ورۆپی یا ل دووڤچوونا مه‌له‌فا مادده‌یێن هشبه‌ر و هیبوونا هشبه‌رێ كو ب «EMCDDA» تێ ناس كرن، د راپۆرا خوه یا سالا 2019ان ده كو ل گه‌ل سازییا پۆلیسێن ئه‌ورۆپایێ یۆرۆپۆلێ ئاماده كربوو دبێژه: «بازرگانیا هه‌ری به‌رفرهـ یا مادده‌یێن هشبه‌رێ ل ئه‌ورۆپایێ په‌كه‌كه ئه‌نجام دده».
ناڤه‌ندا «EMCDDA» ئه‌شكه‌ره كربوو، په‌كه‌كه ب ملیارێن دۆلاران ژ بازرگانیا هشبه‌رێ و ڤه‌گوهاستنا وێ ل ناڤبه‌را ولاتێن ئه‌ورۆپایێ ژ سالا 2012ێ هه‌یا سالا 2019ێ ب ده‌ست خستنه.
د راپۆرێ ده هاتبوو: په‌كه‌كه ژ سالا 2002 د كاته‌گوریا یه‌كیتیا ئه‌ورۆپایێ یا ته‌رۆرێ دا یه، ڤێ رێخستنێ ده‌سته‌كێ هه‌ری به‌رز د بازرگانیا مادده‌یێ هشبه‌رێ ل ئه‌ورۆپایێ دا هه‌یه و ب رێیا وێ بازرگانیا نه‌مه‌شرۆع یا په‌كه‌كێ، بازارێ هشبه‌رێ ل ئه‌ورۆپایێ زێده كریه.
یۆرۆپۆلێ ژی د راپۆرێن خوه یێن به‌رێ دا، ته‌سبیت كربوو كو په‌كه‌كه ژ بازرگانیا مادده‌یێ هشبه‌رێ سالانه نێزی 3 ملیار دۆلاران ده‌ست تێخه، هه‌ر وها گۆتبوو كو «په‌كه‌كه نه ته‌نێ ب بازرگانیا هشبه‌رێ سووچباره، لێ به‌لێ ئه‌وێ ده‌ست د راكێشانا زارۆیان ژی د جیهانا مادده‌یێ هشبه‌رێ ده هه‌یه».
