د 7ێ جۆتمەھا 2024 دە، ل ھەمبەر ئۆپەراسیۆنا حەماسێ یا ب ناڤێ تۆفانا ئەل-ئەقسا ل سەر ئیسرایلێ، ئیسرایلێ ب ئۆپەراسیۆنەکا ب ناڤێ “شوور” بەرسڤ دا. نھا ب راستی ژی ل رۆژھلاتا ناڤین ھەم تۆفانەک ھەیە و ھەم ژی شوور تێن کشاندن. د ڤێ ئالۆزیا تۆفان و شووران دە کورد ئەکتەرێن سەرەکی نە. عەرەب، فارس، ئیسرایلی، ترک – ھەر کەس دخوازە کوردان بکشینە ئالیێ خوە. ب راستی ژی کورد، کو سەد سالێن داوی دە ھەرتم ھاتنە پاشگوھکرن، نھا خوەدی وان مەرجانە کو بکارن ببن ئەکتەرێن سەرەکی.
لێ پرسا ھەری گرینگ ئەڤە: گەلۆ کورد ژ بۆ ڤێ یەکێ ئامادە نە؟ د رەوشا نۆرمال دە، دڤێت کورد ھەموو ناکۆکیان بدن ئالیەکی و ل دۆرا ئازادیا کوردستانێ ببن یەک، ھەموو رەقابەتا ناڤخوەیی و جوداھیێن ئایدۆلۆژیک دەینن ئالیەکێ و سیاسەتەکا کورد و کوردستانی ئەساس بگرن. گەلۆ ئەڤە دکارە پێک وەرە؟ دەما ئەم پیچەکێ ل پشت خوە دنێرن، ئەم دبینن کو د ناڤ 45 سالان دە پەکەکێ سێ دەرفەتێن ھەری گرینگ ژ کوردان ستەندنە:
دەرفەتا یەکەم: د داویا سالێن 1980 و دەستپێکا سالێن 1990 دا رەژێما سۆڤیەتێ بەلاڤ بوو ل بالکانان دەولەتێن نوو هاتن ئاڤاکرن. پشتی ئێریشا رەژیما سەددام ل سەر کووەیتێ پەڤاژۆیێن ئاڤاکرنا دەولەتێن نوو خوە گھاند رۆژھلاتا ناڤن. و ڤان مەرجێن ناڤنەتەوەیی دەرفەتێن گرینگ ژ بۆی کوردان چێکرن. ھەر چقاس ل سەر باشوورێ کوردستانێ خویا دکر ژی، د راستیێ دە د ھشمەندیا ھەموو کوردان دە ئیمکانا ئاڤاکرنا کوردستانێ زندی بوو. کورد بوون خوەدی پارلامەنتۆ.یا نۆرمال ئەو بوو کو پشتی پێڤاژۆیەکا وەک لۆزانێ، تەڤی ھەموو کێماسیان، کورد ل دۆرا باشوورێ کوردستانێ کۆم ببوونا. لێ پەکەکێ چ کر؟ د سالا 1991 دە، ھێژ بەریا کو پارلامەنتۆ بهێت ئاڤاکرن، ئۆجالان گۆت “دخوازن ب دایینا ئۆتۆنۆمیەکا بچووک ب باشوور ئارمانجا کوردستانا مەزن ڤەشێرن” و ب ڤی ئاوایی نیشان دا کو ئەو دەستکەتیێن باشوورێ کوردستانێ وەک دژمنی دبینە. ل باکور، ل شوونا کو گەل بەر ب پاراستنا دەستکەفتیێن باشوور ڤە ببە، ئەو بەر ب پێڤاژۆیەکا سەرھلدانا نە بێ ئارمانچ ڤە بر و باکور دا پەرچقاندن.
پەکەکێ رێ نەدا کو خوارن و ئالیکاری بگھێژە باشوور کو پشتی ئەنفالێ د ناڤا هەژاری و برچیبوونێ دە بوو، و باجا گوومرکێ خوەست. رێگری ل نشتەجییێن گوندان کر کو نەهێلا بچن سەر گوندێن خوە. د ئەنجاما ڤێ دە، د سالا 1992 دە پەڤچوونان دەست پێ کرن. پەکەکێ، ژ بۆ کو خوە ل باشوور بکە ھەڤپار، ئێریش برە سەر باژاران، ب تایبەتی ناڤەندێن وەک ئامێدیێ، سیدەکان، بامەرنی و ھتد. ب دەھان گوند ھاتن ڤالاکرن. پەکەکێ د ناڤبەرا 1992-1999 دە ئێریشی ھەرێمێن پەدەکێ کر و د ناڤبەرا 1999-2003 دە ژی ئێریشی ھەرێمێن بن دەستھلاتا یەنەکێ کر. نە شاشە کو ئەم ڤان سالان ب ناڤێ سەردەمەکە کو پەکەکێ، ب هاندانا ئیران و ھەتا ترکیەیێ، ل سەر ناکۆکیێن ناڤ کوردان لەیست و ھەم ل جەم داگیرکەران دەرفەت ب دەست خست و ھەم ژی ھەول دا کو ببە ھەڤپارێ دەستکەفتیێن باشوور، ب ناڤ بکن.
دەرفەتا دویەم: د سالا 2003 دە، د سەردەما ھلوەشینا رەژیما سەدام دە، بدەستخستنا ستاتویەکا ناڤنەتەوەیی ژ بۆ باشوورێ کوردستانێ بوو. ئەڤ ب فەرمی ھەرفاندنا سیستەما لۆزانێ بوو و نیشانەیا نێزیکبوونا بھارا دەولەتبوونێ بوو ژ بۆ کوردان. ل جیھانێ ژی گوھەرتن چێدبوون. گوھەرتنێن ل بالکانان زەنگلا ئاڤاکرنا دەولەتێن نوو لێدخست. ل رۆژھلاتا ناڤین دەنگێ تەڤلھەڤیەکە مەزن دەست پێ کربوو. لێ پەکەکێ دیسا رۆلەکە نەرینی گێرا. بەری ھەر تشتی، د وارێ ئایدۆلۆژیک دە، ب گۆتنێن وەکە-دەولەت، کۆنفەدەرالیزم، خوەداوەندکرن، مۆدەرنیتەیا دەمۆکراتیک، ئازادیخوازیا سکسی، پارادیگمایا نوو، ترکییەتی – کو ب پشتگریا داگیرکەران ھاتبوون ئامادەکرن – کورد بەر ب شاشکرنا ھشمەندیێ ڤە برن.
ڤێ جارێ گۆت “ل باشوور ئامادەکاریا دەولەتەکا کوردی تێ کرن. ئەم چارەسەریا خوەسەریا دەمۆکراتیک دخوازن.” د سالا 1992 دە ئێریش دکر سەر رێڤەبەرییا باشوور ب بەهانەیا کو ئەو ناخوازن ببن دەولەت، ڤێ جارێ ژی ب بەهانەیا کو د خوازن ببن دەولەت ئێرشی حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ کر. مەرجێن ڤێ جارێ دەستوورا ئێریشەکە فزیکی نەددا، لێ د بن دە ھەم ژ ئالیێ ئایدۆلۆژیک ڤە ئەڤ دەستکەفتیا باشوور رەش دکر و ھەم ژی دخوەست کوردێن باکور ژ دەستکەفتیێن باشوور دوور بخە. عەڤدللا ئۆجالان د ڤێ سەردەمێ دە فەرمانا “بەرێ کوردان بەر ب ھەولێرێ ڤە دایین خەتەرە، بەرێ کوردان-باکوریان بدن بەر ب ئەنقەرەیێ ڤە” دا. د نەورۆزا 2005 یا ئامەدێ دە ئێعلانا کۆنفەدەرالیزمێ ھات کرن کو نھا کەس ب بیر نایینە. ژ وێ رۆژێ ڤە، سیاسەتا لەگال “سیاسەتا ل گۆر دەستوری راست و دروست” یا باکورێ کوردستانێ و گەلێ وەلاتپارێز، ل پەی تەڤگەرەکە کو میحوەرێ خوە وندا کریە، ب حەلاندنا ناسنامەیا کوردستانی ڤە تێ کاشکرن.
دەرفەتا سێیەم: بھارا عەرەبی یا کو د 2009 دە دەست پێ کر، بنگەھا ناکۆکیێن ئیرۆیێن ل رۆژھلاتا ناڤینە. ژ بۆ کوردان ھەم دەرفەتێن مەزن و ھەم ژی خەتەرەیێن مەزن دەرکەتن ھۆلێ. کورد دکاریبوون ب یەکیتیا ناڤخوەیی تشتێن مەزن ب دەست بخن. پەدەکە د ڤی واری دە ئامادە بوو کو ئیمکانێن خوە پارڤە بکە. ل ھەولێرێ کۆنگرەیا نەتەوەیی یا کورد دجڤیا. ئەگەر ئەو کۆنگرە پێک ھاتبا و خالێن کو د پرەنسیبێ دە ھاتبوون قەبوولکرن بکەتبا پراکتیکێ، ئیرۆ نە عەفرین ھاتبوو داگیرکرن، نە ھەرێما رۆژئاڤا ئەوقاس مرۆڤ وندا دکرن و نە ژی کۆچبەری چێبووبوو.
لێ پەکەکێ ل شوونا کو لگەل کوردان یەکیتیێ چێکە، تەرجیح کر کو لگەل داگیرکەران یەکیتیێ چێکە و کوردان بپەرچقینە. د دەما کو د بھارا عەرەبی دە کورد دکاریبوون ب داخوازێن مەزن دەرکەڤن ھۆلێ، ئۆجالان رابوو د نەورۆزا ئامەدێ دە پێڤاژۆیەکا چارەسەریێ یا سەختە ئێعلان کر و گۆت “کورد و ترک برا نە”. پەکەکێ ل شوونا کو لگەل کوردان ل ھەڤ بکە، خوە کر دو بەش. ئۆجالان د ھەمبێزا دەولەتا ترک دە، جەمیل بایکێ کو وێ دەمێ ھەڤسەرۆکێ کەجەکێ بوو ژی د ھەمبێزا ئیرانێ دە جھ گرتن.
پەکەکە بوو ئاستەنگ ل بەر کۆمبوونا کۆنگرەیا نەتەوەیی یا کورد. بێیی چ سەدەمەکێ دەستنیشان بکە ئەندامێن خوە ڤەکشاندن، کۆمیتەیا ئامادەکار ھەلوەشییا. پەکەکێ ژ بۆ رۆژئاڤا لگەل ھەر کەسی ئاخڤی، ھەتا لگەل دەولەتا ترک ژی ئاخڤی. ئۆجالان گۆت “من و ھاکان فیدان(سەرۆکێ میتێ) کۆبانی رزگار کر”. پەکەکە تەنێ لگەل کوردان ژ بۆ رۆژئاڤا نەئاخڤی. گۆت “ل شوونا کو ئەز ببم ھەڤپارێ کوردان، چێترە ئەز ببم ھەڤپارێ ئەسەد و ئیرانێ.”
ئەگەر پەکەکێ د مەسەلەیا رۆژئاڤا دە ئەوقاس لگەل داگیرکەران تێکلدار نەبوویا و سیاسەتەکە ئەوقاس خوەخواز نەمەشاندبا، نھا رۆژئاڤا دا رەوشەک گەلەک جودا هەبت. ل سەر ھەموویان ژی گەلێ باکورێ کوردستانێ د سەردەمەکێ تاری یێ ب ناڤێ “شەرێ خەندەکان” دە ھات پەرچقاندن.
ل باشوور ژی پەکەکێ ئێریشی دەستکەفتێن کوردان کر. ژ بۆ کو د ناڤ کوردان دە نەفرەتەکێ ل ھەمبەری پەدەکێ چێکە، ھەموو ھێزا خوە ب کار ئانی. ل مەخموور و شەنگالێ لگەل ئارتێشا ئیراقێ ل ھەڤ کر. ژ بۆ کو شەنگالێ ب ئیراقێ ڤە گرێبدە و چەند بەرژەوەندیێن خوە بپارێزە، ل کێلەکا رەژیما شیعە یا ئیراقێ و ئیرانێ کو ھەولددان کوردستانێ ژ ناڤ ببن، تەڤگەریا.
ھەرێمێن کو سالێن درێژ ژێ رە دگۆت “ھەرێمێن پاراستنا مەدیا” ژی، ل شوونا رادەستی نشتەجییێن وان ھەرێمان ئانگۆ ھێزێن پێشمەرگە، بکە رادەستی دەولەتا داگیرکەرا ترک کرن. بەرێ خوە بدنێ، د بن ھەر بھۆستا ئاخا کو باشوور وندا دکە دە رێکەفتنێن پەکەکێ ھەنە.
دەرفەتا چارەم: د ڤێ دەمێ دە، گاڤا کو ل رۆژھلاتا ناڤین نەخشەیێن دەولەتان تێن گوھەرتن دە، تشتا کو دڤێت کورد بکن یەکیتییە. لێ پەکەکەیا کو سێ دەرفەتێن زێرین ل کوردان دانە وندا کرن، شاشە کو مرۆڤ ژێ چاڤەرێ بکە کو ژ ڤر و پێ ڤە رۆلەکێ ئەرێنی بگێریت. ژ بەر کو پەکەکە هێژ ژی ل وێ نوقتەیا کو سێ دەرفەتێن دن وندا کرنە دسەکنە و تەڤدگەرە. ژ ئالیێ ئایدۆلۆژیک ڤە هێژ ژی ھشێ کوردان تەڤلھەڤ دکە. ل شوونا یەکیتیا ناڤ کوردان، ژ بۆ بەلاڤکرنا نەیارییا ناڤ کوردان، چاپەمەنیا وێ 24 دەمژمێران ب نووچەیێن درەو دژمناتیا بارزانییان د ناڤ گەلێ خوە دە بەلاڤ دکە. ل رۆژھلاتێ کوردستانێ ناھێلە پارتیێن دن یێن کورد نێزیکی سینۆران ببن. ل رۆژئاڤا ژی وەکە سیستەما کۆریا باکور ژ خوە پێ ڤە وەناکە چ پارتی ل ور سییاسەتێ بکن. شەنگالێ ژ کوردستانێ ڤەدقەتینە. د دەمەکێ دە کو رۆژھلاتا ناڤین جھێ ئاگری یە و دڤێت کورد دەرکەڤن کۆلانان و ببێژن ئەم سەرخوەبوون و ئازادییێ دخوازن، ئەو ب درووشمێن “ئازادی ژ بۆ ئۆجالان” دقیرن، ب ڤی ئاوایی ئەنەرژیا کوردان تێ مەزاختن. ئۆجالان لگەل ترکیەیێ، بایک ژی لگەل ئیرانێ د ژۆرێن تاری دە ھەڤدیتنان دکن و پەیمانێن دژی دەولەتبوونا کوردان ئیمزە دکن.
نیەتا پەکەکێ یا یەکیتیا لگەل کوردان کرنێ تونەیە. د دیرۆکا خوە دە ژی ئەڤ یەک نەکریە. پەکەکە دکارە داخویانیێ بدە کو ئەم ئامادەنە لگەل ترکیەیێ باخڤن. پەکەکە دکارە داخویانیێ بدە کو ئەم ئامادەنە لگەل ئەسەد باخڤن. ھەتا دکارە داخویانیێ بدە و ببێژە ئەم لگەل دەولەت باخچەلی (نژادپەرستێ ترک-فاشیست) ھەڤدیتنان بکن. لێ داخویانیێ نادە کو ئەم ئامادە نە لگەل پەدەکێ باخڤن، داخویانیێ نادە کو ئەم ئامادەنە لگەل کوردێن دەرڤەیی خوە ھەڤدیتنا بکن.
یێن کو دخوازن رێگریێ ل ونداکرنا دەرفەتا چارەم بکن، دڤێت دەستپێکێ ژ پەکەکێ رە ببێژن “دەست ژ دژمناتیا کوردان بەردە”. ژ بەر کو ئەڤ دژمناتیا پەکەکێ یا ل ھەمبەری کوردان ئەوقاس خەتەرناکە کو دکارە سەدسالا 21 ژی ب کوردان بدە وندا کرن.
