کورد، د ناڤ قەیرانا رۆژهلاتا ناڤین دا دخوازن کو تەڤگەرا سیاسی یا کوردان ب هەڤ را تەڤبگەرن. و ئەو دزانن کو په‌یوه‌ندیێن د ناڤبەرا په‌كه‌كێ و په‌ده‌كێ دا ب ئاوایەکی دیارکەر كارتێكرنێ ل یەکیتیا کوردان دکه‌ن.
لێ په‌كه‌كە، ئەڤه 43 سالن سیاسەتەکا پراگماتیک ل دژی په‌ده‌كێ دمەشینیت.
په‌كه‌كە د سالا 1982ێ دا وەک مێڤان هات، لێ بەلێ!
په‌كه‌كه، پشتی پەیمانا 9-خالی یا کو سەرۆک بارزانی و سەرۆکێ په‌كه‌كێ عه‌بدوللا ئۆجالان ئیمزا کربوون، وەک مێڤانا په‌ده‌كێ هاته باشوورێ کوردستانێ. ل بریارگەهێن په‌ده‌كێ ما، ژیانا چیایان ژ په‌ده‌كێ فێر بوو. پشتی کو هندەک دەروودۆر ناس کرین، دەست ب خەراب کرنا په‌ده‌كێ کر و ب دزیکی ڤە دژمناتی پێش ئێخست:
1- پارتیا کۆموونیستا ئیراقێ و پێشمەرگەیێن – سۆسیالیست کوشتن.
2- ل هەرێما به‌هدینانێ ل گه‌ل سەرۆکێن جەحشێن ئیراقێ هەڤدیتن کرن و خوە گهاندن هێزێن سەدام. ل گه‌ل ئیستخباراتا سەدام ل دژی په‌ده‌كێ پەیمان چێکرن.
3- پشتی سالا 1988ێ، راستەراست پێشمەرگەیێن په‌ده‌كێ شەهید کرن و تەسلیمێ سەدام کرن.
ژ وی دەمی هەتا نها، تام ئەڤ 43 سالن، هەر گاڤا په‌كه‌كه تێک دچیت، یان د ئاستەنگەکا دژوار دا دمینیت، یان ژی هەوجەیێ هاریكاریێ دبیت، خوە نێزیکی په‌ده‌كێ دکەت. لێ ب پلانەکا ب دزی ل ئالتەرناتیڤان دگەریت، و گاڤا هندەک دەرفەتان ب دەست دئێخیت، ژ پشت ڤە خەنجەرێ ل په‌ده‌كێ دده‌ت.
د ڤان 43 سالێن په‌یوه‌ندیێن په‌كه‌كە-په‌ده‌كێ دا، په‌ده‌كێ قەت نە ئالیێ ئێرشکەر بوو. هەر جار، ئێریشێن ده‌ستپێكێ په‌كه‌كێ دکرن.
ئاگربەستێن سالێن 1990ێ هەموو په‌كه‌كێ خەرابکرن و دەستپێکێ وێ ئێرش کر
– د 1992ێ دا ئێرشا یەکەم ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە هاتە دەستپێکرن. په‌كه‌كێ، ب گرتنا سنۆران، جڤاکا کوردستانێ د بن دۆرپێچێ دا برسی هشت و رێ ل بەر هاتنا کەلوپەلان گرت. ژ بەر کو په‌كه‌كێ پارلەمەنێ کوردستانێ ناس نەکر، ل دژی وێ شەر دا دەستپێکرن. په‌كه‌كێ تێکچوونەکا گران خوار و ئاگربەست هاتە ئیمزا کرن.
– د 1995ێ دا په‌كه‌كێ ئاگربەست خەرابکر و ل بن ناڤێ “پێنگاڤا 2مین یا 15ێ تەباخێ” ئێریش ل هێزێن پێشمەرگە کر. جاره‌كا دی تێک چوو و مەجبوور ما ئاگربەستێ ب پەژرینیت.
– د 1997ێ دا ب هاریكاریا ئیرانێ، ئێریشی باژارێن وەک بامەرنێ، سیدەکان و چۆمان کر و خوەست ژ کوردستانا باشوور پارچه‌یه‌كێ قوت بکەت. دیسا تێک چوو و ئاگربەست هاتە کرن.
– د 1998ێ دا دیسا دەست ب ئێریشکرنا سه‌ر پێشمەرگەیان کر.
– د 1999ێ دا، پشتی چوونا ئۆجالان بوو ترکیێ و دەرباسبوونا هێزێن چەکدار بۆ هەرێما باشوور، د ناڤبەرا دەولەتا ئیران و په‌كه‌كێ دا خەراب بوو و په‌كه‌كێ ئێرش بره سەر یه‌نه‌كێ. شەرێ چەکداری ل گه‌ل یه‌نه‌كێ کر و په‌كه‌كێ دیسا خوە نێزی په‌ده‌كێ کر.
د بوویەرێن لەشکەری یێن گرنگ دا وەک ئۆپەراسیۆنا زاپێ یا 2008ێ، په‌كه‌كێ دیسا پشتگری ژ په‌ده‌كێ وه‌رگرت. ئەڤ پێڤاژۆ هەتا سالا 2013ێ به‌رده‌وام بوو.
په‌كه‌كێ د سالا 2013ێ دا دەست ب سەردەمەکێ نوو یێ ئێریشێ کر
هەر چەند په‌كه‌كێ د ناڤبەرا سالێن 1999-2013ێ دا ب ئاوایەکی ئاشکەرە ئێریش نەکربنه په‌ده‌كێ ژی، ل هەرێمێن بەهدینان و دەڤەرێن دن خەبات کر دا کو ل دژی هەرێما کوردستانێ و په‌ده‌كێ دەستهلاتەکا پارالێل ئاڤا بکەت. ب گۆتنا “هه‌رێمێن پاراستنا مەدیا”، دیسا هەول دا کو ژ کوردستانا ئازاد پارچەیه‌کی قوت بکەت. ژ بۆ کو باکورێ کوردستانێ و رۆژئاڤایێ كوردستانێ ژ بەرهەمێن باشوور و په‌ده‌كێ دوور بهێلیت و هەتا كو وان بکەته دژمنێ هەرێما کوردستانێ. ل سەر ڤی ئەساسی، بەرنامەیەکێ فکری و چالاکییان ئامادە کر.
د سالا 2013ێ دا، په‌كه‌كێ د کۆنگرەیا نەتەوەیی یا کوردی دا ل هەولێرێ جهـ گرت و ژ هەموو ئیمکانێن بزاڤا بارزانی سوود وەردگرت. لێ ب دزی و ب پلانەکا ڤەشارتی، ل گه‌ل ئیران و رژێما شیعی یا ئیراقێ ل هەڤ کر. کۆنگرەیا نەتەوەیی یا کوردی ئێفلینج کر و هاوردۆرا ئارام یا کو ژ 1999ێ ڤە هه‌یی، هه‌لوەشاند.
د سالا 2014ێ دا، ب هەڤکاریا ئیرانێ، ل کەرکووک، شەنگال، گەرمییان و مەخموورێ خوە ب جهـ کر و ب ئاوایەکی ئاشکەرە سیاسه‌ته‌كا دژمنانە ل دژی په‌ده‌كێ پێش ئێخست.
مەسروور بارزانی: “په‌كه‌كە تەرۆریست نینە” – جەمیل باییک: “ژ په‌ده‌كێ رە چەکی نەشینن”
د سالا 2014ێ دا، دەما کو داعشێ ئێریشی کوردستانێ کری، مەسروور بارزانی (کو وێ دەمێ بەرپرسیارێ ئاژانسا ئەولەکارییا هەرێما کوردستانێ بوو) ل په‌رله‌مانێ ئەورۆپایێ گۆت: “مە قەت په‌كه‌كە وەک رێخستنەکا تەرۆریست نەدیتیه.” د هەمان دەمی دا، په‌كه‌كێ ل په‌رله‌مانێ ئالمانیایێ ب کۆمەکا ژنێن خوە چالاکی ئه‌نجام دا و داخواز کر: “ژ بەر شەنگالێ، ژ هێزێن پێشمەرگەیان-بارزانییان را چەکی نەدن!” جەمیل بایک ژی بانگ ل دەولەتا ئالمانیا کر: “گۆت ژ پێشمەرگەیان را چەکی نەرێکن!” و رێخستنا په‌كه‌كێ ل ئەورۆپا بانگ دکر و دگۆت: “ژ پێشمەرگەیان رە چەکی رێنەکن!”
په‌كه‌كێ ژ 2013ێ دەست ب ئێرشێ کر و هەتا رۆژا مە یا نها (11 سالان) چ کر؟
– زێدەتری 15 پێشمەرگەیان شەهید کرن.
– په‌كه‌كێ 5 جاران ئێرشی بۆرییێن پەترۆلێ یێن هەرێما کوردستانێ کر و زیانا نێزیکی 900 ملیۆن دۆلاران گه‌هاند خەلکێ هەرێما کوردستانێ.
– ل شەنگالێ، ل گه‌ل حه‌شدا شه‌عبی هەڤکاری کر دا کو ئێزیدییان و شەنگالێ ژ هەرێما کوردستانێ ڤەقەتینیت.
– د ناڤا پێكهاته‌یێن کوردستانێ دا جوداهیێن سیاسی کوور كرن و بوو سەدەما پەڤچوون و فتنەیان. پشتگری دا هەر کەسێ کو ل دژی په‌ده‌كێ دژمناتیێ دكه‌ت.
په‌كه‌كە دیسا تێک چوو، دیسا دخوازە پشتا خوە ب رێبازا بارزانی گه‌رم بكه دا كو بکارە خوە ل سەر پێیان بگریت.
نها ژی په‌كه‌كە د رەوشەکا خەتەرناک دا یە و دیسا هەوجەیێ په‌ده‌كێ یە. ژ بەر کو ب هه‌لوەشینا رژێما ئەسەد، ئه‌نیا کو په‌كه‌كێ پشتا خوە پێ گه‌رم دكر ب گارانتیا ئیرانێ تێک چوویە. لێ سیاسەتا سەرۆک بارزانی سەرفراز بوو. په‌كه‌كە دخوازە ب په‌یوه‌ندیێن خوە یێن ل گه‌ل په‌ده‌كێ، خوە ژ هەرییا ئیرانێ و قەیرانا رۆژهلاتا ناڤین رزگار بکە. ژ بەر ڤێ یەکێ، د مەدیایێ دا ب ئاوایەکی راستەراست ئێریشێ ناکەت. لێ گەلۆ ڤێ جارێ په‌كه‌كە مجددە؟
تەڤگەرا په‌كه‌كێ د نەورۆزێ دە نیشان ددەت کو هێ ژی ب دزی ڤه كار دكه‌ت
گاڤا ئەم ل تەڤگەرا په‌كه‌كێ یا 5 مەهێن داوین دنێرین، دبینین کو ئەڤه بەردەوامیا فێلبازیێن 43 سالێن سیاسەتا پراگماتیک و ڤەشارتی یا په‌كه‌كێ یە.
ب تایبەتی سەرۆک بارزانی و بزاڤا وی، پشتی هلوەشینا رژێما ئەسەد، هەموو ئیمکانێن خوە ژ بۆ رزگارکرنا رۆژئاڤایێ كوردستانێ سەفەربەر کرن و پشتگریا خوە ئاشکەرە دا. په‌كه‌كێ دیت کو سیاسەتا کوردستانی یا سەرۆک بارزانی دێ پرۆپاگاندایا وێ یا یا ئانتی-په‌ده‌كێ ڤالا دەردخیت، له‌وما ژی ترسیا. هەتا نها، چ سازیەکا په‌كه‌كێ ژ بۆ ڤێ تەڤگەرا بارزانی شرۆڤەیەکا ئەرێنی نەکر. تەنێ ئێریشێن مەدیایێ هنەکی کێم کرن، لێ هێژ ب قه‌له‌مشۆرێن خوە یێن سۆسیال مەدیایێ ئێریشان بەردەوام دکه‌ن.
سەرۆک بارزانی د نەورۆزا ئامەدێ دا پەیام دا و گۆت: “هێڤیدارین کو د دەمەکێ نێزیک دا بەرێز عه‌بدوللا ئۆجالان ئازاد ببیت.” لێ په‌كه‌كێ د نەورۆزێ دا چ کر؟ ل فرانکفورت و کۆلنێ پرۆڤۆکاسیۆن چێکرن، ئێرشی ئالا رەنگین کر، بێرێزی ل نرخێن گەلێ کورد و پێشمەرگەی و بزاڤا بارزانی کر.
په‌كه‌كێ ل رۆژئاڤایێ کوردستانێ هەول ددەت کو یەکیتیا کوردان چێنەبیت. په‌كه‌كە كار دكه‌ت کو یەکیتیا د ناڤبەرا تەڤگەرێن کوردی دا ل رۆژاڤا نه‌هێن چێكرن. ئەو ئه‌نه‌كه‌سه و لایەنێن کوردی یێن دی مژوول دکه‌ن. د بن ناڤێ “كه‌نه‌كێ” دا کۆنفەرانسەک سازكرن دا کو رێ ل بەر کۆنفەرانسێ راستین یێ یەکیتیا کوردان بگرن.
په‌كه‌كە هێژ ژی ل شەنگالێ هەڤکاریا حه‌شدا شه‌عبی دکەت و هێژ ژی ل شەنگالێ رێ ل بجهئینانا پەیمانا شەنگالێ دگرن.
دهێته خویا کرن کو په‌كه‌كە هێژ ژی ل دژی په‌ده‌كێ و هەولدانێن یەکیتیا نەتەوەیی یا کوردان، سیاسەتا خوە یا پراگماتیک، ڤەشارتی و مژوولکرنێ بەردەوام دکەت.
