نیلسۆن ماندێلا د دیرۆکا مۆدێرن یا جیهانێ دە، یەک ژ رێبەرێن هەری بژارەیە. وی ل بەرامبەر سیستەما نیژادپەرەستی تەکۆشینەکا بێ هەمپا مەشاند و بوو سەمبۆلا پێڤاژۆیا ئاشتی و دیالۆگێ، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی د سالا 1993 دە خەلاتا نۆبل ژێ رە هات دایین.
ژ بۆی عەبدوللا ئۆجالان کو سەرۆکێ پەکەکێ یە دەمەکە درێژە کامپانیایەک تێ مەشاندن، ژ بۆی کو وسا نیشان بدن ئەو سەمبۆلا ئاشتی و ئازادی و دەمۆکراسیێ یە. ئەڤە لنگەکی پرۆژەیەکییە کو ئەڤ پرۆژە دخوازە د نێڤبەرا عەبدوللا ئۆجالان و ماندێلا دە شبهاندنەکێ چێبکە، ژ بەر کو ماندێلا ژی د زندانەکا گراڤێ “گزیرتەیی” دە مابوو، لوما ب هندەک ئاگاهیێن سەرانسەری دخوازن ب هندەک گۆتنێن گشتی ماندێلا و ئۆجالان وەک هەڤ نیشان بدن، یێ کو یەکەمجار ئۆجالان ب ماندێلا شبهاندی ژی هەر ئۆجالان ب خوە بوو، نها ژی دخوازن د سەرێ کوردان دە تشتەکی وسا چێکن کو ئۆجالان ژی ماندێلایێ کوردایە. لێ بەلێ، خەتا وان یا سیاسی و شەخسیەتا وان یا زاتی و چالاکیێن وان ب تەمامی ل دژی هەڤن.
ماندێلا: ئەز ب کۆکا خوە یا ئەفریقی سەربلندم
ماندێلا کو ژ پێشەنگێن کۆنگرەیا نەتەوا ئەفریقایێ بوو، خەتا سیاسی و ئارمانجەکا پڕ زەلال هەبوو، تەمنێ 46ێ سالیا خوە دە د 1964 دە ب زیندانا هەتا هەتایێ هات سزادان. هەلوەستێن وی یێن د دادگەهێ دە هەلوەستێن پڕ ب روومەت بوو، نە خوە و نە ژی گەلێ خوە شەرمەزار نەکر، ئازادیا رەش پێستا پاراست، ب کورتاسی د داگەهێ دە ئەڤ تشت ئانین زمان: “من ب کۆکا خوە یا ئەفریقی کو ئەز پێ سەربلدنم رێبەرتی کر. ئەز نە کۆمۆنیستم، ئەز بەری هەر تشتەکی ولاتپارێزەکی ئەفریقی مە.” ماندێلا ولاتەک دخوەست کو رەش پێست و سپی پێست تێ دە ب هەڤرە ژیان بکن، ژ بەر ڤێ یەکێ هەڤدیتن کرن و دیبلۆماسی مەشاند، لێ بەلێ چ جاران ل سەر ماف و ناسنامەیا رەش پێستا بازار نەکر.
ئۆجالان د دادگەهێ دە 32 جاران گۆت، “ئەز دخوازم بژیم”
سەکنا ئۆجالان ژ یا ماندێلا پر جودایە، د سالا 1999 دە دەما ڤەگەریای ترکیەیێ، گۆت، “ئەز دخوازم خزمەتا دەولەتا خوە بکم. و گۆت دایکا من ترکە”، و ناسنامەیا خوە یا نەتەوی ئینکار کر. هێژان ڤیدیۆیێن وی هەنە کو د لێپرسینێن ل ئیمرالیێ دە دبێژە، “ئەز دخوازم ب تەڤاهی کوردان ب ترکیەیێ ڤە گرێ بدم، ئەز ژ بۆی ڤێ پرۆژەیێ دخوازم ببم تاشارۆن “مقاول”، د دادگەها خوە یا یەکەمین دە د سالا 1999 دە 32 جاران گۆت، “ئەز دخوازم بژیم.”
لێ بەلێ، ماندێلا د مەحکەمەیا خوە یا سالا 1963 دە گۆت، “من تەڤاهی ژیانا خوە پێشکێشی ژیانا رەش پێستا کریە، من فکرا کو تەڤاهی ئینسان ب هەڤ رە بژین پیرۆز دیتیە، ئەڤە ئارمانجا منە کو ئەز ڤێ فکرێ سەربێخم و تێ دە بژیم. لێ بەلێ هەگەر پێویست بوو ئەز دکارم ژ بۆی ڤێ ئارمانجێ ژی بمرم.”
ئۆجالان د 27ێ شوباتێ دە دەما بانگ ل پەکەکێ کری ژ بۆی کوردا چ داخوازەکا نەتەوی نەکر، خوە چارەسەریەکا کلتۆری ژی قەبوول نەکر، ماندێلا د پاراستنا خوە یا د دۆزا “ریڤۆنیا” دە ژ بۆی گەلێ خوە ئەڤ داخواز کرن، “بەرێ هەر تشتێ ئەم مافێن سیاسی یێن وەکهەڤ دخوازین، ژ بەر کو گەر ئەڤە نەبن ئەم دێ نوقسان بمینن، واتە ماندێلا د مافێ گەلێ خوە دە کێماسی نەکر.”
مژارەکا پر گرنگە کو ل سەر تەکۆشین و ژیانا ماندێلا یا شەخسی چ گومان نەبوون، تەڤاهی هەڤدیتنێن وی شەفاف بوون و گەل پێ ئاگاهدار بوو، ئۆجالان بەرەڤاژی وی بوو، ژیانا وی، دامەزراندنا رێخستنا وی، زەواجا وی و هەڤدیتنا وی یا لگەل دەولەتێ هەرتم تاری و ب گومان بوو.
ماندێلا بەرپرسیارێ مرنا هیچ هەڤالەکی خوە نەبوو
ماندێلا تێکۆشینەکا چەکداری ئاڤا کربوو. د دادگەهێ دە ل رێخستن و تێکۆشینا خوە خوەدی دەرکەت و گۆت، “ئەم 50ی سالان بێ چەک بوون، لێ بەلێ ڤێ یەکێ هیچ دەستکەفتەک ژ بۆی مە نەئانی.” تەکۆشینا وی چەکداری بوو، لێ د ژیانا خوە یا شەخی دە ئاشتیخواز و وەکهەڤ بوو، دیکتاتۆر نەبوو، زالم نەبوو، خوەپەرێس نەبوو، ئەز ئەزی نەبوو و ژ بەر بەرژەوەندیێن خوە یێن شەخسی ژ مرنا چ ئینسانان بەرپرسیار نەبوو، د ناڤا کۆنگرەیا نەتەوی یا ئەفریقایێ “ANC” دە لگەل هیچ کەسەکی شەرێ دەستهلاتداریێ نەکر، کەسەک دەفع نەدا و نەچوو شوونا کەسەکی، ئەو ئینسانەکی ئارام و موتەوازع بوو.
لێ بەلێ، ئۆجالان حالەتەکی روحی یێ جیاواز هەبوو، ئەو شەخسیەتەکی پاتۆلۆژیک بوو، د سالێن 90ێ دە د هەڤپەیڤینەکا خوە دە گۆتبوو، “ئەز سەرێ وان کۆترێن خوە، یێن کو ب دەستێ کەسێن دن ئاڤێ و خوارنێ ڤەخوەن و بخوەن قوت دکم.” ئەڤە نیشانا شەخسیەتا وی بوو. ئۆجالان، عەینەن مینا وان کەڤۆکا سەرێ هەڤالێن خوە ژی قوت دکر، ل گۆر گۆتنێن ئۆجالان د ناڤا پەکەکێ دە 15 هەزار کادرۆیێن پەکەکێ ب دەستێ پەکەکێ ب خوە هاتنە کوشتن، و ئۆجالان ژ ڤێ یەکێ بەرپرسیارە، ل باژارێ بەرلیاس یێ لوبنانێ، پەکەکە خوەدی کارگەهەکا بچووک بوو، د ناڤا وێ کارگەهێ دە بەرمیلێن ئەسیدێ هەبوون، کو کەسەک ب تەعلیماتا ئۆجالان دهات کوشتن، هەستیێن وی د ناڤا ڤان بەرمیلان دە دهاتن ژناڤبرن، ئەڤ یەک نە پرۆپاگاندایە، دبە هندەک کەس باوەر نەکن، لێ بەلێ، ئەڤە حەقیقەتەکە. ئۆجالان کوشتنا رێ هەڤالێن خوە ب گۆتنێن تێکۆشینەکا چینی و شۆرەشگەری مەشرووع کر، لێ بەلێ ماندێلا یەک هەڤالێ خوە ژی نەدا کوشتن، و پەکەکێ د ناڤا وەلاتپارێزێن کوردا ژی قەتلیعام کر، کەسێن وەکە “فەرید ئوزون، حوسەین عەلی ئاکاگوندوز” ب دەستێ پەکەکێ هاتن کوشتن، ئۆجالان کوشتنا ڤان ولاتپارێزان ژی وەکە تێکۆشینەکا ئایدۆلۆژیک ب ناڤ کر، لێ بەلێ، ماندێلا، یەک سیاسەتمەدار و ولاتپەروەرەکی ئەفریقی نەدا کوشتن.
ئۆجالان ب هەزاران حیلەیان خوە وەکە خوەدایەکی نیشاندا و مرنا ئینسانان ژ بۆی خوە رەوا دیت، پشتی 1999 ب دەهان کەسان ژ بۆی شەرت و مەرجێن ژیانا ئۆجالان خوە شەوتاندن و ژیانا خوە دا وی، ئۆجالان ئەڤ چالاکی پیرۆز دیتن و مەشرووع کرن، لێ بەلێ وی ب خوە رۆژەکێ ژی گرەڤا برچیبوونێ نەکر، واتە ئۆجالان نە تەنێ ژ بۆی دژبەرێن خوە، ژ بۆی یێن حەز ژ وی ژی دکرن رێیا مرنێ رەوا کر، ماندێلا 20 سالان گرتی بوو و 18 سالێن خوە د گرەڤا “رۆبن” دە دەرباس کرن، وی هەر رۆژ بەر دشکاندن، ئەرد پاقژ دکر و تەوالێت پاقژ دکرن، لێ چ جاران ئەڤ زرووفێن خوە، رۆژا ژ دایک بوونا خوە، ساخلەمییا خوە و ژیانا خوە نەکرە مژارەکا نیقاشێ.
یەک ئینسان ژ بۆی ئازادیا ماندێلا نەمر، ماندێلا ژ بۆی یەک رێ هەڤالێ خوە ئەمرێ کوشتنێ نەدا. ماندێلا ژ بۆی خورتکرنا دەستهلاتا خوە ئینسان نەکرن قوربانی، ماندێلا نە تەنێ لگەل سپی پێستان ئاشتی چێکر، وی لگەل رەش پێستان ژی ئاشتی چێکر، و ژ بەر ڤێ یەکێ بوو سەمبۆلا ئاشتیێ و خەلاتا نۆبل ژی وەرگرت. لێ بەلێ ئۆجالان ب مرنا مرۆڤان ژ بۆی خوە رێبەرتیەک ئاڤاکر، ئەگەر رێبازا وی و پراکتیکا وی د دیرۆکێ دە بشبهە کەسەکی، ئەو دشبهە ستالین. خوە ئەم دکارین ببێژین وەک حالەتا روحی گەلەک نێزیکی هیتلەر بوو. لێ گەلەک زەلال و ئەشکەرەیە کو ئۆجالان نە ماندێلایە.
