شێورمەندێ سەرۆککۆمارێ ترکیێ محەمەد ئوچوم، د دەربارێ گوھەرتنا مادەیاێ 66ێ یا دەستوورا بنگەھین دە کو، ناسنامەیا ھەموەلاتیبوونێ دیار دکە، داخویانیەک دا. ئوچوم گۆت، “دبە کو د دەستوورا بنگەھین دە ناساندنا ھەموەلاتیێن ترک وەکە تێکلیەکا یاسایی ب ئاوایەکی زەلالتر بێ دیارکرن و ب ڤی ئاوایی بێ گوھەرتن: ‘بێیی کو ل ناسنامەیا ئەتنیکی و ئایینیێ بێ نێرین، ھەر کەسێ کو ب یاسایێ ب دەولەتا کۆمارا ترکیێ ڤە گرێدایییە، ھەموەلاتیێ ترکە.
د چارچۆڤەیا پێڤاژۆیا نوو دە کو ب بانگا سەرۆکێ مەھەپێ دەولەت باخچەلی یا ژ بۆ سەرۆکێ پەکەکعێ عەبدوللاھ ئۆجالان دەست پێ کر، محەمەد ئوچوم، شێورمەندێ سەرۆککۆمار و بەرپرسێ دەستەیا پۆلیتیکایێن یاسایی، داخویانیێن نوو دا. ئوچوم د ئاخافتنا خوەیا لگەل خەبەر تورک دە گۆت کو ئەڤ پێڤاژۆ نە “پێڤاژۆیا چارەسەریێ”یە، بەلکو “پێڤاژۆیا دەرباسبوونێ”یە. ئوچوم جوداھیا بنگەھین د ناڤبەرا ڤێ پێڤاژۆیێ و پێڤاژۆیا بەرێ دە وھا ڤەگۆت: “جوداھی ئەڤە کو تێکۆشینا ل دژی تەرۆرێ، ھەم ل دژی ھێمانێن چالاک ھەم ژی یێن پشتگر، ب ئاوایەکی بێناڤبەر و ب بریار تێ مەشاندن و ئەڤ قۆناغا نوو ھاتیە دەستپێکرن.”
ئوچوم وھا دەوام کر: “ئەڤ نە ‘پێڤاژۆیا چارەسەریێ’یە، بەلکو ‘پێڤاژۆیا دەرباسبوونێ’یە. ژ بۆ ترکیەیەکا بێ تەرۆر دەتپێشخەرییا دەولەتێ دەرکەتیە ھۆلێ و ئەڤ پێڤاژۆ وەکە پۆلیتیکایەکا دەولەتێ تێ برێڤەبرن. وەکە شەرتێن دەستپێکێ یێن ڤێ پێڤاژۆیێ، رێخستنا تەرۆرێ ھاتیە هلوەشاندن و بریارا دەست ژێبەردانا چەکان ھاتیە دان. ب هلوەشاندن و دەست ژێبەردانا چەکان، پێڤاژۆیا دەرباسبوونێ ب ئاوایەکی کۆنکرێت دەست پێ کر. نھا خەبات تێن کرن کو ئەڤ پێڤاژۆ ب سەرکەفتی بێ تەمامکرن.”
ئوچوم، ژ بۆ کو ئەڤ پێڤاژۆ ب یاسایێ بهێت مسۆگەرکرن، پێشنیارا “یاسایا پێڤاژۆیا دەرباسبوونێ” کر و گۆت: “ئەڤ رێکووپێککرن دڤێت قانوونەکا یەکانە، دەمکی و تایبەت بە.” ئوچوم وھا دەوام کر:”د ناڤەرۆکا قانوونێ دە دڤێت داوی ئانینا تەرۆرێ یا بێشەرت، بێ مەرج و بێ بازاریان وەکە بنگەھەکێ بێ گرتن. یاسا دڤێت مژارێن وەکە بەشداربوون و ئەنتەگراسیۆنا ژیانا جڤاکی و ئابۆری، یاسایا جەزایێ و ئینفازێ، و یاسایا جڤاکی بگرە ناڤا خوە. بێگومان، دەرخستنا ڤێ قانوونێ ب لھەڤکرنەکا جڤاکی و سیاسی یا فرەھ یان ژی تێرکەر پر گرینگە. ئەڤ قانوون دڤێت چ خالێن کو دکارن ل دژی دەستوورا بنگەھین بێنە شیرۆڤەکرن نەگرە ناڤا خوە. ھەروھا، دەما ناڤەرۆکا قانوونێ تێ ئامادەکرن، حەساسیەتێن دەولەتێ، وەلات و ملەتی دڤێت وەکە کریتەرێن بنگەھین بێنە دیتن.
د ڤێ پێڤاژۆیا دەرباسبوونێ دە نە داخواز و مافێن گشتی، لێ شەرتێن یاسایی یێن تەکنیکی و پراکتیکێن ژ بۆ کەسێن د چارچۆڤەیێ دە نە تێنە نرخاندن. ناڤەرۆکا یاسایا تایبەت ژی دڤێت ب ڤێ نێزیکاتیێ بهێت دیارکرن.”
“د سەردەما رێڤەبەریا سەرۆکوەزیرێ ترکیەیێ رەجەپ تەییب ئەردۆگان دە پۆلیتیکایێن رەدکرن و ئینکارکرنێ ب داوی بوون. کوردان ب ناسنامەیا خوە، راکرنا قەدەغەیێن ل سەر زمانێ دایکێ، مافێن ئاکادەمیک و چاندی، گەشەپێدانا ھەرێمی، خۆشگوزەرانیا ئابۆری و عەدالەتا جڤاکی گھیشتن ئیمکانان. ب کێمکرنا تەرۆرێ د ھوندرێ وەلات دە ژی ژینگەھەکا ئارام چێبوو. بێگومان، د چارچۆڤەیا پێشخستنا دەمۆکراسیێ و نووکرنا دەستوورێ دە ھەر تم مژارێن کو دکارن بێنە نرخاندن ھەنە. د ڤێ چارچۆڤەیێ دە:
دبە کو ناساندنا ھەموەلاتیێن ترک وەکە تێکلیەکا یاسایی ب ئاوایەکی زەلالتر د دەستوورا بنگەھین دە بێ دیارکرن و ب ڤی ئاوایی رێکەفتنەک بێ دانین: ‘بێی کو ل ناسنامەیا ئەتنیکی و ئایینیێ بێ نێرین، ھەر کەسێ کو ب یاسایێ ب دەولەتا کۆمارا ترکیەیێ ڤە گرێدایییە، ھەموەلاتیێ ترکە.”
زمانێ ترکی وەکە زمانێ دەولەتێ، واتە زمانێ فەرمی یێ یەکانە و زمانێ پەروەردەیێ بێگومان نە مژارەکا نیقاشێیە. لێ بەلێ، دبە کو رێکەفتنەکا دەستووری بێ دانین کو ئوسوول و ئەساسێن پەروەردەیا ب زمانێن دن ژ بلی ترکی ب قانوونان بێنە رێکووپێککرن.
