شەیهمووس ئۆزەنگن

دیرۆکەکا 40 سالی یا دەولەتا ترک ل بەر مەیە. ئەڤ دیرۆکە، ل سەر مژارا کورد و کوردستانێ تژی دەرسن. دیرۆکەک، ھەلوەستا دەولەتا ترکا ل ھەمبەر پرسا کورد و کوردستانێ، یا 99 سالان ب بەلگە و ستراتەژییا خوە، دەردئخیتە بەر مە. دڤێت ئەم ژ ڤێ دیرۆکێ دەرسان وەرگرین و ل گۆر ڤان دەرسان خوە ژ تنەکرنا سیستەم و ستراتەژییا دەولەتا ترکیا بپارێزین. ل سەر ستراتەژییەک نەتەوی کاربکەین و خوە رزگار بکەین.

د ڤێ دیرۆکا دەولەتا ترک یا 99 سالان دا گەلەک حکوومەت ھاتنە گوھارتن. سێ کودەتایێن لەشکەری، گوھەرتنێن سڤیل و یاسا ئاڤا بوونە. لێ د د ڤی واری دا ھەلوەستا دەولەتا ترک نەھاتییە گوھەرتن. دەولەتا ترک د 99 سالان دا، سێ ئارمانجێن ستراتەژیک مەشاندنە و ژ ڤان ئارمانجان پاشڤە گاڤ نەهاڤێتیە.

رەدکرنا ھەبوونا کوردان و مەشاندنا ئاسیمیلاسیۆنەک سیستەماتیک!

پووچکرنا ملەتێ کورد، ب ئارمانجا ھلوەشاندنا بالانس، ئەخلاق، چاند و یاسایێن جڤاکی یێن بالانسا ملەتێ کورد.

ب ھەلوەشاندنا ڤان ھێژایێن جڤاکی، ئاسمیلەکرنا ملەتێ کورد، ل گەل دەولەتێ؛ کو ئەڤە ب واتەیا ئارمانجا تنەکرنا ملەتێ کورد ب خوەیە.

ئینکارکرنا ھەبوونا کورد و کوردستانێ، „تەئۆرییێن“ نژادپەرەستی، کو د ڤی واری دا ژ لایێ زانینگەھێن ترکان دا ھاتنە وەشاندن، کۆمپانیێن د ھەر سیستەمێن مەدیایی، ھونەری و جڤاکی دا، د خزمەتا ڤێ ستراتەژییێ دا مەشییانە. ڤان تێرا خوە ئەنجام نەدایە. میتۆدا لەشکەری، زۆر، زلم و میتۆدێن تەرۆری ژی بکارخستنە.

جار جاران ئەڤ میتۆدە ژ کۆنترۆلێ ژی دەرکەتنە و ب کۆمکوژی، کوشتن و زیندانکرنێن ب کۆم، ڤان میتۆدان مەترسییەک دەرخستییە ھۆلێ، کو ژ وان رە ببە سەبەبێن کو، کورد ژ دەولەتێ دوور بکەڤن. ب لێکۆلینێن زانستی ھەر نابزێ جڤاتێ پیڤانە، خەباتێن ئەندەزیاری راپۆر کرنە و ل گۆر ڤان راپۆران، گوھەرتنێن دەمان ئانینە و ھەلوەستا کوردان شۆپاندنە.

د ڤان 40 سالێن بۆری دا، ئەڤ ستراتەژییا دەولەتا ترک، جارنا رەق و دژوار، جارنان نەرم و ئاشتیخواز، دەرکەتییە بەر مە. لێ رەوشەنبیرێن کوردان ل سەر ڤان گوھەرتنێن شکلی ب پسپۆری خەبات نە مەشاندنە. پرانی ب چاڤێ “ب دەستخستنان و ھندەک مافان” ل ڤان ھەلوەست و گوھەرتنان نێرایە!

ژ 1980ێ و هێڤە ئەڤ ستراتەژییا کو دەولەتا ترکان ل سەر کورد و کوردستانێ مەشاندییە؛ د ناڤەندێن لێپرسینێن پۆلیسان دا، د زیندانان دا، ل کوچە و کۆلانێن کوردستانێ، ھێژایی لێکۆلینێ یە، کو ملەتێ مە ژ ڤان کریار و ستراتەژییان دەرسان وەربگریت و بێخیتە بیردانکا دیرۆکێ دا.

چەندین دەمێن “نەرم”، ژ بۆنا ئاڤاکرنا بالانسەک نوو و رێکخستن کرنا سیستەما دەولەتێ، ب ناڤێ “پێڤاژۆکا ئاشتی” دەستپێ کرنە؟

ئەڤ پرۆگرام چەند سالان و ب چ ئارمانجان مەشییانە؟

کی ژ کوردان بوونە سیستەمێ ڤان پرۆگرام و ستراتەژییێن دەولەتێ، کو دەولەتا ترک د وارێ ئاسیمیلاسیۆنێ، دەژەنەراسیۆنێ “پووچبوونێ” و ئەنتەگراسیۆنێ “خوە یان کەسەکێ ب خەلەتڤە فێری ژیان یان چاندەکا نوو بکەی” دا سەرکەڤتی بیت؟

بەرسڤا ڤان پرسان گەلەک گرنگن:

یێن کو د ھەر دەمی دا “پێڤاژۆکا ئاشتییێ” دەستپێ کرییە، مەشاندییە و یێن کو ب داوی ژی ئانییە دەولەتا ترک ب خوەیە. یێن کو ژ ڤان پێڤاژۆکان را بوویە سیستەم، عەبدوللا ئۆجالان، پەکەکە و رێخستنێن ڤێ تەڤگەرێ، یێن باکورێ کوردستانێ و دییاسپۆرا نە. بەشەک ژ سییاسەتمەدار، رەوشەنبیر، زانا، پیسپۆر، ھونەرمەند و کارەکتەرێن جڤاکی یێن کوردان ژی، ژ بۆ دەستپێکرنا ڤان پرۆگرامان بوونە سیستەم. ئەڤ ژی چەند جوورن. ھندەک ژ وان ل دەردۆرێ پەکەکێ ب ئارمانج و حەسابان رێکەڤتی نە. ھندەک دژی ڤەقەتاندنا کوردان و دەولەتەک کورد و کوردستانی نە و بەرژەوەندییێن خوە د ئەنتەگرەکرنا کوردان دا دبینن. ھندەک ژ وان، وەک ئیرادە ھێزا خورت و راستییا سییاسەتەک کورد و کوردستانی تەڤلیھەڤ دکەن و بەرژەوەندییێن شەخسی ئەساس وەردگرن. لێ ھەموو خزمەتا ستراتەژییا دەولەتا ترک و ئارمانجێن وێ دکن.

تەئۆرییا „ترکیایەک خورت، بھێز و ھەڤگرتی، براتییا گەلان، ترکیایەک دەمۆکراتیک، دەما ئاڤاکرنا دەولەتێن نەتەوی ب سەرڤەچوویە، کوردان پێدڤی ب دەولەتێ نینە، ئەڤە دەولەت مە ھەیە، ترکیایە. دڤێت ئەم وێ دەمۆکراتیزە بکن“(!) ناڤەرۆکا ڤان ھەڤۆکان، ناڤەرۆکا ستراتەژییا دەولەتا ترکە، کو ل سەر کوردان دمەشینیت. لنگێ ڤێ ستراتەژییا ناڤ کوردان ژی ئۆجالان، پەکەکە و هەدەپە و دەردۆرێن وانن.

 پشتی ھەر دەمەک رەق و دژوار، کو مەسافە کەتییە ناڤبەرا دەولەتا ترک و کوردان؛ خەباتێن ئەندازیاری مەشییانە و ئاقلێ دەولەتێ نەبزا ملەتی، ئان ژی یا کوردان راپۆر کرییە. دەما د بالانسا جڤاتێ دا زەحمەتیەک دیتبیت، پێڤاژۆکەک نەرم دەستپێ کریە و ئالیگرێن خوە خستنە دەورێ.

ژ بۆنا تێگھشتنا ڤان ستراتەژییان؛ دەما ئەم ل سالێن 1984-1991 ێ، ل 1993-2000، سالێن 2007-2012، 2013 و حەتا نھا یەک ب یەک، ب میتۆدەک زانستی دەینن بەر خوە و بنرخینن، ئەم دێ ئەنجامێن دیرۆکی ب دەست ئێخین.

ھوون ل دیرۆکا ترکان بنێرن؛ ھەر پشتی دەمەک رەق و دژوار، دێ پرۆگرامەک ب ڤی رەنگی دەرکەڤیتە بەر وە. ئەڤە 40 سالە دووبارە دبیت.

نھا دیسا ھندەک ئاکتۆرێن ھەڤپارێن دەولەتێ، دخوازن رۆژەڤەکێ ژ بۆ ڤێ پرۆگرامێ ڤەکن، کو ئیمکان ھەبیت، „پێڤاژۆکەک ئاشتی“ دەستپێ ببیت.

لێ ڤێ جارێ ھندەک بالانس ھاتینە گوھەرتن. دەولەتێ ب ئالیکارییا پەکەکێ و ھەدەپێ د ستراتەژییا ئاسیمیلاسیۆن، دەژەنەراسیۆن و ئەنتەگرەکرنا کوردان ل گەل دەولەتێ سەرکەفتن ئانییە. دبیت کو دەولەتێ بریار دابیت کو، پەکەکە یا خوە سنۆردار بکەت (ئەز نابێژم بقەدینە..ژ بەر کو قەداندنا پەکەکێ تەنێ نە د دەستێ دەولەتا ترک دایە). ژ بەر وێ ژی ھندەک دەردۆرێن دەولەتێ ئیشارەتان ددەن.

لێ ئەز نە باوەرم کو دەولەت ڤێ جارێ ل هەمان دەف و زرنایێ بدەت.

ژ بەر کو باندۆرا ئۆجالان ل سەر پەکەکێ لاواز بوویە و پەکەکە کەتییە دەستێ ئیران، سوورییێ وئیراقێ دا.

دڤێت ئەم ڤان باندۆرێن ھەیی یەک ب یەک حەساب بکین و بنرخینن. بیا من، ئیحتیمالەک گەلەک لاوازە کو جارەکا دی ب ڤی رەنگێ “پێڤاژۆکا ئاشتی” خوینێ بدن ھەدەپێ و پەکەکێ.