ئەڤرۆ 35مین سالڤەگەرا مرنا ناڤەکێ سەمبۆلی یێن پەکەکێ مەعسووم قۆرکماز (عەگید)ە. مەعسووم قۆرکماز وەکو وەلاتپارێز و کەسایەتییەک کوردستانی خەلکێ باکوورێ کوردستانێ بوو. ئەم دخوازین ئەو مژا لسەر مرنا وی راکەین و ھندەک راستییێن ڤێ بوویەرێ ل گەل رایاگشتی پارڤەبکەین.

مەعسووم قۆرکماز کییە؟

مەعسووم قۆرکماز د سالا 1956ێ ل فارقینا سەر ب ئامەدێ ڤە ژ دایک بوویە. مالبات وی کۆچبەری باتمان ئەلھێ دبیت. دلسۆزییا قۆرکماز ل ڤێرە ژ بۆ بزاڤێن کوردی چێدبیت. ژخوە پاشخانەکا مالباتێ یا وەلاتپارێزیێ ھەیە، سالا 1978ێ تەڤلی پەکەکێ یت د راستی دا گاڤا تەڤلی پەکەکێ بووی چ ئەرکێن پایە بلند نە وەرگرتن. ئەو د 1980ێ یێ دا دچیتە لبنانێ. پشتی کو ژ لبنانێ زڤری سالا 1982یێ  دەرباسی لۆلان و زاپێ ل باشوورێ کوردستانێ دبیت. 1983 دچیتە باکورێ کوردستانێ، ھەرێما بۆتانێ. پەکەکێ بریار دایە کو تێکۆشینا شەرێ چەکداری بکەت، ئەڤە کارێ دوران کالکان بوو لێ بەلێ کالکان نەشییا بوو ڤی کاری سەر بێخیت و عەگید ئەڤ ئەرکە گرتە سەر ملێن خوە. 1984 دخوازن کو  ڤێ بریارێ ب چەند چالاکییێن مەزن بدەنە دییار کرن. د رۆژەکێ دا سێ چالاکی ب ھەڤرا تێنە پلانکرن. عەبدوللا ئەکینجی (گێزلووکلو  عەلی) ل شەمزینان چالاکیێ ئەنجام ددەت لێ چالاکییا وان سەرناکەڤیت. چالاکییا چاتاک (شاخ) هەر د بنەرەت دا ناهێتە ئەنجامدان. پلانسازییا سێ چالاکییا ھاتبوو چێکرن لێ تەنێ چالاکییا د بن فەرماندارییا مەعسووم قۆرکماز ئانکو چالاکییا دھێ (ئەرووھ) سەرکەفتی دەرباس دبیت. دییاردەیی و پێشکەفتنا مەعسووم قۆرکماز د ناڤا پەکەکێ دا ب ڤێ چالاکییێ دەست پێ دکەت.

کی ژ پێشکەفتنا مەعسووم قۆرکماز عاجز بوو ؟

لێبەلێ، ئەڤ پێشکەفتنا مەعسووم قۆرکماز د ناڤا رێخستنێ دا بوو ئەگەرا  عاجزییا. ژ بەر کو قۆرکماز پشتی چالاکیا دھێ (ئەروھ) رەخنەیێن مەزن ل پەکەکێ و ئاستا فەرمانداریا وێ دگریت. ل گۆری مەعسووم قۆرکماز، دڤێت تەڤاھیا ناڤەندا پەکەکێ دەرباسی باکورێ کوردستانێ ببیت. ئەو کادرێن پەکەکێ یێن کو ل بارەگەھێن باشوورێ کوردستانێ یێن وەکی حەفتەنین، زاپ، مێرۆس و لۆلان دمینن رەخنە دکەت. ل گۆری مەعسووم قۆرکماز، د ھەمان دەمێ دا شاشە کو کامپێن پەکەکێ ل گەلیێ بیقاعا لبنانێ ھەبن. مەعسووم قۆرکماز ھەبوونا پەکەکێ  ب ھەڤالبەندیا دەولەتا سووری و ئیرانی ل سەر خەتا سنۆری، وەکو نەوێرەکی بناڤ دکەت. دەولەتا ترک هێژان ل چیایێن باکورێ کوردستانێ بجیھ نەبوویە، ھەکە پەکەکە چالاکییێن خوە د ناڤا باکوور دا ئەنجام بدەت، گەریلا دێ کاریت بەری کو ئارتێشا ترک ل ور بجیھ ببیت گوندێن باکورێ کوردستانێ کۆنترۆل کەت. مەعسووم قۆرکماز ب راپۆرتێن کو بلند دکەت بەرپرسێ ڤێ رەوشێ پڕ ب تووندی رەخنە دکەت. قۆرکماز ھەیا کووراھییێن بۆتانێ دچیت، جوگرافی و گەلێ ھەرێمێ ناس دکەت. ژ بلی وێ، د ناڤ پەکەکێ دا کەسێ کو د ڤێ مژارێ دا پێشەنگییێ بکەت نینە، ھەموو بەرپرسیارییێ دگریتە سەر خوە. مەعسووم قۆرکماز د دەمەکێ کێم دا گەلەک دهێتە ناسکرن، ناڤ و دەنگێن وی ل دەڤەرێ بەلاڤدبیت. ھێز ل دۆرا وی کۆمدبیت. ئەو خوەدان ھێزەکا جەوھەری یا خورتە. جارا یەکەم ژ گووندێن بۆتانێ (ئۆمیانس، دەشتا لالا) شەرڤان تەڤلی ڤێ رێخستنێ دبن. ئەڤ پێشکەفتنە هەموو بوون سەدەم کو مەعسووم قۆرکماز د تەمەنێ گەنجاتیێ دا ببیتە قوربانیێ کۆمپلۆیەکێ.

مەعسووم قۆرکماز نە ب گولەیا دوژمن، لێ ب کۆمپلویا ناڤخوە ژییانا خوە ژدەست ددەت

دەما کو د ٢٨ێ ئادارێ دا ل گەل کۆمەکا 25 کەسی ب شەڤ ل چیایێ گابار نێزیکی گوندێ دەشتا لالا دمەشیان، د کەڤنە کەمینا ئارتێشا ترک. د کەمینێ دا تەنێ یەک کەس ب سڤکی بریندار دبیت، لێ مەعسووم قۆرکماز ب گولەیەکێ کو ب ئەنییا سەرێ وی دکەڤیت ژییانا خوە ژدەست ددەت. گروپ ژ بوویەرێ ب گومان دبیت و دەست ب لێپرسینێ دکەت. د ناڤ گروپا کەتیە کەمینێ دا گەریلایەکێ پەکەکێ ب ناڤێ فەیز ئەسلان، ب کۆد ناڤێ سەلیم ھەیە. دەبانجا ڤی کەسی 30 میتران دووری جھێ کو مەعسووم کۆرماز لێ ھاتیە کوشتن هەیە. ب گۆتنەکا دی، دەما کو کەتیە کەمینێ، وی گولـلە بەردا مەعسووم قۆرکماز و دەبانجە هاڤێت جھێ بوویەرێ. ئەڤ رەوشە ژ لایێ گروپی ڤە ژ بۆ عەبدوللا ئۆجەلان ھاتە راگھاندن. لێ ئۆجەلان ل دەربارێ بوویەرێ دا تشتەکێ ناکەت. فەیز ئەسلان ژ لایێ ئۆجەلان ڤە دهێتە ئەرکدار کرن و دووڤ را ئەو دچیتە لبنانێ و ژ ور ژی وی دشینن ئیرانێ.

چما تاوانا کوشتنا مەعسووم قۆرکماز دا پال ساکک ساکک؟

ئانکو، مەعسووم قۆرکماز نە ژ لایێ دەولەتێ ڤە، ژ لایێ پەکەکێ ڤە ھاتە کوشتن و بوویەر ھاتە پەردەپۆشکرن. دەولەتا ترک جەنازێ مەعسووم قۆرکماز دگریت، ل دوڤ خوە را رادکێشیت، ل ھەر دەرێ دگێرینیت، و دووڤ را ژی جەنازێ ڤی قەهرەمانێ کورد دهاڤێژیتە نەوالا قەسابا سەر جھێ گلێشێ سێرتێ. مەعسووم قۆرکماز ئێدی ب بۆ ملکێ گەلێ کورد. د راستیێ دا، مەعسووم قۆرکماز نە ژ لایێ پەکەکێ ڤە بەلکو ژ لایێ گەلێ کورد ڤە وەکو قەھرەمان ھاتە راگهاندن. ئەو دەڤەرێن مەعسووم قۆرکماز لێ خەبتی ئانکو ئامەد، باتمان، سێرت و بۆتانێ ئەو وەکو قەھرەمان راگهاند. پەکەکە ژی بوویەرێ ڤەدشێریت. ھەر چەند ئاشکەرایە کو بوویەر چاوا پێک ھاتیە، راپۆرت و دەلیل ھەنە، ئۆجلان و پەکەکە ڤێ تاوانا مەزن یا دەرحەق مەعسووم کۆرماز دا هاتیە ئەنجام دایین ڤەدشێرن. پاشان ئۆجەلان، فەیز ئەسلان ئەرکدار دکەت و وی دشینیت رووسیایێ و ڤەشارتنا بوویەرێ بەلگەیێن گرنگن کو ئۆجەلان پلانسازێ ڤێ بوویەرێ بوویە. ژ بەر کو فەیز یلدرم  تەنێ 5 مەھا بەرا کو عەگید گولـلەباران بکەت ژ جەم عەبدوللا ئۆجەلان ھات بوو. ھەمان دەم ئەو کەسەکە کو پاسەوانێ عەبدوللا ئۆجەلان بوو ل لووبنانێ.  گەر عەبدوللا ئۆجەلان تاوانبار نەبوویا، دا وی چ پێدڤی ب پەردەپۆشکرنا ڤێ بوویەرێ هەبیت ؟

پەکەکێ ب سالان بوویەرا مەعسووم قۆرکماز ڤەشارتیە. پشتی سالێن 93یێ، ئۆجەلان بۆ جارا یەکێ گۆت کو دبیت عەگید ب  کۆمپلۆیەکێ ھاتبیتە شەھید کرن. لێ ب گشتی پەکەکە، ژ سالا 1986ێ ڤە، دەما کو مەعسووم قۆرکماز ھاتیە گولـلەباران کرن، ھەیا سالا 1998 ێ، واتە ماوێ 12 سالان، چاوانیا کوشتنا مەعسووم قۆرکماز ناکەتە د رۆژەڤێ دا. ل سەر ناڤێ مەعسووم قۆرکماز رانت ھاتە چێکرن، لێ سەدەمێن کووشتنا وی  ناهێنە پرسین. گاڤا کو شەمدین ساکک، ئەندامێ کۆمیتەیا ناڤەندی یا پەکەکێ، د ئادار 1998ێ دا ژ پەکەکێ ڤەقەتیای، وی دەمی پەکەکێ ل سەر پرسگرێکا مەعسووم قۆرکماز دەست ب شرۆڤێ کر. پەکەکێ ئیدیعا کر کو شەمدین ساکک مەعسووم قۆرکماز کوشتییە. لێبەلێ، 12 سال ل سەر بوویەرا فەرماندار عەگید دەرباس بوون، و د ڤی دەمی دا، شەمدین ساکک گەلەک جاران ھاتە جەم عەبدوللا ئۆجەلان و ھەر جارێ ئاپۆ شەمدین ب ئەرکێن ھەری بلند وەزیفەدار دکر و رێدکر وەلات. شەمدین ساکک وەکو جێگرێ ئۆجەلان ل سەر ھەموو قادا باکور ھاتە وەزیفەدار کرن. ھەیا دەما کو شەمدین ساکک ژ پەکەکێ ڤەقەتییای ژی، رۆژەکێ ب تنێ ژی ل سەر بوویەرا مەعسووم قۆرکماز پەکەکێ لێپرسین د گەل شەمدین ساکک دا نەکر و بۆ جارەکا ب تەنێ ژی ئەو ب ڤێ یەکێ نەهاتە تاوانبار کرن.

کێ بوویەر ڤەشارتییە بکوژ ئەوە

دەما کو ھەمی پارچە تێنە با ھەڤ، ئەڤ وێنە دەردکەڤیتە ھۆلێ. فەیز ئەسلان یەک ژ نێزیکێن ئۆجەلانە، مەعسووم قۆرکماز ئۆجەلان و پەکەکێ رەخنە دکەت و ئەو ل قادا شەری دا گەلەک خورت بوویە. ئەو ژ ھۆلێ ھاتیە راکرن. پیشتی شەمدین ساکک کو چوو ترکییێ سووچ ئاڤێتن سەر وی. ھەکە ئەڤ ئیددیعایا پەکەکێ راست بیت گەلۆ ئەو چ ویژدان و ئەخلاقە ئۆجەلان ھەیی کو ب سالایە کووژەرێ عەگید وەکو فەرماندارێ گشتی وەزیفەدار دکەت. ھەگەر تەعلیماتێن کوشتنا مەعسووم قۆرکماز ئۆجالان نە دابن، چما بکوژ ئاشکەرا نەکر، ئاشکەرا نەکرنا وان دەینن ئالیەکی، چما هندە خەلات کرن. پەکەکێ ھیچ ھەول نە دا کو بکوژێ مەعسووم قۆرکماز ئاشکەرا بکەت، کێ بکوژ ڤەشارتیە بکوژ ئەوە.

بوویەرا مەعسووم قۆرکماز راستیەکا گرنگا پەکەکێ نیشانی مە ددەت: پەکەکە ب مرنا چ خەباتکارێن خوە ئەلاقەدار نابەیت. ژ بۆ پەکەکێ تشتێ گرنگ ئەوە کو کا دێ کاریت لسەر مرنا وی کەسی پرۆپاگاندایێ بکەت یان ژی نە. مەعسووم قۆرکماز کەسەک کورد بوو، نەتەوەپەروەر و وەلاتپارێز بوو، گەلێ کورد حەز ژ وی دکر، ب سالان زارۆکێن ڤی گەلی وەکی عەگید دھاتنە چیا و ئەو وەکو نمۆنە ددیتن. پەکەکە ژ ڤێ مفا وەردگریت. لێ بوویەرا مەعسووم قۆرکماز ھەردەم بەرەڤاژیکری نیشانی گەلێ کورد دا.