ھەولدانێن ھێزێن گرێدایی پەکەکێ یێن شەنگالێ ژ بۆ رێگریکرنا ل رێکەفتنا د ناڤبەرا بەغدا و ھەڤلێرێ دا بەردەوامن. د هەولێن هەری داوی دا، پشتی دەمێ کو ژ وان را ھاتیە دان ئانکو 1ێ نیسانێ تەمام بوویی، ھێزێن پەکەکێ داخویانیەک بەلاڤکرن و دیار کرن کو ئەو دێ ل ھەرێما چلمێرا یا ل چیایێ شەنگالێ نۆبەتێ بگرن. ژ بەر ڤێ یەکێ فەوزا ل شەنگالێ بەردەوامە. ب راستی ل شەنگالێ چ قەومی؟
یێن ل دژی رێکەفتنا شەنگالێ دەردکەڤن : ئیران، ترکیا و پەکەکە نە
ھەر چەند پرسگرێکا شەنگالێ د چاپەمەنیێ دا نەهێتە خویا کرن ژی، لێ ئەو ب راستی پرسگرێکەکە کو ھەمی ھێزێن ب رۆژھلاتا ناڤین ڤە تێکلدارن نیقاشێ ل سەر دکەن. یا کو نھا ل شەنگالێ دقەومیت نە گرێدایی وێ یە یاکو پەکەکە دبێژیت، “خوەستەکا ئێزدییان ئەوە کو خوە ب خوە ب رێڤە ببەن”. پەیمانا شەنگال ژ بۆ رێگری کرن ژ “خەتا هیلالا شیعەیێن ئیرانێ و خەتا ترکیێ یا ل تەلەعفەر ھاتیە ئیمزا کرن. سەدەما ئەنجامدانا ڤێ رێکەفتنێ ئەوە کو رێگری ل ھەولدانێن پارڤەکرنا کوردستانێ د ناڤبەرا ئیران و ترکیا دا بھێتە کرن. ئانکو، رێگری کرنە ل پرۆژا ئیران و ترکیا یا ژ نووڤە دییارکرنا سنۆرێن کوردستانێ. یێن ل دژی ڤێ رێکەفتنێ دەردکەڤن ئەڤ ھێزەنە: ئیران، ترکیا و پەکەکە.
گەر ڤەکریتر بێژین، پرسگرێکا شەنگالێ نھا بەشەک ژ شەرێ ھەرێمی یە، قادەکە کو ھەر کەس دخوازیت ب دەست خوە بێخیت. ھەلوەستا سیاسی یا پەکەکێ ل شەنگالێ د شەرەکێ ھەرێمی دا ژ بۆ تالانکرنا شەنگالێ رێکێ ژ بۆی داگیرکەران ڤەدکەت و پرسگرێکێ کوورتر دکەت. ژ بەر ھەمی تایبەتمەندیێن خوە، پرسگرێکا شەنگال ژ بۆ کوردان بوویە مژارەکا گەلەک نازک و شکەستۆک.
داخویانیا پەکەکێ و ھەپەگێ کو دگۆتن د 1ێ نیسانا 2018ێ دا ھێزێن مە ژ شەنگالێ دەرکەتنە ژی خاپاندنەک بوو. پەکەکە ژ شەنگالێ دەرنەکەتیە. ئارمانجا پەکەکێ نە ئەوە کو خەلکێ شەنگالێ “خوە ب خوە ب رێڤە ببەن”. شەنگال راستە راست ژ لایێ سۆزدار ئاڤێستا، ئەندامێ کۆنسەیا سەرۆکاتیا گشتی یا پەکەکێ، و کۆمیتەیەکا تایبەت ڤە دهێتە رێڤەبرن. سازیا کو بریارا ل سەر شەنگالێ ددەت کەجەکە و پەکەکە یە. یێن کو ل سەر قەدەرا شەنگالێ د گەل بەغدا و ئیتیلاعاتا ئیرانێ دا ھەڤدیتن چێکرین نە خەلکێ شەنگالێ نە. یێن کو د گەل سەرۆکێن حەشدا شەعبی دا ژی ھەڤدیتن کرین نە ژ شەنگالێ بوون. پەکەکە د بن فەرزکرنا کو ئەز خوەدییێ شەنگالێ مە و ئەز دێ برێڤە بەم، پر ب چاڤ سۆری تەڤدگەریت. راستیا وێ یەکێ کو چەند مالباتێن ل شەنگالێ ل دۆرا پەکەکێ کۆم بوونە ل دەڤەرا چلمێرا یا چیایێ شەنگالێ بجیھ بوونە تەنێ ژ بۆ هندێ یە کو ئیستیفزازکرنەکا نوو ئاڤا بکەن. پەکەکە ژ ڤێ روونشتنێ چ ھێڤی دکەت؟ بێ گومان، پەکەکە ل بەندێ یە کو خوین بهێتە رژاندن و د ناڤا پەڤچوونێ دا چەند ئێزدی بمرن، و ئەو بێژیتە هەموو جیھانێ “بنێرن ئێزدییێن بەلەنگاز دکوژن” و ل سەر ڤێ چەندێ رانتا سییاسی بکەت. ب کورتاسی، ئەو ھێڤی دکەت کو ژ ئێش و مرنا ئێزدییان رانتا سیاسی بئافرینیت.
د جڤینێن ڤەشارتی یێن کو ل شەنگالێ تێنە ئەنجامدان دا، هیچ نیقاشەک ل سەر خەلکێ شەنگالێ ناهێتە کرن
ھەر چەند درووشما “مە شەنگال خلاس کر، ئەم دێ برێڤە بەین، مە ل بەر خوە دا ئەم دێ مەشینین” وەکو درووشمەکا خوەش بهێتە گوھێ مرۆڤی ژی، ئەو د جەوھەرێ خوە دا ژەھرە. ژ بەر کو کەس ل دژی دەستھلاتداریا شەنگالێ کو د دەستێ شەنگالییان دا بیت، نینە. دژبەری ئەڤەیە کو پەکەکە د خوازیت ب ھەبوونا خوە شەنگالێ بکەتە قادا شەری. پەکەکە شەنگالێ وەکو وارگەھا خوە بکارتینیت و ھەمان دەم، وەکو دارکەکێ دەست خوە دا دگریت.
ئەڤە راستیەکا دیارە کو تەنێ سەدەما مانا پەکەکێ ل شەنگالێ ئەوە رانتا ھەرێمێ دەست خوە بێخیت. پشتی ئێرشێن داعشێ د 2014ێ دا، پەکەکێ خوە وەکی ئالتەرناتیفا باشوورێ کوردستانێ دانا پێش و ھەول دا کو د گەل ئیراقێ دا پەیوەندیێن ستراتەژیک پێشڤە ببەت. شاندنا ھێزێن لەشکەری ژ بۆ دەڤەرێن وەکی کەرکووکێ ژ لایێ پەکەکێ ڤە ژ بۆ ڤێ یەکێ بوو کو ھەکە ڤالاھی چێبوون خوە ل ھەرێمێ بجیهـ بکەت. پەکەکێ ئەڤ یەکە ھەیا رادەیەکێ ب ھەڤکاریا د گەل ئیران و دەولەتا ئیراقێ دا کر. لێ بەلێ، ئارمانجا داوین یا پەکەکێ ئەو بوو کو ب فەرمی بەشداری ئۆپەراسیۆنا مووسلێ ببیت و پشکەک ژ فەرمیبوونێ ژ پێڤاژۆیێ بستینیت، و پتر دەرفەتێن سیاسی و لەشکەری دەست خوە بێخیت. ھێڤیا پەکەکێ ئەو بوو کو نە ب ناڤێ ھەپەگێ بیت ژی، لێ ب ناڤێ ھێزێن یەبەشێ تەڤلی ڤێ ئۆپەراسیۆنێ ببیت. ئەڤ یەک چێنەبوو. لێ بەلێ، تەکۆشینا پەکەکێ، کو ل ئیراقێ ببیتە فەرمی و ب پێ ل سەردانان و داخستنا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ژ بۆی خوە جیھەکێ چێکەت، ب دوماهی نەهاتینە. ئانکو، پەکەکە ب خەباتا خوە یا ل ئیراقێ ئارمانج دکەت کو حوکومەتا ھەرێما کوردستانێ پاشڤە پاڤێژیت و خوە دانیتە شوونا وێ. تشتێ ل شەنگالێ دقەومیت ژی ئەڤەیە.
د جڤینا ئەبو فەداک و نوونەرێن کەجەکێ دا چ بریار ھاتنە دان؟
پەکەکە نابێژیت بلا ئارتێشا ئیراقێ نەهێتە شەنگالێ. پەکەکە دبێژیت بلا پێشمەرگە نەهێتە شەنگالێد مژارا شەنگالێ دا، پەکەکێ چ جاران ل گەل حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ و ھێزێن پێشمەرگە دا پەیوەندی چێنەکرینە. گۆتنا رێڤەبەرا پەکەکێ بەسێ ھۆزاتێ د 27ێ تیرمەھا 2019ێ دا دەما گۆتی: “شەنگال پارچەیەک ژ ئیراقێ یە” روویێ ڤێ رەوشێ ب زەلالی ئاشکەرا کربوو. گەر پەکەکێ گۆتبا “بلا شەنگال پارێزگەھەکا سەر ب حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ڤە بیت و دڤێت ئەو ئۆتۆنۆمی بیت”. نها پرسگرێکا شەنگالێ چارەسەر ببایە. گەر پەکەکە ل شوونا ئیران و حەشدا شەعبی د گەل حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ دا ھەڤدیتن کربان، دا کورد ڤێ پرسگرێکێ د ناڤ خوە دا چارەسەر کەن. لێ بەلێ، پەکەکێ هەموو پێڤاژۆ ب ھەڤالبەندیا حەشدا شەعبی پلانسازی کر. ئەم دزانین کو د 13ێ شوباتێ دا، سەرئەرکانێ حەشدا شەعبی، ئەبو فەداک، ل شەنگالێ د گەل سێ کەسێن ژ کۆمیتەیا دیپلۆماسیا پەکەکێ-کەجەکێ جڤین سازکربوو. ئیرانێ ژ بۆ شەنگالێ دەستور دا سێ رێخستنا: سەرۆکێ عەسایب ئەهل ئەلحەق قەیس خەعەل، رێخستنا بەدر و رێڤبەرێ پەکەکێ جەمیل بایک. ئەڤ سێ کەسە پێڤاژۆیا شەنگالێ ب ھەڤرا برێڤە دبەن.
مرنا سڤیلان ل شەنگالێ دبیتە مادەیێ پرۆپاگاندایا پەکەکێ
ئەڤ هەڤپەیمانیە ھەول ددەت کو ب بەردەوامی زەختێ ل سەر دەولەتا ئیراقێ و ھێزێن بیانی یێن کو نە د بن کۆنترۆلا ئیرانێ دا نە، دروست بکەت. ل شەنگالێ، ژنێن کو پانکارت بلند کری و کومەک لایەنگرێن پەکەکێ تەنێ وەکی دیکۆر تێنە بکار ئانین. روونشتنا چلمێرا ژی دوماهیک کارتا د دەستێ پەکەکێ دایە. پەکەکە باش دزایت کو هیچ کەسەک ل شەنگالێ شەری ناخوازیت. پەکەکە دخازیت قەرەبۆیان وەرگریت. د ڤان قەرەبۆیان دا ئارمانجا پەکەکێ نە ئەوە کو، ژ بۆ ئێزیدیان رێ، ئاڤ و خواندن و ڤەگەریانا ل سەر مال و ملکێ خوە دابین بکەت. ژ بۆ پەکەکێ، زێدە کرنا مووچە، ب دەست خستنا چەکا، ھێسانیا چوون و ھاتنێ و مانا گومرکا گرنگە. لێ، مەترسییا کو پەکەکە ل قونتارا چیایێ شەنگالێ شەری بکەت ژی ھەردەم زندی یە. لێ ژ بەر کو نکارن ژ نیشکەکێ ڤە شەری راگەهینن، پێدڤی ب چیرۆکەکا کلاسیکی یا ب ئێش و ئازار ھەیە. وەکو جارەکێ ھاکان فیدان دگۆت: “ئەم دێ ژ سووریێ چەند مۆشەکا ئاڤێژینە ترکیا و دێ هەجەتا شەری دروست بیت” پەکەکە ژی ب دل و جان دخوازیت چەند سڤیلێن ئێزیدی د پەڤچوونەکێ دا بهێنە کوشتن یان بریندار کرن دا کو ژ بۆ پەکەکێ بەهانەیا مانا شەنگالێ چێببیت و ب سالا ل سەر ڤێ چەندێ پرۆپاگاندایا رەش دژی ھێزێن یاسایی یێن ھەرێما کوردستانێ، بکەت.
کارتا پەکەکێ ژ بۆ شەنگالێ یەپەگە یە
ل ڤێرە، پێنگاڤا ھەری خەتەر و خراب یا پەکەکێ ژ بۆ پرسگرێکا شەنگالێ بەشدارکرنا رێڤەبەرییا رۆژئاڤا و یەپەگێ یە. پەکەکە دزانیت کو شەر کرن ل دژی حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ و ئیراقێ دێ ژ بۆی وێ گەلەک خراب بیت. ژبەر ڤێ یەکێ دخوازیت د ناڤ جڤاکا ناڤنەتەوەیی دا ناڤوودەنگێن یەپەگێ بکار بینیت و د گەل یەپەگێ دا پێنگاڤەکێ ل شەنگالێ باڤێژیت. ئەڤە یەک ژ وان سەدەمێن سەرەکی یە کو پەکەکە دخوازیت رێگریێ ل یەکیتیا ئەنەکەسێ و پەیەنەدێ ژی بکرت. ژ بەر کو پەکەکە پلان دکەت کو د دەم و مەرجێ گونجاو دا یەپەگێ د پەڤچوونەکا ل دژی ھەرێما کوردستانێ دا بکار بینیت.
د ڤێ خالێ دا، پێدڤیە کو مرۆڤ پرسگرێکا یەکیتیا نەتەوەیی، کو حەسرەتا مەزنا کوردانە، چارەسەر بکەت. ئاخفتنا جەمیل بایک ل سەر ئەکرانێن ستێرک تیڤی و ئاشکەرا کرنا دانووستاندنێن د ناڤبەرا پارتی و پەکەکێ دا کو ب ناڤبەینکاریا ھندەک دۆستان دهێنە ئەنجامدان، وەکو پووچکرنا پێڤاژۆیا دییالۆگێ دهێتە دیتن. پەکەکێ هیچ پەیوەندیەک ب یەکیتیا نەتەوی نینە. ژ لایێ پەکەکێ ڤە ناسکرنا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ دهێتە واتەیا ب داویبوونا خەونا پەکەکێ یا بجھبوونا ل ئیراقێ. ھەمان دەم دهێتە واتەیا ب داوی بوونا قەرەبۆیێن وێ ب ھاریکارییا ئیرانێ کو ژ شیعەیێن ئیراقێ دهێنە ستاندن. گەر پەکەکێ یەکیتیا نەتەوەیی خواستبا، ئەو مل ب ملێ حەشدا شەعبی و د بن ئالایێ حەشدا شەعبی دا، کو سۆند خواربوون ھەرێما کوردستانێ وێران بکەن نەد بوو. حەتا کو پەکەکە ژ حەشدا شەعبی مووچە وەربگریت خەیالە کو د گەل پێشمەرگە یەکتییا نەتەوەیی چێبکەت.
خیانەتە کو شەنگال ببیتە مژارا رانتێ
مخابن، پرسگرێکا شەنگال مژارا گەلەک نەرینی و یاریێن د ناڤا ھەڤدایە لەورا ژی گۆتارەک تێرا وێ ناکەت. ژ بۆ پەکەکێ کێشە نە رۆندکێن چاڤێن گەلێ شەنگالێ نە، ئەو دخوازن ڤان رۆندکان بکەنە بنگەھ ژ بۆ رانتا خوە. خییانەتا ھەرێ مەزن ژی ئەوە کو مژارەکا وەکو مژارا شەنگال ژ لایێ نەتەوی، ئۆلی و قەومی دا مرۆڤ بکەتە مژارا بەرژەوەندی یێن حیزبی و رانتێ. گەلێ ئێزدی کرنە مژارا بازاری ل گەل ئیراقێ و مەحکووم کرنا ئێزدیا کو د بن ئالایێ ئیراقێ دا بژین، خیانەتا ھەری مەزنە.
