پشتی شەھادەتا 5 پێشمەرگەیێن کوردستانێ ل مەتینا، ئەم بەندێ بووین کو رێڤەبەرێ پەکەکێ مراد قەرەیلان داخویانی بدەت. ژ بەر کو قەرەیلان فەرماندارێ گشتی یێ باسکێ لەشکەری یێ پەکەکێ، ناڤەندا پاراستنا گەلە. 6 پێشمەرگەیێن کو د ھەفتەیا بووری دا شەھید بووی، ب فەرمانا قەرەیلان ھاتبوون شەھید کرن. کەسێ کو د پلەیا یەکێ دا بەرپرسێ پێشمەرگەیێن شەهید بووی مراد قەرەیلانە. لێ قەرەیلان د ئاخافتنا خوە دا تشتێن کو بەرێ گۆتبوو دیسا دوبارە کرن. ئەو گەلەک ئاخفت لێ تشتەک ژی نەگۆت. وی جەنبازی ب پەیڤان کر.
د ئاخافتنا قەرەیلان دا، بنگەھەکێ ھەوا گەفکرنێ ھەبوو وەکی “گەر ھوون وەکی کو ئەم دبێژین نەکەن، ئەم دێ لێدانا پێشمەرگە بەردەوام کەین”، ژ بەر کو وی شەھادەتا 6 پێشمەرگا ب زەلالی شیرۆڤە نەکر بوویەر ب سیاسەتەکا پۆپوولیستی و ئاخافتنێن ھەستیار ڤەشارت. لێ دگەل ڤانا، د ئاخافتنا قەرەیلان دا ژی دانپێدانەکا گرنگ ھەبوو. گەر ئەم رێزکێن ئاخافتنا قەرەیلان پێکڤە لێکۆلین بکەین، ئەم دکارین ھەم دانپێدانێ، ھەم پۆپوولیزما وی و ھەم ژی ڤێ یەکێ کو وێ دخواست ل گۆری کەشوهەوایێ گرسەیێ شەربەتێ بەلاڤ بکەت، ئاشکەرا بکەین.
پێشنیارا ترکیێ ژ بۆی پەکەکێ چ بوو؟
د ئاخافتنا خوە دا قەرەیلان بێ کو تاریخێ دیار بکەت گۆت مە ھەڤدیتنەک د گەل شاندەکێ ترکیا کرییە. قەرەیلان گۆت، “چەند مەھ بەرێ، ب رێکا شاندەیەکێ پێکهاتی ژ ھندەک دۆستان، دەولەتا ترک، تەییب ئەردۆگان ب خوە، ژ بۆ مە خەبەر شاند. وی چ گۆت، “ھوون ل باکورێ کوردستانێ ئاگربەستێ راگەهینن، لێ ھوون ل پارچەیێن دی یێن کوردستانێ چ بکەن ژی، ئەم دەستوەردانێ تێدا ناکەین.” گەلەک دەزگەھێن مەدیایی، تایبەتی رووداو، ئەو وەکو مانشێت د نووچەیێن خوە دا دیار کر و وەکی بوویەرەکا مەزن رۆمال کر. لێبەلێ، ئەڤ بوویەرە ژخوە دھاتە زانین.
پەکەکێ د 25ێ شوباتێ دا راگھاند کو ئەو ب رێیا رۆژنامەڤانێ خوە دۆغان چەتین د گەل ترکیێ دا ھەڤدیتنێ دکەت. دۆغان چەتین یەک ژ کادرێن سەرەکی یە کو باوەریا پەکەکێ پێ دهێت. ئەو کەسەکە کو راستەراست ب فەرمانا جەمیل بایک و موستەفا قاراسو، کار دکەت. وی ب تەعلیماتێن رێخستنا خوە گۆتارەک نڤیساند و راگھاند کو “ترکیا و وەلاتەکێ ناتۆیێ د گەل پەکەکێ دا د ناڤا دانووستاندنان دا بوون”. ھەر وھا کادرێ پەکەکێ یێ ب ناڤێ چەتین دیار کر کو ترکیا د جڤینێ دا گۆتیە کو “ترکیا ھێزەکا دارایی یا ووسا ھەیە کو دشێت 100 سالان ژی پێ شەرێ پەکەکێ بکەت” و گەف ل پەکەکێ کرنە. پاشێ رێڤەبەرێن پەکەکێ داخویانیێن ئاشکەرا دان و پشتگریا نووچەیا دۆگان چەتین کر.
قەرەیلان راستیێ دبێژیت یان ژی چەتین دۆخان؟
تشتێن قەرەیلان و چەتین دبێژن ژ ھەڤ جوودا نە. یەک تەرەف ژ وان راستیێ نابێژیت. ژ بەر کو ئەو دزانن دەولەتا ترک نا رابیت گۆتنێن خوە ئاشکەرا بکەت. ژ بەر ڤێ سەدەمێ، پەکەکە دێ ھەر جارێ ڤێ جڤینێ ب رەنگەکێ جودا ڤەگێریت و کەتە مژارا چاپەمەنیێ. لێ تشتێ دهێتە فام کرن ئەوە کو ھەڤدیتنەک چێبوویە. یا راستتر، “ما پشتی سالا 1999ێ حەتا نها ھەڤدیتنێن دەولەتا ترک و پەکەکێ قەد راوەستیانە؟”. بێ گومان نەخێر. ھەڤدیتنا پەکەکێ و دەولەتا ترک ھەر دەم ھەیە. ب رێیا ئۆجالان، ب رێیا پارێزەران، ب رێیا پارلەمەنتەران، ل سەر ئەورووپا ھەر دەم ھەڤدیتن بەردەوام بوونە. میناک، دەما کو عەفرین ژ لایێ ترکیا ڤە ھاتیە داگیرکرن، قەرەیلان گۆت، “رووسیا و ترکیا شاندەک شاندییە ئیمرالیێ، ژ بۆ ئەم عەفرینێ بەردەین زەختەکا مەزن ل سەر رێبەرێ مە دکەن، ئەم دێ د رۆژێن بهێت دا ژ بۆ رایا گشتی ڤەبێژین.” لێ حەتا نها ژی نەھاتیە ئاشکەرا کرن. ژ بەر ڤێ یەکێ ھەر دەم ھەڤدیتنێن پەکەکێ و دەولەتا ترک ھەنە.
ما مەعقوولە کو ترکیا گۆتبیتە پەکەکێ “ھوون ل ترکیا ئاگربەستێ پێک بینن، ھوون ل پارچەیێن دی چ دکەن، بکەن”؟ بێ گومان ئەڤە نە تشتەکی مەعقوولە.
ما ژ 2016ێ ڤە پەکەکێ چ چالاکی کرنە کو زەختەک ل ترکیا کربیت؟
بەریا ھەر تشتی، ما ل ترکیێ ئاگر ھەیە دا کو ئاگربەست ھەبیت؟ پەکەکە ل باکورێ کوردستانێ چالەکیەکا کو دەولەتێ پێ بێزار ببیت ناکەت. ئەڤە نە تشتەکێ نوویە. ژ سالا 2017ێ و هێرڤە ب ڤی رەنگی یە. پەکەکێ باکورێ کوردستانێ ڤالا کریە. ئۆجەلان و ھاکان فیدان د 2013ێ دا ل سەر ڤێ مژارێ رێکەفتینە. دەما کو ئێرشا داعشێ ل سەر کۆبانی پێک ھاتی، میتێ ب ئۆتۆبیسان گەریلا ژ ئامەد، گارزان و بۆتان هەلگرتن و ئەو ئانینە بەر سنۆرێ کۆبانی، دانان. ئۆتۆبیسەکا گەریلایا ژ ئامەدێ، ب چەک و جل و بەرگ، دگەل فەرماندارێ وێ (گەلھاد) راکرن ل رێکێ دا ژی بێھنڤەدانەک ژ بۆ خوارنێ دا و ئەو ئانین سەر سنۆرێ کۆبانی. وی دەمی شەر ژ باکورێ کوردستانێ ھاتە دەرخستن. کێمەک گەریلایێن ل باکور مای د شەرێ خەندەکان دا ھاتنە تەسفیە کرن. ژ وی دەمی ڤە، گەریلا ل باکور یەک چالاکی ئەنجام نەدایە. د دەما کۆدەتایا 15ێ تیرمەھێ دا، دەما کو ترکیا د ھوندورێ خوە دا بەلاڤ د بوو، دیسا پەکەکێ یەک چالاکی ل سەر دوژمنی نەکر. عەبدوللا ئۆجەلان و رێخستنا وی 15ێ تیرمەهێ ل دۆر ئاکەپێ کۆم بوو نەهێلا دەولەت تێک بچیت. ئەڤجا قەرەیلان بەحسا چ ئاگربەستا بێی ئاگر دکەت.
نها ترکیا د وارێ ئابۆری، سیاسی و دیپلۆماتیک دا د رەوشا خوەیا ھەری خراب دایە، پەکەکێ ل ترکیا یان ل باکورێ کوردستانێ یەک چالاکی کو دەولەتێ بھەژینیت نە کر و ناکەت ژی. پەکەکێ و ترکیا ب زانابوون شەر دەرباسی ئاخا باشوورێ کوردستانێ کرییە.
ئەز دپرسم گەلۆ ب راستی پەکەکە و ترکیا د ڤێ مژارێ دا رێککەفتینە؟ یان گۆتنا مراد قەرەیلان یا “وان ل باکور ئاگربەست ژ مە خواستن” دانپێدانەکا دییە؟ چما پەکەکە ل باکور شەری ناکەت؟ چما دبێژیت کو ئەم باشوورێ کوردستانێ دپارێزین، لێ چما ئەو ل دژی داگیرکەریا ترک ل باکورێ کوردستانێ چالاکییێن لەشکەری ناکەت؟ مراد قەرەیلان د ئاخفتنا خوە دا، دبێژیت کو ئەو ب تەکتیکێن مەزن یێن نوو ھەر گاڤ ل بەر خوە ددەت و دژمن نکاریت گاڤێ پێشدا پاڤێژیت. باشە، بۆچی ئەو ناچیت و وان تاکتیکێن “نوو” ل گابار، جوودی، ئاندۆک و ھەرەکۆلێ نا جەربینیت؟
پەکەکێ تێکەلییەکا چاوا د گەل ھێزا ترکیا ل شێلادزێ و کانیماسێ ھەیە؟
گەر بەرخوەدانەکا ووسا ھەیە، بۆچی ل چیایێن باکورێ کوردستانێ دەنگێ فیشەکەکێ ژی ناھێت؟ قەرەیلان د ئاخافتنا خوەیا کو د 1ێ گولانێ دا ل ANFێ دا ھاتیە وەشاندن دا دگۆت کو ئێریشا ل دژی بنگەهێ ترکیا ل شێلادزێ، ئێریشەکا ھشیارییێ بوو.
قەرەیلان گۆت، “ژ بەر ڤێ یەکێ، ئەو ھشیارییەک بوو کو ئەڤ ھێزێن داگیرکەران، یێن کو بەرێ ل باشوور بجیھ بوونە، حەرەکەتێ نەکەن و نەکەڤنە ناڤا ڤی شەری دا. گەر ئەڤ ھێزە تەڤلی شەری ببن، ئەو دێ ل ھەر دەڤەرەکێ بنە ئارمانجا ھێزێن مە. ئەڤ شییانە مە ھەنە. ئەم باوەر دکەین کو دێ ئەڤ پەیامە گەهیتە جیھێ پێوەندیدار.”قەرەیلان، پەیامەک ژ بۆ ھێزێن ترک یێن داگیرکەرێن ل باشوورێ کوردستانێ شاند. دییار بو کو پەکەکێ ل باشوورێ کوردستانێ د گەل ھێزا ترک دا د ناڤا پەیوەندییان دایە. ئانکو پەکەکێ ل گەل ھێزا ترکیا ل شێلادزێ پەیمانا ئێریش نەکرنێ ئیمزا کرییە. ل ھەڤ دو نادەن.
قەرەیلان د ناڤا پەیڤێن خوە دا دانپیدان کر؟
گاڤا کو تێکلیەک ووسا کوور د ناڤبەرا پەکەکێ و دەولەتا ترک دا ھەیە ژی، یێن کو شیرۆڤەیەکا بچووک ژی دکەن دبێژن، “ھاتنا پێشمەرگەیان بۆ قادێ ژ بۆ خزمەتا دەولەتا ترکە.” دەما کو تێکلیەکا پەکەکێ یا ب ڤی رەنگی یا بگومان د گەل دەولەتا ترک هەبیت، لێ ئەو ھەر کەسەکێ وەکی ئاژانێ ترکیا و خزمەتکارێ ترکان، دەستنشان دکەت و ستێرکێ بەرووڤاژی دکەت.
“شەرێ” د ناڤبەرا پەکەکێ و ترکیێ دا ل باشوورێ کوردستانێ گھشتیە خالەکا ووسا کو شەرەکێ هیچ لایەنەک خسارەت نابیت. ترکیا ب گۆتنا کو ئەو ل دژی پەکەکێ شەری دکەت خاکا خوە مەزن دکەت، پەکەکە ژی د بن ناڤێ “ئەز دژی داگیرکەرییێ شەری دکەم” گرسەیا خوە مەزن دکەت و ل باشوور خوە ماییندە دکەت. گاڤا کو ھەمی پارچە دهێنە رەخ یەک ڤە، مرۆڤ ب زەلالی دبینیت کو ترکیا و پەکەکە نە دوژمنێن ھەڤدونە.
گەر وەکی قەرەیلان دبێژیت، ترکان “ل باکور ئاگربەست ژ پەکەکێ خواست بیت”، ووسا دیار دبیت کو پەکەکێ ئەو قەبوول کریە. ژ بەر کو ل باکور شەر نینە و شەرێ ل باشوور تەنێ زرارێ ددەتە باشوورێ کوردستانێ.
تێگەھا “هەرێمێن گەریلا” د فەرھەنگا پەکەکێ دا
قەرەیلان د ناڤا پەیڤێن خوە دا دبێژیت، “وان د سالا 1995ێ دا ب پەیمانەکێ ئەڤ دەڤەرە دانە مە، و د 2013ێ دا، مە گەریلا ژ باکور ڤەکێشان، مە ئەو ئانینە ڤێرە. کاک مەسعوود ڤێ یەکێ دزانیت، وی دەمی چما وی دەنگێ خوە نەکر؟” لێ ژ وی دەمی و هێرڤە گەلەک ئاڤ د بن پرێ را دەرباس بوویە.
یێ پەیمانا 1995ێ ژ ناڤ بری پەکەک بوو. پشتی 2000ێ، پەکەکێ ب قادا خەباتا خوە ڤە ئەلاقەدار، قەبوول کر کو تەنێ خەباتا سیاسی یا یاسایی ل باشوور بمەشینیت. لێ نھا پەکەکە ھەول ددەت کو ب ھەڤکاریا حەشدا شەعبی و ئیرانێ ھەرێما کوردستانێ دۆرپێچ بکەت. ل گەلەک دەڤەران شەرڤانێن خوە وەکو لەشکەرێن حەشدا شەعبی ب ناڤ دکەت و ب جیھ دبیت. ل گەل ھێزێن داگیرکەر دژی حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ خەباتەکا نەیارانە دمەشینیت.
حکوومەتا هەرێما کوردستانێ و سەرۆکوەزیرێ وێ راستەراست ئارمانج دکەن، مرۆڤان دگرن، سێدارە ددەن، دکەڤنە ناڤ سیاسەتا ناڤخوەیی یا ھەرێما کوردستانێ، کادرێن خوە دشینن و د بن ناڤێ گەل دا نڤیسگەھێن پەدەکێ ل سلێمانیێ دشەوتینن. دژی پەدەکێ خۆپێشاندانان دکەن. پاشێ ئەو دبێژیت ئەم بەرێ ل ڤێرە بووین، ئەڤە وارێ مەیە.
پەکەکە ژ چ کۆلۆنیالیست و داگیرکەران داخوازا ئاخێ ناکەت، تەنێ ژ ھەرێما کوردستانێ داخواز دکەت
پەکەکە، جەمل باییک و مراد قەرەیلان، ژ هیچ وەلاتەکی داخوازا ئاخێ ناکەن، لێبەلێ ب رحەتی دبێژن کو پارچەیەک ئاخا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ یا مەیە. پەکەکەیا کو ب تێگەهێن ترکبوون و ئیرانی بوونێ دخازیت ل گەل سیستەمێن کۆلۆنیالیزمێ دا پێک بهێت، لێ قەت نافکریت کو ل گەل حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ پێک بهێت. لەورا ئەم دبێژین چیایێن ھەرێما کوردستانێ د بن داگیرکرنا ھێزێن چەکدارێن ترک و پەکەکێ دا نە.
ئەو دبێژیت پێشمەرگەیێن رۆژ نکارن بهێنە قامشلۆ، لێ دبێژیت کا ئەم ب چەکێن خوە دەستێن خوە بھەژینین و بهێینە ناڤەندا دوھۆکێ دا. ئەو پێشمەرگە شەھید دکەت، لێ مینا کو پێشمەرگە ل چیایێ ئاگری یان ژی دێرسمێ ئێرشی وی دکەت، قیامەتێ رادکەت. د ھۆلێ دا چ براکوژی نینە. گاڤا کو دو ئالی ئێریشی ھەڤ دکەن د بیتە براکوژی. نووکە ئێرشەکا پەکەکێ ھەیە. پەکەکە یا شەرێ براکوژیێ د زخزخینیت.
پارلامەنتەر رێڤنگ ھرۆری، کو گوندێ وی د بن ئێرشێن داگیرکەران دایە، پر باش گۆت، “داگیرکرنا بەشەک ژ ئاخا ھەرێما کوردستانێ داگیرکەری یە؛ چ دەولەتا ترک بیت چ پەکەکە بیت قەد فەرق ناکەت.” تەڤاھیا ئاخافتنا قەرەیلان ژ بۆ ڤەشارتنا ڤێ تەڤگەرا داگیرکرنا دو ئالی یا (پەکەکێ و ترکا) ل سەر خاکا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ بوو.
