نڤیسکار و سیاسەتمەدارێ کوردێ ناڤدار سەربەست فەرحان سندی ژ بۆ ئیندیپێندتا ترکی ل سەر زێدەبوونا ئێریشێن داعشێ و پەیوەندیێن ب رابردوو ڤە شرۆڤە کر. ئەم هەموو نڤیسینێ بەلاڤ دکەین.
ئێریشێن ل دژی پێشمەرگەیان، ھێزێن وەکیلێن ئیرانێ، پەکەکە و یەک ژ وەلاتێن ھەرێمێ د ئەنجاما هاریکاریەکا ڤەکری یا ژ بۆ داعشێ، پێک ھاتییە. ئەو هەڤپەیمانییا کو پشتی ریفراندۆما 2017ێ وەکری کو پێشمەرگە ژ کەرکووکێ دەرکەڤیت ژ کێ پێک دھات، سەناریۆیێن کو ئیرۆ ب ئارمانجا کو نەهێلن پێشمەرگە ڤەگەریتە کەرکووک و ناڤچەیێن دی یێن ناکۆکی ل سەر، لیستکا ھەمان هەڤپەیمانیێ یە.
ب پشتەڤانیا ئاسمانی یا ھەڤپەیمانیا ناڤدەولەتی، ئارتێشا ئیراقێ و حەشدا شەعبی د مەھا دەرباس بوویی دا زنجیرە ئۆپەراسیۆنێن ب ناڤێ “برووسک” ل سێکوچکا بەغدا، دییالا، سەلەحەددین و ل چیایێ حەمرین، چیایێ مەخوول ئانکو دەڤەرەکا 200 کم ب خوە ڤە دگریت پێک ئینان.
وەسا خویا دکەت کو ل ڤێرە درب ل داعشێ ھاتیە دان، لێ ژ بەر کو لگەل ھێزێن پێشمەرگە دا نە ھەماھەنگن، تەرۆریستێن کو ژ وان دەڤەران درەڤن، ل سەر ناڤچەیێن پێشمەرگە کۆم دبن و ئێرشان ل وێرێ ئەنجام ددەن. رەخنەیا بەرپرسێن ھەرێما کوردستانێ ل ئیراقێ د دەربارێ “نەبوونا ھەماھەنگیێ” ئالییەکێ خوەیێ وەھا حەق ھەیە.
گاڤا کو داعش نەکاریت خوە ل چیایێ حەمرینێ راگریت، دێ بەرێ خوە دەتە باکور، واتە ناڤچەیێن کوردان، وەکی خانەقین، جەلەولا، کەلار و کفری. دەما ل باکورێ سەلاحەدین ئاسێ دبیت، ئەو بەر ب رووبارێ زاپ و دیجلەیێ یێ د مەخموورێ را دەرباس دبیت ڤە ڤەدکێشیت.
د تەباخا 2014ێ دا ژی رەوشەک ب ڤی رەنگی چێببوو، لێ وی دەمی رێخستنا داعشێ ل وێ دەڤەرێ نە ب رەڤینێ، ب گرتنێ پێشڤە د چوو. نھا ژ وان دەڤەران درەڤن لەوما ژی ئێریشی کوردان دکەن. ئەڤە ب چ رامان دهێت؟ حەشدا شەعبی و ئارتێشا ئیراقێ لگەل ھێزێن پێشمەرگە دا تەڤناگەرن لەورا ژی دبنە سەدەم کو مەترسی دەرباسی ئالیێ پێشمەرگەیان ببیت.
ب تەخمینا من پشتی شەهیدبوونا 6 پێشمەرگەیان، پشتی پەیوەندیا تەلەفۆنی یا مەسروور بارزانی و مستەفا کازمی، 10 پێشمەرگەیێن دی ل مەخموورێ شەھید بوون و سەرۆکوەزیر ژی ب لەز و بەز چوو ئەنیا مەخموورێ. تام ھەرێما کو ئەم بەحسا وێ دکەین.
ئەڤ گەشەدان نیشانی مە د دەت کو کازمی نە د ناڤا ڤێ پیلانگێریێ دایە. بەرۆڤاژی ڤێ ل دژی کازمی ژی پیلانگێری دهێتە سازکرن.
د دەما کو ل دژی پێشمەرگەیان ئێریش پێک تێن و 22 پێشمەرگە شەھید دبن، مەدیایا پەکەکێ پرۆپاگاندایا “رەوانەکرنا پێشمەرگە بەر ب ھەرێمێن گەریلا ڤە ھەیە” دکەت. نە تەنێ ئەڤە، ھەمان دەم نووچەیێن ئاسپاراگاس “نووچەیێن درەو” ل سەر سەروەتا بارزانی چێدکەت. نە بەسە، د مانشەتێن رۆژنامەیێن خوە دا درەوان رێز دکەن.
مەدیایا پەکەکێ نکاری لەزا خوە راگرن، کەسێن ب ناڤونیشانێن گران یێن وەک پسپۆرێ رۆژھلاتا ناڤین ئانین سەر تەلەڤزیۆنێ و ئەو بوویەرێن ل سەر سینۆرێ بیلارووس-پۆلۆنیا روودایی ژی ب عەجێبی ئانین ب “سەروەتا” بارزانی ڤە گرێدان.
ل ئالیێ دی ئیران و نوونەرێن وێ حەشدا شەعبی ئیدیعایا کو بارەگەھەکێ ئیسرایلێ د ناڤا ھەرێما کوردستانێ دا ھەیە و ئاژانێن مۆسادێ “دەزگەهێ ئیستیخباراتا ئیسرائیلێ” ل وێرێ دمینن ب بەرداوامی ئانی رۆژەڤێ. گەر ئەم بینین بیرا خوە کو چەند جاران ئێرشێن مووشەکی ل سەر ھەولێرێ کرنە.
د کێلەکا ڤان دا، بەردەڤکێن رێخستنا کو ب ناڤێ ئەنیا ترکمانێن ئیراقێ ھاتبوو دامەزراندن، لێ تەنێ ژ بۆ پێشیگرتنا ڤەگەراندنا کوردان بۆ وارێن خوە نە ژ بۆ مافێن ترکمەنێن ل ھەرێمێ، سیاسەتەکێ پێشتێخن، د مەدیایا ترکییێ دا ئۆپەراسیۆنەکا تێگەھشتنێ ب توندی ل دژی پێشمەرگە دمەشینن.
ڤان کەسان مەسەلە گھاندنە ئاستەکێ وەسا کو نە یا عەقلی بیت، دبێژن “ئەگەر پێشمەرگە ڤەگەرن کەرکووکێ دێ کۆمکوژیەکا ترکمەنان چێبیت”.
ھەمان دەم ژ بەر کو کەرکووک و ئەو دەڤەرێن گەنگەشە ل سەر دهێتە کرن دبیتە مژار گۆتنێ ب پشتەڤانی و یارمەتییا ھندەک وەلاتێن ھەرێمێ و دووڤەلانکێن وان داعش ئێرشی کوردان دکەت.
ھن عەرەبێن کو د سەردەما سەدام دا ل ھەرێمێ ھاتبوونە بجیهکرن ژی ب ڤێ فرسەندێ پشتگریێ ددەنە داعشێ و ئێریشی گوندێن کوردان دکەن. ئێریشا ل سەر گوندێ لھێبانێ یا سەر ب باژارۆکێ سەرگەرانا کەرکووکێ ڤە، نیشانەیا ھەری زەلالا ڤێ یەکێ یە.
داعشێ ب پشتگریا عەرەبێن ھەرێمێ ئێریشی گوندێ لھێبانێ کو کورد لێ دژین کرن. گوندیان ب خوە ژی دەستپێکێ ل ھەمبەری ئێریشێ ل بەر خوە دان، پشترا ژی ھێزێن پێشمەرگە دەرباسی ناڤا گوندی بوون. ئەگەر ھێزێن پێشمەرگە موداخلە نەکرا، دڤیابوو کوردان ئەو گوند ڤالا کربا و عەرەبێن کو داعش پشتەڤانیا وان دکەت لێ ب جھ ببوونا.
ڤەگەرا پێشمەرگە بۆ کەرکووکێ ھندەک وەلاتێن ھەرێمێ و رێخستنێن بازرگانێن وان بێزار دکەت. ئەنیا ترکمەنی یا ئیراقێ و ھەمفکرێن وێ یێن د ناڤا حەشدا شەعبی دا د ڤی واری دا ئەنیا ھەری دیارە کو دەنگ ژێ دەر دکەڤەییت.
ھندەک ژ فەرماندەیێن پێشمەرگە چەند سەدەمێن ڤان بوویەران وەک نەبوونا ھەماھەنگیا پێویست، کێماسییا چەکان و ڤالاھیا ئەولەھیێ د ناڤبەرا وان و ئارتێشا ئیراقێ دا رێز دکەن.
فەرماندەیێ پێشمەرگە مەحموود سەنگاوی راگھاند، د ئێرشا کولەجۆ دا، کو 6 پێشمەرگە شەھید ببوون، ب ئاشکەرایی ژ بەر کێماسییێن وان بوو. ئانکو د ڤێ یەکێ دا خەمساری ھەیە.
یەک ژ سەدەمێن ھەری دیار یێن ڤێ یەکێ بێگومان ئالۆزییا کو ل ناڤچەیێن ماددەیا 140 دا هەیی یە. داعش ژ وێرێ ئێریشێ دکەت، حەشدا شەعبی و ئارتێشا ئیراقێ پێشیا وان نکارن/یان ژی ناخوازن بگرن.
داعشێ ب ئێریشێن خوەیێن ل دەستپێک، ناڤەراست و داویا سالێ کری ڤە نیشان دا کو جوگرافیەک د دەستێ وێ دا هەیە کو نکارن بگرن ژی لێ دکارن ئارامیا وێ ناڤچەیێ تێک بدەن. رێخستنێ د سالا 2021ێ دا ل گۆری سالا 2020ێ نە تەنێ ل ھەرێما کوردستانێ و ئیراقێ، ل ئەفغانستان و ئەفریقیا ژی ئێریشێن خوە زێدە کرینە.
کازمی ل گەل مالباتێن پێشمەرگەیان جڤیا و ئەنیا بابێ شەھیدەکێ ماچ کر. کازمی بەرییا نھا ژی سەردانا مۆنیۆمێنتێن کو ژ بۆ قوربانیێن رەژیما بەعس ل ھەولێر، دوھۆک و حەلەبچە ھاتبوون چێکرن، کربوو. د ئانالیزێن کو مە ل سەر ڤێ مژارێ نڤیساندان دا، مە بال کشاند سەر گرینگیا کو کازمی دایە یەکتیا جڤاکی و رۆلا کوردان یا د ڤێ خالێ دا.
د پێڤاژۆیا کو ئەمەریکا و ھێزێن ھەڤپەیمان ژ ئیراقێ ڤەدکشن، د ناڤبەرا پێشمەرگە و ئارتێشا ئیراقێ دا ب قاسی 590 کیلۆمەتران ڤالاھیا ئەولەھیێ ھەیە. ھەر دو ئالی ژی باوەریا وان ب ھەڤ ناهێت و پرسگرێکەکا جدی یا باوەریێ ھەیە.
ژ بۆ کو بکارن ئێریشێن داعشێ راوەستینن دڤێت لایەن ب ھەڤرا زانیاریان پارڤەبکەن و د وارێ لەشکەری دا ھەڤکاریێ بکەن. لێ بەلێ، ئەڤە ھێژ ژی پێک نەھاتیە.
ل ئالیێ دی ھێزێن ئەمەریکا و ھەڤپەیمانیێ ڤەدکشن، لێ جارەکا دی ژی پێشمەرگە ژ چەکێن گران بێپار مان. وەزیرێ بەرەڤانیا ئەمەریکا لۆید ئاوستن د نامەیا خوە دا یا کو ژ بۆ سەرۆکوەزیرێ ھەرێما کوردستانێ مەسروور بارزانی شاندیە دا، تەکەز کریە کو، ئەو دێ بەردەوام بن ل سەر پشتەڤانیکرنا ھێزێن پێشمەرگە د شەرێ ل دژی تەرۆرێ دا، لێ ئەم ژ ئەزموونێن بەرێ باش دزانین کو کارەساتێن ھاتین ژییان کرن، تەنێ ژ بەر گۆتنێن ئەمەریکا کو د ئاستێ سۆزێ دا نە، چێبوونە.
ل سەر ڤێ یەکێ، پێویستە جارەکا دی بالێ بکشینین سەر پێویستییا ئاڤاکرنا ئارتێشا نەتەوی ل ھەرێما کوردستانێ. ئەڤە مژارەکا لەزگین و ژیانییە. پشتی گوھەرتنێن یەنەکێ و تەسفیەکرنا لاھوور جەنگی بۆرهان ئەڤ پرۆژە ب لەزتر دکاریت بهێتە جێبەجێکرن.
ڤەگەرا پێشمەرگە ژ بۆ ناڤچەیێن د ماددەیا 140 دا ژ بۆ کوردێن کو ل وێرێ دژین جھ و وارێن خوە و گوندێن خوە ب جیهـ نەهێلن گەلەک گرینگە.
ئاستەنگێن ل پێشیا ڤێ ژی حەشدا شەعبی، پەکەکە و پۆلیتیکایێن ھندەک وەلاتێن ھەرێمێ یێن ل سەر دژمناتیا کوردانن، وەکە کو مە ل ژۆر رێز کری.
میناک پەکەکە ئیدیعایا پاراستنا کوردان دکەت، لێ ھەبوونا وێ یا ل شنگالێ پرسگرێکا ھەری مەزنا ل پێشیا ڤەگەرا گەلێ ڤان ناڤچەیا یە. ھەبوونا حەشدا شەعبی ل ھەموو ھەرێمێن دی چاڤکانیا پرسگرێکێن جدی یە.
د چارچۆڤەیا پلانێن ئامادەکری دا، داعشێ دیسا ئێریشێن خوە زێدە کرن و بەرێ خوە دا ڤە ھەرێما کوردستانێ.
ژ بۆ ڤالادەرخستنا ڤێ پلانێ، پێدڤییە بلەز حکوومەتەکا ل سەر بنگەھێ گەل ل بەغدایێ بهێتە ئاڤاکرن، کورد ل ڤێرە ب ھێز جھ بگرن، پەدەکە و یەنەکە ب یەکدەنگی تەڤبگەرن و ب راستی ژی پێشمەرگە دەست ب دەرباسبوونا بۆ قۆناغا ئارتێشەکا نیزامی بکەت.
