شاندەیا ھەدەپێ کو د ناڤ دا پەرلەمانتار ژی ھەبوون، سەردانا وارگەھا مەخموورێ و شنگالێ کرن و د ئەنجامێ دا ل سەر ناڤێ ھەدەپێ راپۆرەک بەلاڤ کر. راپۆرا کو ھاتیە بەلاڤکرن و ئارمانجێن شاندەیا ھەدەپێ د رایا گشتی دا بێ ئەنجام مان. ھەر وەھا راپۆرا ھەدەپێ راپۆرەک بوو کو د ناڤا خوە دا ناکۆکیێن مەزن دحەواندن و ل دووری راستییێ زانیاری ددان. ب تێگەھەکێ ئالیگری ھاتبوو نڤیساندن.

ژ بلی کو شاندەیا ھەدەپێ راپۆرەکا ب ڤی رەنگی یا سەرانسەری دنڤیسیت، د دەربارێ ئارمانجا راستی یا سەردانا شاندەیێ دا ھندەک ناکۆکییێن دیار ھەنە.

گەلۆ شاندەیا ھەدەپێ چووبوو کو لگەل رێڤەبەرێن پەکەکێ دا ھەڤدیتنان چێبکەت؟

شاندەیا کو ژ ھەڤسەرۆکا گشتی یا پارتیا دەمۆکراتیکا گەلان (ھەدەپێ)، بەرپرسیارێ تێکلیێن دەرڤە «فەلەکناس ئوجا»، پارلامەنتەرا ستەنبۆلێ «ھوودا کایا»، پارلامەنتەرێ شرنەخێ «حەسەن ئۆزگونەش» و پارلامەنتەرێ «ئیزمیرێ» «مووراد چەپنی» پێک دھات، د ناڤبەرا 8-12ێ شوباتێ دا سەردانا شنگال و وارگەھا مەخموورێ کربوون. گەلەک دەردۆرێن ئالیگرێن ترکیایێ ھەول دان ڤێ سەردانێ مانیپولە بکەن. د راستیێ دا ئارمانجا چوونا ڤێ شاندەیێ ئەو بوو کو ل سەر مژارا سیاسەتا ھەدەپێ یا داهاتی، رێکەفتن و ھتد لگەل بەرپرسێن پەکەکێ دا ھندەک گۆتوبێژان بکەن. ھەر وەھا دهێتە گۆتن کو دەما شاندە ژ ترکیەیێ دەرباسی بەغدایێ بوویی، ھندەک کادرۆیێن رێڤەبەرێن پەکەکێ یێن ل ترکیایێ ژی لگەل خوە دا برینە.

ل گۆری ئاگاھییێن بەر دەستێ مە، ھەر وەھا دهێتە ئیدیعاکرن کو پشتی شاندە دەرباسی بەغدایێ بووی، ب ئاوایەکێ رێکخستی ژ ئالیێ حەشدا شەعبی و پەکەکێ ڤە ھاتنە پێشوازی کرن و چوونە شنگالێ، ل ور ژی دەرباسی رۆژئاڤا بوونە و لگەل «سەبری ئۆک» و ھندەک رێڤەبەرێن ژن دا ھەڤدیتن پێک ئانینە. دهێتە ئیدیعاکرن ژ بۆ کو ئەڤ ھەڤدیتنێن ڤێ شاندەیێ ژ رایا گشتی بهێنە ڤەشارتن، سەرەدانا خوە وەکە سەردانەکا ئاسایی ژ بۆ گەل نیشان دایە.

چما راپۆرا ساندەیا هەدەپێ یا گشتگیر بوو؟

بەریا ھەر تشتی راپۆرێن ل سەر دو وارێن گرینگێن د دەربارێ کوردان دا ب ترکی بوون و داخویانیا چاپەمەنیێ ژی ب ترکی ھاتە چێکرن گەلۆ چما…؟ ژ بەر کو د وارێ نیشاندانا بیانیبوونا شاندەیێ یا ل سەر ئەساسێ مژارێ زمان گەلەک گرینگە. لێ بەلێ، ھەم د دەربارێ ئەساسێ مژارێ دا ھەم ژی د دەربارێ چارچۆڤەیا وێ دا گەلەک زانیاریێن خەلەت و شرۆڤە ھەنە. ژ بەر ڤێ یەکێ د راپۆرێ دا لایەنگریەکا کو ژ راستیێ دوورە ھەیە. ژ بەر کو ئارمانجا شاندەیا ھەدەپێ نە ئەو بوو کو راستییان ببینیت و ببێژیت. شاندەیا ھەدەپێ تەنێ گۆتنێن کو ب سالانە ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە دهێنە بەلاڤکرن پشتراست و پەسەند کرن.

نەرەحەتیا ھەدەپێ یا دژی پەدەکێ ل شنگالێ

شاندەیا هەدەپێ د راپۆرا خوە دا جھەکی مەزن دایە شنگالێ. د راپۆرێ دا ھات گۆتن، “ئەو دهێنە ناچارکرن کو ل کامپێن گرێدایی پەدەکێ یێن د بن چاڤدێریا نەتەوەیێن یەکبوویی دا بژین. ب تەڤاھی 13 کامپ ھەنە. ل گۆری داخویانیا خەلکێ شەنگالێ؛ مرۆڤ ژ دەرکەتنا کامپان تێنە ئاستەنگکرن، راستی پۆلیتیکایێن ئاسیمیلاسیۆنێ یێن ئۆلی و کولتووری تێن.” ئەڤ ئیددیعایە پڕ بالکێشە. ژ بەر کو کەس زۆری ل ئێزدیان ناکەت کو د کامپان دا بمینن. گەل ب حەزا خوە ل کامپان دمینن. حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ بانگ ل گەل کر کو ژ خزیرانا 2020ێ ڤە ڤەگەرن شنگالێ. قایمەقامێ شنگالێ مەحما خەلیل کو نھا پەرلەمانتەرێ ئێزدییانە، یەک ب یەک سەردانا کامپ و مالباتێن ئێزدییێن ل دھۆکێ دژین کر و بانگا ڤەگەرا کامپێ کر. (https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/050720204)،   لێ بەلێ مالباتێن کو ژ کامپان دەرکەتین و چوویی شەنگالێ، ژ بەر پرسگرێکا ئەولەھیێ یا شەنگالێ دیسا ڤەگەرییان دوهۆکێ، ژ بەرکو ژ ئالیەکێ پەکەکە زارۆکێن وان د بن ناڤێ شەری دا درەڤینیت و ژ ئالیەکێ دی ژ بەر ھەبوونا یەکینەیێن حەشدا شەعبی ل ناڤەندا شنگالێ و ناڤچەیێن دی پرسگرێکێن هەری مەزن یێن ئەولەهیێ هەنە. گەلەک چاڤکانیێن سەربخوە ژی ل سەر ڤێ مژارێ نووچە بەلاڤ کرینە. وەک میناک مالپەرا کەرکوکا نوو ڤەگەرا 237 کەسان د ماوێ دو ھەفتەیان دا بەلاڤ کریە. (https://kirkuknow.com/tr/news/66160) ھەدەپێ کامپێن وەزارەتا کۆچ و کۆچبەران یا ھەرێما کوردستانێ وەکە کامپێن د بن کۆنترۆلا پەدەکێ دا نیشان ددەت، ب زانابوون ڤێ تۆمەتێ چێدکەت. لگەل پرۆپاگاندایا پەکەکێ دا ھەڤپار کار دکەت.

شاندەیا ھەدەپێ نوونەرێن گەل مخاتەب نەگرتن

شاندەیا ھەدەپێ ھەر چەند ژ بۆ راڤەکرنا رەوشەک ب ڤی رەنگی راپۆرەک پێشکێش کر ژی، تەنێ لگەل کەسێن ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە ھاتینە وەزیفەدارکرن دا ھەڤدیتن چێکرن و نوونەرێن گەل مخاتەب نەگرتن.

د ھلبژارتنێن مەھا جۆتمەھێ دا ل شنگالێ کو ب ھەزاران کەس لێ دژین 3 کەس ژ بۆ پارلەمانا ئیراقێ وەکە نوونەرێن ئێزدییان ھاتن ھلبژارتن. کەسێن ھاتین ھلبژارتن ب سالانە ژ بۆ ئێزدیان تەکۆشینێ دکەن. د ناڤ وان دا ناڤێن وەکی «ڤیان دەخیل» کو قرکرنا ئێزدیان ژ بۆ جیھانێ راگھاندی ژی ھەیە. شاندەیا ھەدەپێ نوونەرێن گەلێ ئێزدی ئانگۆ پارلامەنتەرێن کو ئێزدیان ب دەھان ھەزار دەنگ دانە وان مخاتەب نەگرتن. ئەزدییێن ل کامپان نەدیتن. تەنێ سەردانا سازییێن پەکەکێ و ھندەک دردۆرێن وان کرن. ئەو کەسێن کو شاندەیا ھەدەپێ ل شنگالێ دیتی نە نوونەرێن ئێزدییان بوون تەنێ خەباتکار و لایانێن پەکەکێ بوون.

ھەدەپێ ل مەخموورێ چ دیت؟

شاندەیا ھەدەپێ ل مەخموورێ ھەرێما کوردستانێ تۆمەتبار کر و گۆت، “ناھێلن مرۆڤ دەرباسی باژارێن رێڤەبەریا ھەرێما کوردستانا ئیراقێ ببن. “لێ بەلێ بابەتێ پێڤاژۆیا کو پەکەکێ کامپا مەخموورێ ژ کامپەک مەدەنی ڤەگوھەراندی کامپا لەشکەری و ژ بەر ڤێ سەدەمێ نەتەوێن یێکبوویی ژی کامپ تەرکاندییە، د راپۆرا ھەدەپێ دا جھ نەگرت. پرسێن وەکو “پەکەکێ کامپا مەخموور ژ ستاتوویا پەنابەرییێ دەرخستییە و پرانیا خەلکێ مەخموورێ چوونە کۆنسۆلۆسخانەیا ترکیایێ یا ل ھەولێرێ و پاساپۆرتێن ترکیێ وەرگرتینە” ناھێن بەرسڤدان.

ب کورتاسی، راپۆرا کو ساندەیا ھەدەپێ وەکی راپۆرا مەخموور، شنگالێ پێشکێش کری، دووری راڤەکرنا راستیا ڤان ھەرێمایە. ب راستی، راپۆرێن ب ڤی رەنگی پرسگرێکان ل قادان دژوارتر دکەن و ناهێلن چارەسەری بهێتە پەیدا کرن. ئارمانجا وێ راپۆرێ تەنێ رەشکرنا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ بوو. دڤێت پەرلەمانتەرێن ھەدەپێ ل ترکیایێ ب پرسگرێکا کوردان ڤە مژوول دبن، پێویستە نەھێتە قابوولکرن کو ئەڤ کەسێن ب ناڤێ پارلەمانتەریێ دهێن ل سەر بوویەرێن پارچەیێن دن یێن کوردستانێ ساختەکاریێ چێبکەن. ھەر وەھا ئەرکەکێ ئەساسی ژی ئەوە کو لایەنێن سییاسی وان پەرلەمانتەرێن نوونەرتییا پەکەکێ دکەن تەشھیر بکەن و مەجالێ فتنا-فەسادییێ ب وان نەھێتە دایین.